Ông là nhà vua anh hùng, tên tuổi và sự nghiệp gắn liên với cuộc kháng chiến lần thứ hai (1285) và cuộc kháng chiến lần thứ ba (1288) đánh thắng giặc Mông Nguyên xâm lược.
Năm 1299, ông truyền ngôi vua cho Trần Anh Tông, rồi lên núi Yên Tử (Quảng Ninh) để tu Phật, sáng lập ra dòng thiền Trúc Lâm Yên Tử mà ông là tổ thứ nhất.
Trần Nhân Tông còn là một trong những thi sĩ nổi tiếng thời Trần để lại nhiều thơ văn chữ Hán, chữ Nôm. Những bài thơ như: “Thiên Trường vãn vọng”, “Hạnh Thiện Trường hành cung”; đặc biệt hai câu thơ sau đây từng được khắc sâu vào sử sách và hồn người:
"Xã tắc lưỡng hồi lao thạch mã,
Sơn hà thiên cổ điện kim âu".
(Xã tắc hai phen chồn ngựa đá,
Non sông nghìn thuở vững âu vàng).
Sử sách đã dành những lời tốt đẹp nhất ca ngợi Trần Nhân Tông là "vua hiền của nhà Trần".