Nghĩa hiển ngôn của câu tục ngữ nói đến cách đối xử của con người đối với loài voi.Một con vật to lớn nhất trong rừng. Không dũng mãnh như hổ báo, sư tử, không nhanh nhẹn, khôn ngoan như khỉ, cáo. Nó có hình dáng khổng lổ, thích ăn cây cỏ, sống theo bầy đàn. Bình thường, voi rất hiền lành, nhưng khi bị trêu chọc hoặc tấn công, voi trở nên hung dữ, phá phách. Đó là cách tự vệ của voi. Vì vậy, kinh nghiệm từ xưa truyền lại là mọi người không nên làm cho voi tức giận. Nếu gặp voi đang trong cơn tức giận thì hãy tìm cách tránh xa, để phòng nguy hiểm, tai họa có thể xảy ra.
Tuy vậy, nghĩa hàm ngôn mới là nghĩa chính: Trong cuộc sống, chúng ta cần có cách ứng xử khéo léo để không gây ra hậu quả nghiêm trọng. Cần mềm mỏng, nhã nhặn, lễ phép khi ứng xử với cấp trên, người trên, nhất là khi họ đang nóng nảy, tức giận vì một lí do nào đó. Cần có thái độ ôn hòa trong khi đối thoại, tránh đối đầu căng thẳng, gay gắt. Cách ứng xử khôn ngoan như vậy sẽ làm cho sự giao tiếp sẽ trở nên nhẹ nhàng, công việc trôi chảy, giữ được mối quan hệ đoàn kết, hòa thuận lâu dài.
Bên cạnh ý nghĩa tích cực nêu trên, câu thành ngữ này còn có một nét nghĩa khác. Trong cuộc sống, không ít người có tính cách rụt rè, thụ động, nể nang, an phận thủ thường, tránh né cấp trên, ngại đụng chạm đến sai phạm của lãnh đạo. Họ co mình lại không dám đấu tranh để được yên ổn, để giữ quyền lợi của bản thân. Vì thế mà cái sai, cái xấu vẫn tổn tại, sự trì trệ của cấp trên vẫn không được thay đổi. Đó là cách ứng xử tiêu cực, đáng phê phán.
Gần nghĩa với câu: Tránh voi chẳng xấu mặt nào còn có câu: Im lặng là vàng. Xét ở góc độ tích cực, im lặng ở đây chỉ thái độ bình tĩnh, ôn hòa của con người trong những tình huống, hoàn cảnh có vấn đề gay cấn, khó xử. Trước một sự việc nào đó, ta cần có thái độ điềm tĩnh, chớ vội vàng, nóng nảy. Chẳng hạn trước sai sót, khuyết điểm của bạn bè, nếu ta phê bình kiểu “đao to búa lớn”, thì sẽ làm cho bạn tự ái khó tiếp thu, thậm chí phản ứng lại.
Trong gia đinh hay đối với lối xóm, khi một người nào đó đang bực tức, nóng giận thì ta không nên “đổ thêm dầu vào lửa". Thái độ im lặng của ta sẽ làm cho người đối thoại bình tĩnh lại, bớt giận, dần dần nhận ra lầm lỗi của mình. Hoặc giả đối với một người do sơ suất, vô tình phạm khuyết điểm, nếu ta biết bỏ qua với lòng vị tha, chắc chắn người đó sẽ cảm phục mà tìm cách sửa chữa.
Tuy nhiên, xét theo mặt khác thì im lặng không thể là vàng vì bản chất cuộc sống là vận động, đấu tranh và phát triển. Nếu trước một sự việc hiện tượng xấu xa mà ai cũng im lặng thì đó là thái độ “vô cảm”. Người xưa có câu: Con đường dẫn tới cái ác thường là người tốt không làm gì cả. Đối với những điều tích cực, chúng ta cần bênh vực, cổ vũ. Đối với cái tiêu cực cần phê phán, bác bỏ. Nếu cứ giữ im lặng thì đó là biểu hiện của tính cách thụ động, xu thời của loại người “mũ ni che tai”, cố thu mình lại trong cái vỏ ốc vị kỉ.
Thực tế cuộc sống đã chứng minh có những kẻ sống theo kiểu im lặng tiêu cực, uốn mình gió chiều nào che chiều ấy, sợ sệt, né tránh, ngại va chạm, cầu an. Chẳng hạn vừa qua ở Hà Nội có cô gái giúp việc bị vợ chồng chủ quán đánh đập tàn bạo suốt 13 năm trời, vậy mà trong ngõ xóm không ai dám tố cáo, vạch mặt bọn người độc ác vì ngại dây dưa rắc rối. Rất may có bà cụ 72 tuổi đã dũng cảm tìm cách cứu cô gái. Bà cụ không thể im lặng mãi trước sự lộng hành của cái ác cho nên các ác đã bị phơi bày.
Hai câu thành ngữ, châm ngôn nói trên mang ý nghĩa triết lí sâu sắc.Nhằm giáo dục con người bằng những hình ảnh cụ thể, giản dị và cách diễn đạt mộc mạc, nhẹ nhàng. Ý nghĩa sâu xa của nó nhắc nhở chúng ta cần có cách ứng xử linh hoạt, mềm mỏng, văn minh và không nên vô trách nhiệm, quay lưng trước cuộc sống. Tất cả chúng ta phải biết bênh vực lẽ phải, lên án cái xấu và mạnh dạn, chủ động đóng góp ý kiếm tìm giải pháp cho những vấn để phức tạp của gia đình, cơ quan và xã hội. Đó là nhân sinh quan đúng đắn, là đạo lí của mỗi con người chân chính.