Sau khi giới thiệu sơ qua về gia cảnh của Vương viên ngoại, nhà thơ tập trung thể hiện vẻ đẹp của chị em Thúy Kiều:
Đầu lòng hai ả Tố Nga
Thúy Kiều là chị em là Thúy Vân…
…...................................
Êm đềm trướng rủ màn che,
Tường đông ong bướm đi về mặc ai.
Bút pháp tả người của Nguyễn Du là bút pháp ước lệ thường thấy trong thơ cổ điển : lấy những nét đẹp trong thiên nhiên để so sánh với vẻ đẹp của con người. Ở các nhà thơ khác, nếu theo cách tả này thì chân dung nhân vật thường trở nên chung chung, mờ nhạt, song vào tay Nguyễn Du lại biến hoá khôn lường và đầy tài hoa sáng tạo, khiến nhân vật của ông rất có hồn.
Đầu tiên, nhà thơ giới thiệu chung về hai chị em Kiều qua cách gọi trang trọng: Tố Nga (người con gái đẹp) và lời nhận xét đầy thán phục: Mai cốt cách tuyết tinh thần, Mỗi người một vẻ mười phân vẹn mười. Hai chị em Kiều đều rất đẹp. Vóc dáng thanh tú, yểu điệu (mai cốt cách), tâm hồn trong trắng như sương, như tuyết (tuyết tinh thần). Rõ ràng họ là con nhà nền nếp, được hưởng thụ một nền giáo dục đầy đủ và tốt đẹp.
Nguyễn Du rất kĩ lưỡng trong việc chọn lọc hình ảnh và từ ngữ để miêu tả. Thúy Vân hiện lên trước mắt người đọc với vẻ đẹp đài các, kiêu sa:
Vân xem trang trọng khác vời,
Khuôn trăng đầy đặn nét ngài nở nang.
Gương mặt nàng phúc hậu, hồn nhiên. Nụ cười tươi như hoa nở, tiếng nói trong như tiếng ngọc rơi trên mâm vàng. Tóc nàng đen mướt đến mây cũng thua. Da nàng trắng đến tuyết cũng phải nhường. Dường như Tạo hóa đã ban cho Thúy Vân nhiều đặc ân mà nàng vẫn không bị ai ganh ghét, đố kị, vẻ đẹp căng đầy sức sống của Thúy Vân báo trước nàng sẽ được hưởng cuộc sống yên ổn, vinh hoa của một bậc mệnh phụ.
Không phải ngẫu nhiên Nguyễn Du lại miêu tả vẻ đẹp của Thúy Vân trước, Thúy Kiều sau. Dụng ý của ông là lấy vẻ đẹp của Vân làm nền cho vẻ đẹp của Thúy Kiều. Thúy Vân đã trang trọng khác vời, tức là đã đạt tới mức hoàn mĩ nhưng Thúy Kiều mới chính là đỉnh cao của sắc đẹp, phá vỡ mọi khuôn khổ thường thấy từ trước tới nay.
Nguyễn Du khẳng định:
Kiều càng sắc sảo mặn mà,
So bề tài sắc lại là phần hơn.
Vẻ đẹp của Kiều sắc sảo mặn mà, gây ấn tượng rất mạnh, ai nhìn thấy một lần sẽ bị cuốn hút và nhớ mãi. Tả Kiều, Nguyễn Du không đi vào chi tiết tỉ mỉ mà trước hết đặc tả đôi mắt – cửa sổ của tâm hồn:
Làn thu thuỷ nét xuân sơn,
Hoa ghen thua thắm liễu hờn kém xanh.
Mắt Kiều long lanh như nước mùa thu, lông mày thanh tú như dáng núi mùa xuân. Ẩn chứa trong đôi mắt ấy là một tầm hồn đa cảm khác thường. Vẻ đẹp của nàng nghiêng nước, nghiêng thành, khiến cho hoa phải ghen, liễu phải hờn. Tả Kiều đẹp tuyệt vời như vậy nhưng Nguyễn Du cũng hé cho ta thấy dự cảm bất an về tương lai của Kiều. Nàng đẹp không ai sánh bằng, tất dễ bị người đời ghen ghét và đày đọa.
Tả Vân, Nguyễn Du chỉ nói đến sắc, tuyệt nhiên không nhắc đến tài. Còn Thúy Kiều: sắc đành đòi một tài đành họa hai. Nàng là người con gái tài sắc vẹn toàn:
Thông minh vốn sấn tính trời,
Pha nghề thi họa đủ mùi ca ngâm.
Cung thương làu bậc ngũ âm,
Nghề riêng ăn đứt Hồ cầm một trương.
Thúy Kiều quả thật đa tài: thi, hoạ, ca, ngâm… ít người có được cùng một lúc nhiều tài đến vậy. Nhất là tài chơi đàn đã thành nghề riêng cùa Kiều, không ai sánh nổi.
Có sắc, có tài, Kiều lại có thêm một tâm hồn mẫn cảm lạ lùng. Dường như nàng linh cảm được trước số phận bất hạnh của mình nên đã tự sáng tác nên bản đàn Bạc mệnh:
Khúc nhà tay lựa nên chương,
Một thiên Bạc mệnh lại càng não nhân.
Trong bốn câu thơ cuối, Nguyễn Du tả cuộc sống của chị em Kiều:
Phong lưu rất mực hồng quần,
Xuân xanh xấp xỉ tới tuần cập kê.
Êm đềm trướng rủ màn che,
Tường đông ong bướm đi về mặc ai.
Những chi tiết trên nhấn mạnh phẩm hạnh trong trắng, cao quý của chị em Thúy Kiều.
Một đoạn trích ngắn chỉ với 24 câu thơ nhưng đã thể hiện tài năng nghệ thuật tuyệt vời của Nguyễn Du. Ông xứng đáng là bậc thầy về sử dụng ngôn ngữ để tả chân dung nhân vật. Mỗi nhân vật của ông đều có diện mạo riêng, tính cách riêng rõ nét.
Thông qua việc tả vẻ đẹp của chị em Thúy Kiều, nhà thơ bày tỏ tình thương yêu trân trọng đối với con người, đồng thời kín đáo khẳng định: một cô gái tài sắc vẹn toàn như Thúy Kiều rất xứng đáng được hưởng tình yêu và hạnh phúc. Cuộc đời nàng bị đọa đày, bất hạnh thì đó chính là do tội ác của các thế lực đen tối trong xã hội gây ra. Chúng ta yêu mến chị em Thúy Kiều và hãy cùng tác giả dõi theo từng bước chân của họ trên đường đời vạn nẻo đầy chông gai, sóng gió.