Như chúng ta đã biết, nghệ thuật trào phúng là nghệ thuật gây cười với những tiếng cười trào phúng khi có những mâu thuẫn đáng cười. Có thể đó là những mâu thuẫn về hình thức và nội dung, cũng có khi là giữa hiện tượng được phơi bày và bản chất của nó. Và nhiệm vụ của một nhà trào phúng là phải tìm được những mâu thuẫn ấy rồi đưa vào trong những tác phẩm của mình để làm cho mâu thuẫn của mình cảng đáng cười để phê phán, lên án xã hội cũ nát. Và cũng có thể nói, dưới ngòi bút của ông vua phóng sự đất Bắc, hình ảnh của một xã hội đã được thu nhỏ và thể hiện cực kì rõ nét trong tác phẩm của ông. Mở đầu đoạn trích, ngay từ tiêu đề của tác phẩm chúng ta đã thấy được cái sự trái ngang ấy. trong một đám tang, đáng lẽ mọi người phải đau khổ, buồn bã thì ở đây, mọi người lại cảm thấy vui vẻ. đó chẳng phải là rất trái với lẽ thường hay sao? Thế nhưng không. Trong xã hội thời kì phức tạp ấy, nhà văn đã tập trung xây dựng hình ảnh của nhân vật Xuân tóc đỏ bằng phương pháp hiện thực chủ nghĩa xã hội.
Xuân tóc đỏ là một kẻ lưu manh, ngoài đầu đường xó chợ chỉ toàn nhặt bóng làm nghề. Y là một kẻ rất ranh mãnh, hoạt ngôn. Lúc bắt đầu tiếp xúc xã hội thượng lưu, Xuân còn nhiều rụt rè, bỡ ngỡ. Vì thế, sau này, nhờ vào việc dâm đãng với bà phó Đoan mà y đã có thể bước chân vào thế giới này chỉ nhờ những mánh lừa lọc hết người này tới người khác. Qua đó có thể thấy xã hội thượng lưu thời bấy giờ chỉ là cái tên do những kẻ không biết quý trọng thời gian và lao động tạo ra thôi. Đây là một xã hộ thối tha và bịp bợm. vì vậy, Xuân đã phát huy tất cả bản tính vốn có của mình. Hắn ở trong xã hội này như cờ gặp gió, như cá gặp nước. Rõ rang, đời Xuân thật là “số đỏ”. Mở đầu tác phẩm là tiêu đề đoạn trích “hạnh phúc của một tang gia”.
Tang gia ở đây là một đám tang người thân nào đó trong gia đình đã mất. đáng lẽ khi có những sự kiện như vậy, người trong gia đình phải buồn bã, đau thương. Thế nhưng mọi thứ lại đi ngược lại giá trị vốn có của nó. Mọi người lại hạnh phúc và cảm thấy sung sướng. có ai trong tang gia lại hạnh phúc bao giờ? Như vậy, rõ rang mọi thứ đều có sự mâu thuẫn. Cái mẫu thuẫn ấy được tác giả khuếch đại lên để lên án, phê phán xã hội chạy theo vật chất mà quên đi tình cảm của con người với nhau. Và để chứng minh cho nhan đề “ hạnh phúc của một tang gia”, tác giả dã tập trung miêu tả niềm vui của những người trong gia đình. Cả gia đình đang rất vui vẻ vì cả nhà đã chờ đợi, hi vọng vào cái chết của cụ cố tổ từ rất lâu rồi và cho tới hôm nay, vì có sự tác động một cách vô tình của Xuân tóc đỏ mà điều ước ấy đã trở thành sự thực. đã biết bao lần, gia đình tưởng cụ cố Hồng mất mà lại bị mừng hụt. Vì thế mà tác giả đã mở đầu đoạn trích bằng một câu văn rất sâu cay và đầy đau đớn “ 3 hôm sau ông già chết thật” chỉ vì tất cả mọi người đều mong nhận được khối tài sản được chia kia bởi chỉ khi cụ cố mất thì những điều di chúc đã viết trên giấy mới có thể trở thành sự thực. đầu tiên chúng ta phải kể tới cụ cố Hồng. cụ cố Hồng có niềm vui rất lạ. Cụ cố Hồng có niềm vui rất lạ: dù chỉ mới 50 tuổi nhưng chi thích được gọi là cụ cố, chỉ mong mình được già. Vì vậy, cụ cố Hồng rất mong bố chết để được lên ngôi thành cố tổ. Khi ai nấy hỏi gì cố Hồng cũng đều trả lời "Biết rồi, khổ lắm, nói mãi". Trong lúc tang gia bối rối, ông con trai cả lặp đi lặp lại câu nói trên đến 1872 lần. Đã bao nhiêu lần cố Hồng tập dượt khóc trước gương chờ ngày bố chết để thiên hạ phải trầm trồ khen rằng con trai lớn đã già đến thế kia kìa. Chỉ để nghe 1 câu nói ấy, cố Hồng sẵn sàng chờ cho bố chết.
Người tiếp theo mà ta phải kể đến đó là vợ chồng Văn Minh và ông Typn. Ông Typn sung sướng vì nhân dịp chết của cụ tổ được tung ra mốt tang táo bạo, để báo chí Bắc Nam đến đưa tin, để những tầng lớp danh giá sử dụng mốt tang của mình. Vợ chồng Văn Mình coi ngày chết của cụ tổ như 1 sàn diễn, 1 dịp để quảng bá, để làm ăn kinh tế cho nên cũng sung sướng vô cùng. Ngoài ra, người hạnh phúc tiếp theo phải kể đến đó là cô Tuyết. Trước ngày cụ chết, Tuyết bị lộ thông tin là hẹn giai ra nhà nghỉ. Cả gia đình đang lo tin cô Tuyết hư hỏng loang ra khắp thành phố, đang lúng túng, bối rối thì cụ chết thật. Và thế là họ đã biến cái bối rối của cô Tuyết thành cái bối rối của tang gia. Nhân dịp này, Tuyết cũng ăn mặc từ cái áo hở trong hở ngoài đến cái mũ mấn xinh xinh để chứng minh cho thiên hạ thấy rằng Tuyết mới mất nửa chữ trinh. Khuôn mặt Tuyết cứ ngây thơ, buồn vô cùng. Cứ tưởng Tuyết buồn cho người quá cố nhưng kì thực cô đang buồn như sự hờn giận: Sao nhà có việc quan trọng thế này mà người tình mãi chẳng đến. Ta cũng không thể bỏ qua một người hạnh phúc khác đó là cậu Tú Tân. Cậu mong ngày cụ chết để được thực hành, để được chụp ảnh bởi cái máy ảnh bấy lâu nay chưa có cơ hội để dùng. Hôm ấy Tú Tân trổ tài, lăng xăng như 1 nhà đạo diễn, cáu kỉnh quắt nhặng hết lên. Rõ ràng gia đình này ai cũng đang bối rối nhưng lại bối rối để tổ chức 1 đám tang thật thịnh soạn, thật lịch sự mà không phải bối rối với người đã mất. Nhưng có lẽ người hạnh phúc nhất trong t/p này đó là ông Phán mọc sừng. Dù không biết rằng cái chết của cụ cố tổ đem lại được cho mình bao nhiêu đồng, nhưng ông Phán không ngờ rằng cái đôi sừng vô hình của mình lại đáng giá đến vậy.
Thế đấy, trong một gia đình toàn những con người ruột thịt với nhau mà lại đối xử như vạy thì thử hỏi cả xã hội này sẽ trở nên như thế nào? Đó đã được phản ánh hết sức rõ nét qua ngòi bút của tác giả thể hiện cái nhìn đầy châm chọc đối với xã hội học đòi thời kì bấy giờ.