Mở đầu đoạn trích là 1 bức tranh thiên nhiên mùa xuân vô cùng tươi đẹp, trong sáng và tràn đầy sức sống. Bức tranh có khung cảnh thời gian, không gian mùa xuân:
Ngày xuân con én đưa thoi
Thiều quang chín chục đã ngoài sáu mươi.
Hình ảnh “con én đưa thoi” là hình ảnh ẩn dụ diễn tả thơi gian trôi mau, ngày xuân thấm thoắt trôi nhanh, tiết trời đã chuyển sang tháng 3-tháng cuối cùng của mùa xuân, những cánh én vẫn rộn ràng bay liệng giữa bầu trời xuân trong sáng. Bức họa tuyệt đẹp về mùa xuân là cảnh:
Cỏ non xanh tận chân trời
Cành lê trắng điểm một vài bông hoa.
Thảm cỏ xanh non trải rộng tới tận chân trời là gam màu nền cho bức tranh xuân. Trên nền xanh non ấy điểm xuyết một vài bông hoa lê trắng. Màu sắc có sự hài hòa tuyệt diệu gợi vẻ đẹp riêng của mùa xuân: mới mẻ, tinh khôi, đầy sức sống, khoáng đạt, trong trẻo, nhẹ nhàng, thanh khiết. Chữ “điểm” làm cho cảnh vật thiên nhiên sinh động, như có hồn; sức sống như cựa quậy, chuyển mình, khoe sắc.
Đoạn trích còn là một bức tranh mùa xuân đông vui, nhộn nhịp. Trong ngày lễ thanh minh có 2 hoạt động diễn ra cùng một lúc: “lễ tảo mộ” và “hội đạp thanh”. “Lễ tảo mộ” ở đây nghĩa là đi thăm viếng, quét tước, sửa sang phần mộ của người thân. Còn “hội đạp thanh” nghĩa là đi chơi xuân trên những cánh đồng cỏ xanh nơi chốn đồng quê. Khung cảnh lễ hội được miêu tả thật tấp nập, tưng bừng, rộn ràng:
Gần xa nô nức yến anh
Chị em sắm sửa bộ hành chơi xuân.
Dập dìu tài tử giai nhân
Ngựa xe như nước, áo quần như nêm.
1 loạt các từ ghép và từ láy là những danh từ, động từ, tính từ xuất hiện gợi lên cái không khí lễ hội rộn ràng, đông vui bởi có nhiều người đến hội. Các danh từ “yến anh”, “chị em”, “tài tử giai nhân” gợi tả sự đông vui của ngày hội. Các động từ “sắm sửa”, “dập dìu” gợi tả sự rộn ràng, náo nhiệt của cảnh ngày xuân. Các tính từ “gần xa”, “nô nức” làm rõ hơn tâm trạng của người đi hội. Hình ảnh ẩn dụ “nô nức yến anh” đã làm nổi bật từng đoàn người nhộn nhịp đi chơi xuân, dập dìu nam thanh nữ tú như chim én chim oanh bay ríu rít. Trong lễ hội mùa xuân tấp nập, từng đoàn ngựa xe nối đuôi nhau như dòng nước chảy. Trên người những nam thanh nữ tú là những bộ trang phục đẹp lộng lẫy.
Tiết thanh minh mọi ngươi sắm sửa lễ vật để đi tảo mộ, sắm sửa quần áo để vui hội đạp thanh. Lễ tảo mộ thành kính, trang nghiêm với những nghi lễ tín ngưỡng dân gian xuất hiện:
Ngổn ngang gò đống kéo lên
Thoi vàng vó rắc cho tiền giấy bay.
Hình ảnh “ngổn ngang gò đống” và “thoi vàng vó rắc” của những người đi hội tưởng nhớ người thân đã mất, đã vẽ lên 1 lễ hội truyền thống xa xưa của dân tộc, 1 phong tục tập quán đẹp trong đời sống tình cảm của nhân dân ta.
Lễ hội mùa xuân kết thúc trong cảnh chiều xuân đẹp:
Tà tà bóng ngả về tây
Chị em thơ thẩn dan tay ra về.
Bước dần theo ngọn tiểu khê
Lần xem phong cảnh có bề thanh thanh.
Nao nao dòng nước uốn quanh
Dịp cầu nho nhỏ cuối ghềnh bắc ngang.
Cảnh vật vẫn mang cái thanh cái dịu của mùa xuân: nắng nhạt, khe nước nhỏ, 1 nhịp cầu nhỏ bắc ngang. Mọi chuyển động đều nhẹ nhàng: mặt trời từ từ ngả bóng về tây, bước chân người thơ thẩn, dong nướ uốn quanh. Tuy nhiên, cái không khí nhộn nhịp, rộn ràng của lễ hội không còn nữa mà đang nhạt dần. Các từ láy “tà tà”, “thanh thanh”, “nao nao”, “thơ thẩn” không chỉ biểu đạt sắc thái cảnh vật mà còn bộc lộ tâm trạng con người. 2 chữ “nao nao” đã nhuốm màu tâm trạng lên cảnh vật. Cảm giác bâng khuâng, xao xuyến, nuối tiếc về một ngày hội xuân đã kết thúc và sự linh cảm về điều sắp xảy ra đã xuất hiện.
Bức tranh và lễ hội mùa xuân được hiện lên sinh động nhờ những biện pháp miêu tả tài nghệ của Nguyễn Du. Tác giả đã sử dụng những từ ngữ giàu chất tạo hình hợi hình ảnh, màu sắc, tâm trạng. Ngoài ra, tác giả còn sử dụng bút pháp tả cụ thể, gợi, có tính điểm xuyết, chấm phá tạo nên một bức tranh xuan giản dị, độc đáo nổi tiếng của Nguyễn Du trong văn học Việt Nam viết về mùa xuân.
Tóm lại, đoạn trích “Cảnh ngày xuân” trong TrK của Nguyễn Du là môt bức tranh đặc sắc về mùa xuân. Trong bức tranh đó là vẻ đẹp thiên nhiên mùa xuân đơn sơ, giản dị, tươi đẹp, trong sáng, đầy sức sống và một lễ hội mùa xuân mang đậm màu sắc dân tộc VN. Đây là đoạn trích tiêu biểu viết về thiên nhiên trong TrK, góp phần tạo nên sức hấp dẫn của tác phẩm. Đọc đoạn trích, chúng ta vô cùng cảm phục trước tài năng nghệ thuật của Nguyễn Du, xúc động trước vẻ đẹp của thiên nhiên mùa xuân. Từ đó thêm yêu mùa xuân quê hương, yêu lễ hội và phong tục tập quán đẹp của dân tộc ta.