Trước tiên nhân vật Đôn ki hô tê là một nhân vật chính xuất thân là một gia đình quý tộc đã đứng tuổi dáng hình gầy gò hốc hác cao lêu khêu như cây gậy. Trang phục của hắn cũng như trang phục của những người hiệp sĩ thời trung cổ khác ,cưỡi trên lưng một con ngựa gậy bên hông đeo một thanh gươm cổ và một tấm khiên rỉ. Dường như hắn đã đọc quá nhiều chuyện kiếm hiệp thế nên cách quan sát và nhận diện của hắn có phần hơi ảo tưởng hắn đã tưởng những chiếc cối xay gió chính là những kẻ khổng lồ và hắn còn cho rằng đây là vận may đến với hắn. Hắn mang mộng sẽ quét tất cả những gã này khỏi trái đất sẽ đánh cho chúng một trận tơi tả. Qua đó ta thấy được hình tượng nhân vật hiện lên bước đầu khá ấn tượng về một anh chàng không mấy thông minh và có phần hơi ngớ ngẩn. Từ đó ta thấy được cách kể chuyện của tác giả cũng mang rất nhiều tính hài hước nhưng vẫn khiến cho người đọc hồi hộp chờ xem kết quả của trận đấu sẽ thảm hại như thế nào. Và kết quả cũng đúng như dự đoán của chúng ta đó là chiếc giáo gãy tan tành kéo theo cả người và ngựa ngã văng ra xa. Đôn ki hô tê nằm yên không cựa quậy con ngựa thì cũng thảm hại không kém khi nó bị chủ nhân làm cho bị toạc cả nửa vai. Hành động của hắn cũng rất dũng cảm kiên cường đại diện cho những hiệp sĩ thòi bấy giờ nhưng cũng thật đáng tiếc cho hắn khi kẻ thù chỉ là một tên được hắn hoang tưởng ra. Đến khi thất bại hắn vẫn không nhận ra sự thật mà còn cho rằng đó chỉ là chuyện chinh chiến biến hóa khôn lường mà thôi. Qua đó ta cũng thấy được hắn có một tâm hồn cũng rất lạc quan. Bên cạnh vẻ ngoài và trí tuệ có phần hơi ngớ ngẩn thế nhưng hắn lại có một tâm hồn rất trong sáng và chung thủy khi hắn bẻ một cành khô rút chiếc mũi sắt ở chiếc cán gãy lắp vào làm thành ngọn giáo và thức suốt đêm không ngủ để nghĩ đến nàng Đuyn-xi nê-a. Tóm lại hình tượng nhân vật chính hiện lên là một người mê muội hoang tưởng không bình thường điên rồ hài hước buồn cười. Tuy vậy ở chàng vẫn hiện lên những phẩm chất rất tốt đẹp như sự tự lòng dũng cảm có thể đánh được quân giặc không sợ hiểm nguy và coi khinh cái tầm thường cái thực dụng từ hành động khi bị thương đau nhưng vẫn không kêu đau không rên rỉ và không lấy việc ăn uống là mấy thích thú. Tình yêu của hắn đối với nàng Đuyn-xi ne-a cũng khiến chúng ta cảm thấy thật ngưỡng mộ khi hắn thức suốt đêm để cầu nguyện cho nàng được cứu giúp mỗi khi hiểm nguy và chỉ cần nghĩ đến người yêu cũng đủ để hắn cảm thấy no rồi. Tình yêu của hắn vừa khiếm cho chúng ta chê cười vừa đáng để chúng ta cảm phục về tấm lòng thủy chung thành tâm đối với người mình yêu thương
Đối nghịch hoàn toàn đối với nhân vật đôn ki hô tê chính là nhân vật Xan chô Pan xa là một gã nông dân lùn và mập trang phục của hắn cũng rất hài hước khi hắn cưỡi một con lừa khiến cho hắn càng lùn hơn. Hắn là một con người sống rất thực tế vừa ngây thơ thật thà nhưng cũng rất ranh mãnh.
Hắn ra đi với Đôn ki hô tê không phải là vì khát vọng nào đó mà chính là vì danh lợi hy vọng lên được chức tổng trấn trên một hòn đảo và sống một cuộc đời giàu sang phú quý. Khi trông thấy cối xay gió hắn rất tỉnh táo khi nhận ra rằng đó chẳng phải là một người khổng lồ nào cả mà chính là những chiếc cối xay gió và khi có gió những cánh tay kia sẽ quay mà thôi. Thế nhưng khi đã nhận ra hắn lại không can ngăn ông chủ của mình mà lại để cho chủ đi đánh khi biết trước kết quả sẽ như thế nào. Khi nhận thấy ông chủ đã ngã ngựa thì hắn chạy ngay đến để đỡ Đôn ki hô tê lên ngựa thế nhưng không ngừng chê cười đầu óc ông chủ cũng chỉ quay cuồng như những chiếc cối xay đó mà thôi. Hắn cũng nhận rằng chỉ bị hơi đau một chút là hắn sẽ rên rỉ ngay lập tức. Bên cạnh đó chúng ta còn nhận thấy rằng hắn là một tay rất háu ăn ngủ Bằng ngòi bút sinh động, hóm hỉnh, Xéc-van-téc đã khắc họa nhân vật giám mã Xan-chô với những nét ngoại hình và tính cách trái ngược hẳn với Đôn Ki-hô-tê.
Đánh nhau với cối xay gió là một cuộc phiêu lưu, một trận đánh kì quặc. Chúng ta thấy Đôn Ki-hô-tê thật nực cười, nhưng cũng đáng yêu, còn Xan-chô Pan-xa tuy có những mặt tốt đáng quí, nhưng cũng còn có nét tính cách chưa tốt, đáng chê. Như vậy, hai nhân vật này tuy rất trái ngược nhau cả về hình dáng và tính cách nhưng vẫn là đôi tri kỷ thân thiết. Hai bên đã chịu ảnh hưởng của nhau rất sâu sắc. Thật là một cặp nhân vật bất hủ trong văn chương thời Trung cổ.