NĐC “1822-1888”người làng Tân Thới huyện Bình Dương, tỉnh Gia Định. Ông xuất thân trong một gia đình nhà nho, cha người gốc Thừa Thiên Huế.Năm 1843 ông đỗ Tú tài trường thi Gia Định. Năm 1846 ông ra Huế học, chuẩn bị thi thì mẹ mất, ông bỏ thi về chịu tan mẹ. Dọc đường về, NĐC đau mắt rồi bị mù.về quê, không khuất phục trước số phận, nhà thơ mở trường dạy học, bốc thuốc chửa bệnh cho nhân dân rồi cùng các lãnh tụ nghĩa quân bàn mưu tính kế đánh giặc và sáng tác những vần thơ đánh giặc cháy bỏng căm hờn, sôi sục ý chí chiến đấu.
Cuộc đời NĐC là một tấm gương giàu nghị lực, giàu lòng yêu nước và tinh thần bất khuất kiên cường trước kẻ thù xâm lược. Dù bị tàn tật, ông vẫn là một thầy giáo tận tâm, một thầy thuốc giàu y đức và là một nhà thơ suất sắc.
NĐC là một nhà nho, bởi thế mà tư tưởng đạo đức, nhân nghĩa của ông mang tinh thần nho giáo. Mặt dù vậy NĐC còn là một trí thức nhân dân, cuộc đời sống nơi thôn xóm, giữa những người nông dân thuần túy, đôn hậu, Chất phác nên tư tưởng đạo đức của ông có những nét gần gũi với cách nghĩ, cách cảm của những người nông dân chất phác.
NĐC sáng tác thơ văn chia làm hai giai đoạn, trước và sau khi thực dân Pháp xâm lược.Ở giai đoạn đầu ông viết hai truyện thơ dài: “Lục Vân Tiên, Dương Từ - Hà Mậu”. Giai đoạn sau đây là thời kì khổ nhục nhưng vĩ đại nhân tộc.Đất nước mất dần vào tay giặc trước mắt nhà thơ. Các phong trào chống Pháp lần lượt thất bại tuy nhiên những tác phẩm của NĐC ở giai đoạn này lại là cây súng tiên phong cho kẻ thù, những tác phẩm của ông xuất sắc về cả nội dung và nghệ thuật như: “chạy giặc, văn tế nghĩa sĩ cần Giuộc; văn tế Trương Định, thơ điếu Phan Tòng; Ngư Triều y thuật vấn đáp..
Thơ văn yêu nước của NĐC đã làm sáng tỏ chân lí người nông dân bất tử trong chiến đấu chống kẻ thù xâm lược.
Sắc thái Nam Bộ độc đáo trong thơ văn NĐC thể hiện rõ ở từng nhân vật trong tác phẩm của ông .Mỗi người dân Nam Bộ có thể bắt gặp mình ở các nhân vật của ông tù' lời ăn tiếng nói, ở sự mộc mạc, chất phác đến tấm lòng nặng tình nghĩa yêu thương hết mực và căm ghét đến đều. Họ sống vô tư, phóng khoáng, ít bị ràng buộc bởi những phép tắc, lễ nghi và sẵn sàng xả thân vì nước. Họ nóng nảy, bộc cục nhưng lại rất đằm thắm ân tình. Đó là những nét riêng của con người Nam Bộ.
Với những nội dung yêu nước nhân đạo có thể nói thơ văn của NĐC đã đáp ứng xuất sắc những yêu cầu của cuộc sống và chiến đấu đương thời.Nó có tác dụng động viên, khích lệ không nhỏ tinh thần và ý chí cứu nước của nhân dân ta.
Cuộc đời thơ văn NĐC là một tấm gương về nghị lực và ý chí, về lòng yêu nước, thương dân và thái độ kiên trung, bất rức trước kẻ thù.Thơ văn ông là một bài ca đạo đức, nhân nghĩa, là tiếng nói yêu nước cất lên từ cuộc chiến đấu chống quân xâm lược, là thành tựu nghệ thuật xuất sắc mang đậm sắc thái Nam Bộ.