I. Tìm hiểu chung
1. Tác giả
- Tố Hữu tên khai sinh là Nguyễn Kim Thành
- Ông không chỉ là một nhà thơ tài ba mà còn là một nhà chiến sĩ cách mạng anh dũng quả cảm
- Ngay từ nhỏ Tố Hữu đang thể hiện được tình yêu với văn học
- Sinh ra trong thời đại nước mất nhà tan Tố Hữu ý thức được trách nhiệm của mình và trở thành một người cách mạng cứu nước
- Sự nghiệp sáng tác của ông gắn liên với con đường cách mạng. Nói cách khác gần như những tập thơ của Tố Hữu đều nói đến những gì của xã hội ở thời điểm chặng đường đó: ví như trong cuộc kháng chiến chống Pháp Tố Hữu sáng tác tập thơ Từ Ấy…
- Các tập thơ lớn của Tố Hữu để lại vô cùng có ý nghĩa
2. Tác phẩm
a. Hoàn cảnh sáng tác: năm 1939 chiến tranh thế giới thứ hai có nguy cơ bùng nổ, trước tình hình đó Pháp tập trung đàn áp phong trào đấu tranh ở Đông Dương. Trong khi ấy nhà thơ Tố Hữu hăng hái hoạt động khi được kết nạp Đảng vừa được một năm thì bỗng dưng bị thực dân Pháp bắt giam. Chí lớn còn đang dang dở mà nhà tù thì chật hẹp vô cùng. Trong tình cảnh ấy nhà thơ đã viết bài thơ này để bày tỏ nỗi nhớ, sự khao khát tự do của mình
b. Vị trí xuất xứ: bài thơ được in trong phần xiềng xích của tập thơ Từ ấy
c. Đề tài: nhà thơ nhớ cuộc sống bên ngoài nhà tù
d. Chủ đề: vấn đề nhà thơ nhớ da diết cuộc sống bên ngoài nhà tù
e. Tư tưởng: thể hiện sự khát khao tự dó và yêu cuộc sống bên ngoài của nhà thơ
d. Bố cục: 3 phần:
- Phần 1: 9 khổ thơ đầu: nỗi nhớ của người cộng sản với cuộc sống bên ngoài nhà tù
- Phần 2: 2 khổ tiếp: nhà thơ nhớ về bản thân mình những ngày chưa bị giam cầm
- Phần 3: còn lại: trở lại thực tại phòng giam ngột ngạt
II. Tìm hiểu chi tiết
1. Nỗi nhớ của người cộng sản với cuộc sống bên ngoài
- Nhà thơ nhớ đến đầu tiên là tiếng hò ban trưa hiu quạnh -> đó phải chăng là tiếng hò Huế nơi sinh ra người chiến sĩ cộng sản này
- Điệp từ “đâu” ở mỗi dòng thơ kết hợp với các hình ảnh “gió cồn thơm đất nhả mùi”, “ruồng che mát”, “ô mạ xanh mơn mởn”, “nương khoai”, “những con đường” -> giống như một câu hỏi, nhưng đúng hơn là nhà thơ đang nói nhưng gì không có thực tại nhà tù, nói đâu để thể hiện sự ngỡ ngàng cùng cực khi những gì đẹp nhất của trời tự do không được thấy
- Hình ảnh những mái tranh thấp nằm ngủ im hơi rồi không đổi chỉ trôi mãi -> sự đơn sơ mộc mạc của làng quê
- Nhà thơ lại tiếp tục nhớ đến những đồng ruộng mà gắn liền với hình ảnh ấy là hình ảnh những người nông dân với dáng “lưng cong” cúi xuống cày. Nhưng hơi bùn lên lại phảng phất niềm hi vọng. họ còn tiếp tục công việc reo mạ trồng lúa của mình -> hình ảnh đặc trưng của người dân Việt Nam
- Nhà thơ nhớ những buổi chiều sương với hình ảnh của chiếc xe lùa nước
- Tiếp tục nỗi nhớ của nhà thơ là người mẹ, nhà thơ như thương người mẹ già đơn chiếc, và cuối cùng tổng kết lại những con người nông dân chất phát thật thà tình cảm khoai sắn ngọt bùi biết mấy nhưng tất cả lại là quá xa xôi
-> Tóm lại qua đoạn thơ này ta đã thấy nhà thơ vẽ lên một bức tranh thôn quê có cảnh có người. Những hình ảnh hiện lên vô cùng đơn sơ và mộc mạc. Tuy nhiên nó quá xa cách với nhà thơ hiện giờ.
2. Nhà thơ nhớ về bản thân mình khi còn tự do bên ngoài
- Nhà thơ nhớ về mình những ngày chưa bị giam giữ như bây giờ. Ngày ấy từ một chàng thanh niên vẫn bâng khuâng đi kiếm lẽ yêu đời, sống sao cho có ích cho đẹp
- Và đến khi nhà tìm thấy mình, con người có ích thật sự là sự kiện nhà thơ tìm thấy lý tưởng Đảng. Anh đang hoạt động say xưa hăng hái như con chim cà lơi
-> Nhà thơ như khái quát hóa hành trình đến với cách mạng của mình
3. Thực tai phũ phàng
- Những nỗi nhớ trong tâm tưởng cứ dài triền miên như thế, những hình ảnh gọi kí ức đem giấc mơ về nhưng nhà thơ lại không thể nào trốn được khỏi thực tại phũ phàng này
- Nhà thơ mong muốn thoát khỏi nơi ngục tối để được tiếp tục ngắm nhìn những hình ảnh quê hương ấy
-> Nhà thơ quả là một anh chiến sĩ cộng sản có lý chí, anh hùng và yêu quê hương đất nước
III. Tổng kết
– Nhà thơ Tố Hữu đã để lại cho chúng ta một bài thơ vô cùng ý nghĩa, nó vừa nói lên được cảnh đẹp đơn sơ vùng nông thôn Việt Nam nói chung và nông thôn Huế nói riêng lại vừa thể hiện được ý chí kiên cường, khát khao tự do của người chiến sĩ cộng sản