Đề cương ôn tập học kì 2, Sinh học 9

Câu 1: Hiện tượng thoái hóa giống ở cây giao phấn là gì? Nguyên nhân và cơ chế của thoái hóa giống?
+ Thoái hóa giống là: Hiện tượng mà các cá thể của các thế hệ kế tiếp có sức sống kém dần, biểu hiện ở dấu hiệu: phát triển chậm, chiều cao và năng suất giảm dần, nhiều cây bị chết. Nhiều dòng bộc lộ đặc điểm có hại: bị bạch tạng, thân lùn, dị dạng, hạt ít, chống chịu kém ...
+ Nguyên nhân: do tự thụ phấn bắt buộc ở thực vật hay giao phối gần ở động vật qua các thế hệ tỉ lệ thể dị hợp giảm dần, tỉ lệ thể đồng hợp gen lặn gây hại tăng dần.

Câu 2: Ưu  thế lai là gì? Cho ví dụ về ưu thế lai?
Hiện tượng cơ thể lai F1 có sức sống cao hơn, sinh trưởng nhanh hơn, phát triển mạnh hơn, chống chịu tốt, có các tính trạng hình thái và năng suất cao hơn trung bình giữa 2 bố mẹ hoặc vượt trội hơn cả 2 bố mẹ gọi là ưu thế lai.
Ví dụ:
Lợn Đại bạch lai với lợn ỉ cho con lai F1 có ưu thế lai..
Gà Rốt lai với gà Ri cho con lai F1 có ưu thế lai

Câu 3: Các phương pháp tạo ưu thế lai?

Lai kinh tế: Là cho giao phối giữa cặp vật nuôi bố mẹ thuộc 2 dòng thuần khác nhau rồi dùng con lai F1 làm sản phẩm

Ví dụ: Lợn ỉ Móng Cái  x  Lợn Đại Bạch => Cho lợn con mới sinh nặng 0.8 kg tăng trọng nhanh tỉ lệ nạc cao.
 

Câu 4: Lai kinh tế là gì? Ở nước ta phương pháp phổ biến của lai kinh tế là gì? Ví dụ?
Là phép lai mà người ta cho giao phối giữa cặp vật nuôi bố mẹ thuộc 2 dòng thuần khác nhau rồi dùng con lai F₁ làm sản phẩm, không dùng làm giống.
Phổ biến ở nước ta là dùng con cái trong nước cho giao phối với con đực cao sản thuộc giống thuần nhập nội.

Câu 5: Môi trường sống của sinh vật?
- Môi trường là nơi sinh sống của sinh vật, bao gồm tất cả những gì bao quanh chúng có tác động trực tiếp hoặc gián tiếp lên sự sống, phát triển, sinh sản của sinh vật.
- Có 4 loại môi trường: Môi trường nước, môi trường trong đất, môi trường   trên mặt đất -không khí và môi trường sinh vật

Câu 6: Các nhân tố sinh thái của môi trường? 
Nhân tố sinh thái là những yếu tố của môi trường tác động tới sinh vật.
- Các nhân tố sinh thái được chia thành 2 nhóm: Nhóm nhân tố sinh thái vô sinh và nhóm nhân tố sinh thái hữu sinh.
- Nhóm nhân tố sinh thái hữu sinh bao gồm nhân tố sinh thái con người và nhân tố sinh thái các sinh vật khác.

Câu 7: Giới hạn sinh thái?
- Giới hạn sinh thái là giới hạn chịu đựng của cơ thể sinh vật đối với một nhân tố sinh thái nhất định.
- Ví dụ: Cá rô phi sống ở nhiệt độ từ 5 – 42⁰C, phát triển mạnh nhất ở 30⁰C, vượt qua khỏi giới hạn trên cá sẽ chết.

Câu 8: Ảnh hưởng của ánh sáng lên đời sống thực vật?
- Ánh sáng ảnh hưởng nhiều tới đời sống thực vật, làm thay đổi những đặc điểm hình thái, sinh lí của thực vật. Mỗi loại cây thích nghi với điều kiện chiếu sáng khác nhau. Có nhóm cây ưa sáng và nhóm cây ưa bóng.

Câu 9: Ảnh hưởng của ánh sáng lên đời sống động vật?

Ánh sáng ảnh hưởng tới đời sống động vật, tạo điều kiện cho động vật nhận biết các vật và định hướng di chuyển trong không gian. Ánh sáng là nhân tố ảnh hưởng tới hoạt động,khả năng sinh trưởng và sinh sản của động vật. Có nhóm động vật ưa sáng và nhóm động vật ưa tối.
 

Câu 10: Ảnh hưởng của nhiệt độ lên đời sống sinh vật?
- Nhiệt độ môi trường có ảnh hưởng tới hình thái hoạt,động sinh lí của sinh vật
- Đasố các loài sinh vật sống trong phạm vi nhiệt độ từ 0 – 50^0C . Tuy nhiên cũng có một số sinh vật nhờ khả năng thích nghi cao nên có khả năng sống được ở nhiệt độ rất thấp hoặc rất cao (Vi khuẩn lưu huỳnh sống ở suối nước nóng có thể chịu được nhiệt độ tới 113^0C )
- Nhờ khả năng thích nghi mà hình thành hai nhóm sinh vật biến nhiệt và sinh vật hằng nhiệt.

Câu 11: Ảnh hưởng của độ ẩm lên đời sống sinh vật?

Sinh vật (thực vật và động vật) thích nghi với môi trừơng sống có độ ẩm khác nhau

- Hình thành các nhóm sinh vật

- Các sinh vật cùng loài sống gần nhau liên hệ với nhau hình thành nên nhóm cá thể

- Trong một nhóm cá thể có những mối quan hệ

* Ý nghĩa: giúp sinh vật thích nghi được với môi trường sống.

Câu 13: Quan hệ khác loài?

- Quan hệ: Bảng 44: trang 132 sách giáo khoa

- Ý nghĩa: giúp sinh vật thích nghi được với môi trường sống.
 

Câu 14: Thế nào là một quần thể sinh vật?
Quần thể sinh vật bao gồm các cá thể cùng loài, cùng sống trong một khu vực nhất định, ở một thời điểm nhất định và có khả năng sinh sản tạo thành những thế hệ mới.
Ví dụ: HS tự làm

Câu 15: Những đặc trưng cơ bản của quần thể?

- Tỉ lệ giới tính: Là tỉ lệ giữa số lượng cá thể đực/số lượng cá thể cái.Tỉ lệ này cho thấy tiềm năng sinh sản của quần thể.
- Thành phần nhóm tuổi:- Nhóm trước sinh sản( phía dưới) có vai trò chủ yếu làm tăng trưởng khối lượng và kích thước quần thể.

Câu 16: Ảnh hưởng của môi trường tới quần thể sinh vật?
Các điều kiện sống của môi trường như khí hậu, thổ nhưỡng, nguồn thức ăn... ảnh hưởng đến số lượng cá thể của quần thể. Khi mật độ cá thể tăng quá cao dẫn tới thiếu thức ăn,chỗ ở, phát sinh nhiều bệnh tật, nhiều cá thể bị chết. Khi đó, mật độ quần thể lại được điều chỉnh trở về mức cân bằng.

Câu 17: Sự khác nhau giữa quần thể người với các quần  thể sinh vật khác?
Ngoài những đặc điểm chung của một quần thể sinh vật, quần thể người còn có những đặc trưng mà các quần thể sinh vật khác không có. Đó là những đặc trưng về kinh tế – xã hội như pháp luật, hôn nhân, giáo dục, văn hóa…Sự khác nhau đó là do con người có lao động và có tư duy.

Câu 18: Ý nghĩa của sự tăng dân số và phát triển xã hội?

- Những đặc trưng về tỉ lệ giới tính, thành phần nhóm tuổi, sự tăng, giảm dân số có ảnh hưởng rất lớn tới chất lượng cuộc sống của con người và các chính sách kinh tế- xã hội của mỗi quốc gia.

- Để có sự phát triển bền vững, mỗi quốc gia cần phải phát triển dân số hợp lí. Không để dân số tăng quá nhanh dẫn tới thiếu nơi ở, nguồn thức ăn, nước uống, ô nhiễm môi trường, tàn phá rừng và các tài nguyên khác.

- Hiện nay, Việt Nam đang thực hiện Pháp lệnh dân số nhằm mục đích đảm bảo chất lượng cuộc sống của mỗi cá nhân, gia đình và toàn xã hội. Số con sinh ra phải phù hợp với khả năng nuôi dưỡng, chăm sóc của mỗi gia đình và hài hoà với sự phát triển kinh tế- xã hội, tài nguyên, môi trường của đất nước.

Câu 19: Thế nào là quần xã sinh vật?
Quần xã sinh vật là tập hợp nhiều quần thể sinh vật thuộc các loài khác nhau, cùng sống trong một không gian xác định và chúng có mối quan hệ mật thiết, gắn bó với nhau.
Ví dụ: Quần xã ao hồ, quần xã rừng mưa nhiệt đới.

Câu 20: Quan hệ giữa ngoại cảnh và quần xã?

- Các nhân tố sinh thái vô sinh, hữu sinh luôn ảnh hưởng tới quần xã, tạo nên sự thay đổi.

- Số lượng cá thể của mỗi quần thể trong quần xã luôn luôn được khống chế ở  mức độ phù hợp với khảnăng của môi trường, tạo nên sự cân bằng sinh học trong quần xã.

Câu 21: Thế nào là một hệ sinh thái?
Hệ sinh thái bao gồm quần xã sinh vật và môi trường sống của quần xã (sinh cảnh). Trong hệ sinh thái các sinh vậtluôn tác động lẫn nhau và tác động qua lại với các nhân tố vô sinh của môi trường tạo thành một hệ thống hoàn chỉnh và tương đối ổn định.
* Một hệ sinh thái hoàn chỉnh có các thành phần chủ yếu sau:
+ Các thành phần vô sinh: đất, nước, thảm mục. . .
+ Sinh vật sản xuất là thực vật
+ Sinh vật tiêu thụ gồm: động vật ăn thực vật và động vật ăn thịt.
+ Sinh vật phân giải như vi khuẩn, nấm.

Câu 22: Chuỗi thức ăn, lưới thức ăn?
* Chuỗi thức ăn: là một dãy các loài sinh vật có quan hệ về dinh dưỡng. Trong đó mỗi loài sinh vật là một mắt xích, nó vừa là sinh vật tiêu thụ mắt xích phía sau vừa là sinh vật bị mắt xích phía trước tiêu thụ.
* Lưới thức ăn: Trong tự nhiên một loài sinh vật không phải chỉ tham gia vào một chuỗi thức ăn mà tham gia nhiều chuỗi thức ăn. Các chuỗi có mắt xích chung tạo thành lưới thức ăn.
Một lưới thức ăn hoàn chỉnh bao gồm 3 thành phần chủ yếu là sinh vật sản xuất, sinh vật tiêu thụ (gồm sinh vật tiêu thụ bậc 1, bậc 2 và bậc 3) và sinh vật phân giải.

Câu 23: Vẽ sơ đồ lưới thức ăn (Mối quan hệ về dinh dưỡng) của các sinh vật sau trong một hệ sinh thái?
thực vật, ếch, rắn, sâu, châu chấu, gà, dê, đại bàng, hổ, cáo, thỏ, sinh vật phân giải.
Câu 24: Biện pháp bảo vệ hệ sinh thái rừng nhiệt đới?
- Nghiêm cấm chặt phá rừng bừa bãi
- Nghiêm cấm săn bắn động vật đặc biệt là loài quí
- Bảo vệ những loài thực vật và động vật có lượng ít
- Tuyên truyền ý thức bảo vệ rừng đến từng người dân

Câu 25: Tác động của con người tới môi trường qua các thời kì phát triển của xã hội?
Thời kì nguyên thuỷ:
- Đốt rừng, đào hố săn bắt thú dữ làm giảm diện tích rừng
Xã hội nông nghiệp:
- Trồng trọt, chăn nuôi
- Phá rừng làm khu dân cư , khu sản xuất làm thay đổi đất và tầng nước mặt
Xã hội công nghiệp:
- Khai thác tài nguyên bừa bãi, xây dựng nhiều khu công nghiệp làm đất đai càng thu hẹp
- Lượng rác thải rất lớngây ô nhiễm môi trường

Câu 26: Tác động của con người làm suy thoái tự nhiên?
Nhiều hoạt động của con người tác động vào môi trường đã gây ra hậu quả rất xấu
Mất cân bằng sinh thái
Xói mòn đất gây lũ lụt diện rộng, hạn hán kéo dài ảnh hưởng mạch nước ngầm
Nhiều loài sinh vật bị mất đặc biệt nhiều loài động vật quí hiếm có nguy cơ bị tuyệt chủng.

Câu 27: Vai trò của con người trong việc bảo vệ và cải tạo môi trường tự nhiên?
Hạn chế sự gia tăng dân số
Sử dụng có hiệu quả nguồn tài nguyên
Pháp lệnh bảo vệ sinh vật
Phục hồi trồng rừng
Xử lí rác thải
Lai tạo giống có năng suất và phẩm chất tốt.

Câu 28: Ô nhiễm môi trường là gì? Nguyên nhân làm cho môi trường bị ô nhiễm?
Ô nhiễm môi trường là hiện tượng môi trừơng tự nhiên bị nhiễm bẩn đồng thời các tính chất vật lí hoá học, sinh học của môi trường bị thay đổi gây tác hại tới đời sống của con người và các sinh vật khác.
Ô nhiễm môi trường do:
Hoạt động của con ngừơi
Hoạt động của tự nhiên: núi lửa, sinh vật …

Câu 29: Các tác nhân chủ yếu gây ô nhiễm môi trường?
* Ô nhiễm do các chất khí thải ra từ hoạt động công nghiệp và sinh hoạt
Các chất thải từ nhà máy,phương tiện giao thông, đun nấu sinh hoạt là CO₂, SO₂… gây ô nhiễm không khí.
* Ô nhiễm do hoá chất bảo vệ thực vật và chất độc hoá học : Các chất độc hại phát tán và tích tụ
Hoá chất (dạng hơi) theo nước mưa đất , tích tụ , gây ô nhiễm mạch nước ngầm
Hoá chất ( dạng hơi) theo nước mưa ra ao hồ , sông, biển tích tụ
Hoá chất còn bám và ngấm vào cơ thể sinh vật
* Ô nhiễm do các chất phóng xạ
Gây đột biến ở người và sinh vật
Gây một số bệnh di truyền và ung thư
* Ô nhiễm do các chất thải rắn: Các chất thải rắn gây ô nhiễm gồm: đồ nhựa, giấy vụn, mảnh cao su, bông kim tiêm y tế, vôi gạch vụn …
* Ô nhiễm do sinh vật gây bệnh
+ Sinh vật gây bệnh có nguồn gốc từ chất thải không được xử lí (Phân, nước thải sinh hoạt, xác động vật)

+ Sinh vật gây bệnh vào cơ thể gây bệnh cho người do một số thói quen sinh hoạt như: ăn gỏi, ăn tái, ngủ không màn…
 

- Hậu quả cuả ô nhiễm môi trường: làm ảnh hưởng tới sức khỏe và gây ra nhiều bệnh cho con người và sinh vật.

- Con người hoàn toàn có thể hạn chế ô nhiễm môi trường: có nhiều biện pháp phòng chống ô nhiễm môi trường như: Xử lí chất thải công nghiệp và chất thải sinh hoạt, cải tiến công nghệ để có thể sản xuất ít gây ô nhiễm, xử dụng nhiều loại năng lượng không gây ô nhiễm như năng lựơng gió, năng lượng mặt trời… xây dựng nhiểu khu công viên, trồng cây xanh để hạn chế bụi và điều hòa khí hậu… Cnầ tăng cường công tác tuyên truyền và giáo dục để nâng cao ý thức ,hiểu biết của con người về phòng chống ô nhiễm môi trường.

- Trách nhiệm của mỗi người là phải hành động để phòng chống ô nhiễm môi trường, góp phần bảo vệ môi trường sống của chính mình và cho các thế hệ mai sau.

Câu 31: Tài nguyên thiên nhiên là gì? Lấy ví dụ?
Tài nguyên thiên nhiên là nguồn vật chất sơ khai được hình thành và tồn tại trong tự nhiên mà con người có thể sử dụng cho cuộc sống.
Ví dụ: Tài nguyên: Đất, nước, gió, thủy triều, dầu mỏ, năng lượng ánh sáng mặt trời …

Câu 32: Các dạng tài nguyên thiên nhiên chủ yếu?
Tài nguyên thiên nhiên gồm 3 dạng chủ yếu sau:

Câu 35: So sánh 2 hình thức quan hệ sinh vật khác loài là: cộng sinh và hội sinh. Cho 2 ví dụ.
* Giống nhau:

* Khác nhau:

Câu 36:  Vì sao phải sử dụng hợp lí nguồn tài nguyên rừng? Sử dụng nguồn tài nguyên này như thế nào là hợp lí?
a. Phải sử dụng hợp lí nguồn tài nguyên rừng vì:
  - Rừng có vai trò  rất quan trọng đối với đời sống con người:
      + Rừng cung cấp chất hữu cơ làm gỗ, thực phẩm, sản phẩm cho công nghiệp, dược liệu...
      + Bảo vệ đất,  nước, chống lũ lụt, hạn hán, điều hoà khí hậu...
      + Môi trường sống của nhiều loài động vật có giá trị kinh tế cao, làm cho không khí trong lành...
   - Nạn chặt phá rừng làm cho rừng đang bị cạn kiệt.
b. Sử dụng hợp lí nguồn tài nguyên rừng là phải kết hợp giữa khai thác có mức độ với việc bảo vệ và trồng rừng.

Câu 37:  Hoàn thành mối quan hệ giữa các loài sinh vật vào bảng dưới đây và cho biết: Sự khác nhau chủ yếu giữa quan hệ hỗ trợ và quan hệ đối địch của Sinh vật  khác loài là gì?
 

Câu 38: Nêu những điểm cơ bản của một quần xã? Khi nào ta nói quần xã có độ đa dạng cao?
* Những đặc điểm cơ bản của quần xã:
 - Về số lượng các loài:  Mỗi quần xã được đặc trưng bởi các chỉ tiêu: độ đa dạng, độ nhiều, độ đặc trưng.
 -  Về thành phần loài:  Trong quần xã thường có một vài loài ưu thế: đó là các loài đóng vai trò quan trọng trong quần xã. Trong các loài ưu thế, có một loài đặc trưng, đó là chỉ có ở một quần xã hoặc có số lượng nhiều hơn hẳn các loài khác.
* Khi một quần xã gồm nhiều loài sinh vật ta nói quần xã đó có độ đa dạng cao.

Câu 39:
 a- Muỗi thường hoạt động mạnh về đêm. Đây là ảnh hưởng của loại nhân tố sinh thái nào?
- Đó là ảnh hưởng của độ ẩm
 b- Theo em, loài chim cánh cụt ở Nam Cực và loài chim cánh cụt ở quần đảo Lagapagos ở xích đạo, loài nào có kích thước lớn hơn? Đây là ảnh hưởng của loại nhân tố sinh thái nào?
Loài chim cánh cụt ở Nam Cực có kích thước lớn nhất, loài chim cánh cụt ở quần đảo Lagapagos nhỏ nhất. Đây là ảnh hưởng của nhiệt độ đến kích thước động vật.

Câu 40: Tại sao khi trồng cây cảnh để trong nhà, thỉnh thoảng người ta phải đưa ra ngoài nắng?
Cây để trong nhà thường là cây ưa bóng nhưng thỉnh thoảng ta phải để cây ra ngoài nắng để cây có thể quang hợp và tạo diệp lục

Câu 41: Tại sao phải bảo vệ hệ sinh thái rừng?
- Rừng là môi trường sống của nhiều loài sinh vật.
- Bảo vệ rừng là góp phần bảo vệ các loài sinh vật, giữ cân bằng sinh thái của đất
- Ngoài ra rừng có vai  trò bảo vệ và chống xói mòn đất, bảo vệ nguồn nước.

Câu 42: Hiện tượng tự tỉa ở thực vật là mối quan hệ gì? Khi nào hiện tượng tự tỉa diễn ra mạnh mẽ? Trong thực tiễn sản xuất cần phải làm gì để tránh sự cạnh tranh gay gắt giữa các cá thể Sinh vật, làm giảm năng suất vật nuôi, cây trồng?
* Đó là mối quan hệ cạnh tranh
* Khi trồng cây ở mật độ quá dày, thiếu ánh sáng
* Trong trồng trọt:
+ Trồng cây với mật độ thích hợp                    
+ Tỉa thưa cây                                                 
+ Chăm sóc cây đầy đủ, tạo điều kiện cho cây trồng phát triển tốt, năng suất cao 
* Trong chăn nuôi:
             Khi đàn quá đông, nhu cầu về thức ăn, chỗ ở trở nên thiếu thốn, môi trường bị ô nhiễm ta cần phải tách đàn, cung cấp đầy đủ thức ăn cho chúng, kết hợp vệ sinh môi trường sạch sẽ, tạo điều kiện cho vật nuôi phát triển tốt.      
      
Câu 43: So sánh hiện tượng cân bằng sinh học với khống chế sinh học?
* Giống nhau:
- Đều làm cho số lượng cá thể mỗi quần thể dao động ở trạng thái cân bằng.
- Đều liên quan đến tác động của Môi trường sống.
* Khác nhau:     

Câu 44: Ngày nay con người cần phải làm gì để bảo vệ và cải tạo môi trường tự nhiên?    
* Ngày nay con có các biện pháp  để bảo vệ và cải tạo môi trường tự nhiên như: 
- Hạn chế phát triển ddân số quá nhanh.
- Khai thác sử dụng có hiệu quả nguồn tài nguyên thiên nhiên.
- Bảo vệ các loài sinh vật đặc biệt là các sinh vật quý hiếm có nguy cơ bị tuyệt chủng.
- Giảm tối đa các nguồn chất thãi gây ô nhiễm.
- Ứng dụng kiến thức khoa học vào lĩnh vực trồng trọt, chăn nuôi tạo nhiều giống cây trồng, vật nuôi mới có năng suất cao.
- Giáo dục ý thức tự giác cho mọi người dân để mọi người đều có trách nhiệm trong việc bảo vệ môi trường sống của mình                                    
Câu 45: Các biện pháp cải tạo hệ sinh thái bị thoái hóa và hiệu quả của từng biện pháp?

Các biện pháp	Hiệu quả
- Đối với những vùng đất trống, đồi núi trọc thì việc trồng cây gây rừng là biện pháp chủ yếu và cần thiết.	Hạn chế xói mòn đất, hạn chế hạn hán, lũ lụt, tạo môi trường sống cho nhiều loại sinh vật, tăng độ đa dạng sinh học, cải tạo khí hậu,…
- Tăng cường công tác làm thuỷ lợi và tưới tiêu hợp lí	Góp phần điều hoà lượng nước, hạn chế lũ lụt và hạn hán, mở rộng diện tích trồng trọt, tăng năng suất cây trồng,…
- Bón phân hợp lí và hợp vệ sinh	Tăng độ màu mỡ cho đất, phủ xanh đất hoang hoá.
- Thay đổi các loại cây trồng hợp lí	Làm cho đất không bị cạn kiệt nguồn dinh dưỡng, tận dụng hiệu suất sử dụng đất, tăng năng suất cây trồng.
- Chọn giống vật nuôi và cây trồng thích hợp, có năng suất cao	Đem lại lợi ích kinh tế, giúp đủ kinh phí đầu tư nhiều hơn cho việc cải tạo đất.