Bài thơ có ba đoạn, mỗi đoạn đều mờ đầu bằng hai câu:
“Em Cu Tai ngủ trên lưng mẹ
Em ngủ cho ngoan đừng rời lưng mẹ”.
Và cấu trúc lời ru của người mẹ đều được điệp lại ở mỗi đoạn:
“Ngủ ngoan A-Kay ơi, ngủ ngoan A-Kay hỡi
Mẹ thương A-Kay, mẹ thương...
Con mơ cho mẹ...
Mai sau con lớn...”.
Sự lặp lại (cả câu và cấu trúc câu, cấu trúc đoạn) một cách đều đặn tạo cho bài thơ có âm điệu của lời ru nhịp nhàng, vương vấn.
Ở đoạn một, người mẹ hiện lên với dáng hình tần tảo, lam lũ, vất vả với công việc giã gạo nuôi bộ đội. Mẹ giã gạo, em vẫn trên lưng mẹ. Câu thơ “Vai mẹ gầy nhấp nhô làm gối” thật cảm động. Mẹ gầy vì công việc đánh giặc. Mẹ gầy vì nuôi con. Nhưng trái tim của mẹ hát về ước mơ:
“Mai sau con lớn vung chày lún sân”.
Đoạn hai nói về việc mẹ lên núi tỉa bắp. Câu thơ: “Lưng núi thì to mà lưng mẹ thì nhỏ” hình thành theo kết cấu đối lập làm nổi bật hình ảnh mẹ với công việc vất vả. Núi thì to, nương bắp thì rộng mà sức mẹ có hạn. Trên lưng mẹ, em vẫn ngủ say. Hai câu thơ thật hay:
“Mặt trời của bắp thì nằm trên đồi.
Mặt trời của mẹ, em nằm trên lưng”.
Em là tất cả của mẹ, là lí tưởng, là hi vọng của mẹ. Mẹ mơ ước về em:
“Mai sau con lớn phát mười Ka-lưi...”
Giặc Mĩ đến đánh chúng ta, đuổi chúng ta phải rời suối, rời nương. Mẹ phải chuyển lán, đạp rừng. Mẹ cùng tham gia đánh giặc. Mẹ đến chiến trường, om vẫn trên lưng:
“Từ trên lưng mẹ, em đến chiến trường
Từ trong đau khổ, em vào Trường Sơn”.
Trong khói lửa chiến tranh, mẹ mong ước cho em:
“Mai sau con lớn làm người tự do...”
Mẹ mong ước cho em những điều thật lớn lao:
“Mai sau con lớn vung chày lún sân...”
“Mai sau con lớn phát mười Ka-lưi...”
“Mai sau con lớn làm người tự do...”
Nhưng đối với mẹ, ước mơ cho mẹ thật giản dị. Khi mẹ giã gạo, mẹ mong con: “Con mơ cho mẹ hạt gạo trắng ngần”. Khi mẹ tỉa bắp, mẹ mong con: “Con mơ cho mẹ hạt bắp lên đều”. Khi mẹ đến chiến trường, giữa bom rơi đạn nổ, mẹ mong con: “Con mơ cho mẹ được thấy Bác Hồ”.
Đất nước ta giành được độc lập tự do, công đầu thuộc về những người mẹ. Tình thương, lòng vị tha, đức hi sinh của người mẹ đã góp phần làm nên chiến thắng. Cảm ơn nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm đã cho chúng ta hiểu thấm thía, sâu sắc về tấm lòng, trái tim người mẹ đối với con, đối vói bộ đội, đối với dân làng, đối với Bác Hồ. Bài thơ thật hay và thật cảm động, để lại ấn tượng không bao giờ quên.