I. Khởi động
Cùng trao đổi, thảo luận:
Bình, Hưng và Minh cùng đi học. Trên đường đi, Minh rẽ vào cửa hàng đồ chơi điện tử nên đến lớp muộn, nhưng Minh báo với cô giáo là bị hỏng xe giữa đường.
Nếu em là Bình và Hưng, em sẽ lựa chọn cách ứng xử như thế nào? Vì sao?
Trả lời:
Nếu em là Bình và Hưng, em sẽ lựa chọn cách ứng xử là khuyên Minh nên nói thật với cô giáo về sự việc Minh đã đi chơi điện tử rồi vào lớp muộn. Nếu Minh vẫn tiếp tục nói dối thì em trình bày trực tiếp với cô giáo, Minh tiếp tục nói dối sẽ thành thói quen và sau này còn nhiều điều mà bạn ấy không nói thật.
II. Khám phá
1. Biểu hiện tôn trọng sự thật
Đọc câu chuyện và trả lời câu hỏi
a. Em hãy tìm ra từ ngữ nói lên “Sự thật” trong câu chuyện trên.
b. Câu nói nổi tiếng của Ga-li-lê “Dù sao Trái Đất vẫn quay" chứng tỏ ông là người như thế nào? Vì sao?
Trả lời:
a. Sự thật mà Ga-li-lê bảo vệ là Trái Đất quay xung quanh Mặt Trời chứ không phải Mặt Trời quay xung quanh Trái Đất. Ga-li-lê đã tôn trọng sự thật bằng cách tuyên bố: “Dù sao Trái Đất vẫn quay!”.
b. Câu nói nổi tiếng của Ga-li-lê “Dù sao Trái Đất vẫn quay" chứng tỏ ông là người tôn trọng sự thật. Vì ông biết sự thật và nhất định phải khẳng định nó.
b. Tìm những biểu hiện về việc tôn trọng sự thật
Trao đổi, thảo luận nhóm về biểu hiện của tôn trọng sự thật trong các trường hợp sau:
(1) Việc học sinh cần làm để thầy cô giáo biết, khi:
- Bạn ngồi bên cạnh hay nhìn bài của mình để được điểm tốt?
- Một nhóm bạn mất đoàn kết, hoặc cãi nhau?
- Bạn thân của mình không học bài, làm bài tập ở nhà?
(2) Việc học sinh cần làm để bố mẹ biết, khi mình:
- Bị điểm kém trong học tập?
- Bị bạn trong lớp, trong trường bắt nạt?
(3) Việc em cần làm khi chứng kiến kẻ gian lấy trộm đồ của người khác, hành vi cố tình làm hỏng công trình công cộng,...
Trả lời
(1) Việc học sinh cần làm để thầy cô giáo biết, khi:
- Bạn ngồi bên cạnh hay nhìn bài của mình để được điểm tốt: Trước hết em sẽ khuyên bạn rằng không nên có hành vi không chịu học như vậy và nếu như bạn có hiểu vài ý thì em sẽ chỉ cho bạn một vài câu có thể là bạn chưa hiểu lắm. Em sẽ khuyên bạn nên tự nhận lỗi với thầy cô giáo. Nếu bạn không nghe thì em sẽ báo cáo lại thầy cô giáo biết.
- Một nhóm bạn mất đoàn kết, hoặc cãi nhau: Em sẽ khuyên các bạn, phân tích cho các bạn nghe hậu quả của việc mất đoàn kết. Sau đó báo cáo lại thầy cô giáo biết để có hướng khuyên nhủ các bạn, tránh những hậu quả đáng tiếc xảy ra.
- Bạn thân của mình không học bài, làm bài tập ở nhà: Em sẽ khuyên nhủ bạn nên chăm chỉ và cố gắng học bài, làm bài. Em giúp đỡ bạn, hướng dẫn bạn những bài khó. Em trình bày cho cô giáo về trường hợp của bạn và xin cô có cách giải quyết giúp bạn tốt hơn.
(2) Việc học sinh cần làm để bố mẹ biết, khi mình:
- Bị điểm kém trong học tập: Nói thật với bố mẹ, nói rõ lí do, xin lỗi bố mẹ và hứa sẽ đạt điểm cao hơn. Nếu cần bố mẹ hỗ trợ, giúp đỡ gì thì cũng chia sẻ thật với bố mẹ luôn.
- Bị bạn trong lớp, trong trường bắt nạt: Thành thật nói với bố mẹ sự việc để bố mẹ có hướng giải quyết.
(3) Việc em cần làm khi chứng kiến kẻ gian lấy trộm đồ của người khác, hành vi cố tình làm hỏng công trình công cộng,...: Em sẽ theo dõi nếu đúng sự việc như vậy em sẽ báo cho thầy cô, bố mẹ, những người lớn, những người có trách nhiệm biết.
=> Từ trao đổi trên, tôn trọng sự thật có biểu hiện trong cuộc sống là:
- Biết nhận lỗi của bản thân và nhận thức khách quan về người khác.
- Trung thực trong thi cử, báo cáo thầy giáo về lỗi sai của bạn.
- Tố cáo hành vi, việc làm sai trái.
- Chấp hành tốt mọi nội quy nơi mình sống.
- Chỉ rõ sai cho bạn và khuyên bạn, giúp đỡ bạn để lần sau bạn không mắc phải khuyết điểm đó nữa.
- Lắng nghe ý kiến của mọi người nhưng sẵn sàng tranh luận để tìm ra sự thật…
2. Vì sao phải tôn trọng sự thật?
Thảo luận tình huống sau:
a) Em đồng ý hay không đồng ý với ý kiến nào trên đây? Vì sao?
b) Nếu en là Mai, em sẽ làm gì? Vì sao?
Trả lời
a) Từ câu chuyện trên:
- Em đồng ý với ý kiến cho rằng: Mai làm như vậy là không nói đúng sự thật, cũng không tốt cho Thảo. Vì như thế sẽ làm bạn ỷ lại học thói quen nói dối.
- Em không đồng ý với ý kiến cho rằng, Mai làm như vậy thể hiện Mai là một người bạn tốt của Thảo. Vì bạn tốt là sẽ là người giúp cho đối phương trở nên tốt hơn chứ không phải là bao che cho những lỗi sai của bạn.
b) Nếu em là Mai, em sẽ khuyên bạn Thảo nên chăm chỉ làm bài tập về nhà, nếu còn tái diễn em sẽ báo cáo cho cô giáo và sẽ không có sự bao che hay nể tình bạn thân nào cả.
III. Luyện tập
Câu 1. Em đồng tình hay không đồng tình với hành vi nào đưới đây? Vì sao?
A. Luôn đồng ý và nói theo số đông.
B. Luôn nói đúng những điều có thật.
C. Luôn bảo vệ ý kiến và việc làm của minh.
D. Luôn phê phán những người không cùng quan điểm với mình.
Trả lời
Em đồng tình với hành vi
B. Luôn nói đúng những điều có thật. Em đồng tình vì đó là việc tôn trọng sự thật. Nó bảo vệ cuộc sống, bảo vệ cho những điều đúng đắn, tránh nhầm lẫn, oan sai. Giúp con người tin tưởng, gắn kết với nhau hơn, cuộc sống trở nên tốt đẹp hơn. Khiến tâm hồn thoải mái, sức khỏe tốt, bản thân đẹp hơn trong mắt mọi người.
Còn các hành vi còn lại em không đồng tình.
Câu 2. Sau khi học xong bài “Tôn trọng sự thật”, Linh cho rằng trong cuộc sóng không phải bao giờ cũng nên tôn trọng sự thật, cần tuỷ theo từng trường hợp mà ứng xử cho phù hợp.
Em đồng ý hay không đồng Ý với suy nghĩ của Linh? Vì sao?
Trả lời
Em đồng ý với suy nghĩ của Linh. Vì đôi khi không tôn trọng sự thật giúp chúng ta sống tích cực hơn là điều nên làm. Ví dụ như một người bị ung thư sắp chết, nhưng ta nói dối để họ có niềm tin hơn trong việc chữa trị.
Câu 3. Nếu một người bạn thân của em nói xấu, nói sai về một người khác, em sẽ lựa chọn phương án giải quyết nào sau đây? Vì sao?
A. Xa lánh, không chơi với bạn nữa.
B. Bỏ qua, cơi như không biết.
C. Khuyên bạn nên nhận lỗi, sửa chữa và luôn nói rõ sự thật.
D. Vẫn chơi với bạn, nhưng không tin bạn như trước nữa.
Trả lời
Em sẽ lựa chọn phương án giải quyết:
C. Khuyên bạn nên nhận lỗi, sửa chữa và luôn nói rõ sự thật.
Câu 4. Em hãy kể lại một việc làm thể hiện tôn trọng sự thật hoặc không tôn trọng sự thật trong cuộc sống mà em biết.
Trả lời
Việc làm tôn trọng sự thật mà em biết:
Trong giờ kiểm tra toán, bạn Mai đã gian lận và được điểm 10 bài kiểm tra đó. Nhưng sau thầy giáo trả bài Mai đã đến gặp riêng thầy giáo và trình bày toàn bộ sự việc rằng em đã sử dụng tài liệu và điểm 10 này không đáng có. Thầy giáo không trách Mai và cười xoa đầu Mai nói: “Em giỏi lắm, em đã dũng cảm nói ra sự thật này! Điểm 10 thầy vẫn dành cho em nhé. Vì em đã có sự trung thực dám nói ra lỗi lầm của mình”.
Việc làm không tôn trọng sự thật:
Theo thông tin từ Trung tâm Xử lý tin giả Việt Nam, Bộ Thông tin và truyền thông, ngày 29-1-2020, qua rà quét không gian mạng, trung tâm đã phát hiện thông tin "24h đêm mai phong tỏa Hà Nội", "Hà Nội 24h đêm mai đóng hết cửa ngõ"... đang lan truyền trên mạng xã hội. Qua kiểm tra, Trung tâm Xử lý tin giả Việt Nam khẳng định đây là tin giả (fake news), gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến công tác chỉ đạo chống dịch COVID-19, và đặc biệt là gây tâm lý hoang mang, bất ổn trong xã hội.
IV. Vận dụng
Câu 1. Xây dựng thông điệp về chủ để “Tôn trọng sự thật”:
Mỗi nhóm xây dựng một thông điệp về chủ để “Tôn trọng sự thật” và ghi ra giấy. Trưng bày, giới thiệu thông điệp của các nhóm trước lớp. Bình chọn thông điệp hay nhất.
Trả lời
Gợi ý:
- Xây dựng một thông điệp về chủ đề “Tôn trọng sự thật” và ghi ra giấy.
+ Tôn trọng sự thật là như thế nào? Giá trị của tôn trọng sự thật? Làm gì để tôn trọng sự thật?
+ Thông điệp cần ngắn gọn, mạch lạc, dễ hiểu.
- Viết ra giấy khổ to, có trang trí để thu hút hơn.
* Bài mẫu:
Tôn trọng sự thật từ những điều nhỏ nhất
Trong 5 điều Bác Hồ dạy thiếu niên nhi đồng có bài học “Khiêm tốn, thật thà, dũng cảm”. Vậy thật thà ở đây là gì, thật thà chính là muốn nói về sự thành thật, đức tính trung thực, tôn trọng sự thật của con người. Tôn trọng sự thật từ việc ăn nói, hành động, có lối sống ngay thẳng, không quanh co, dối trá, không lừa bịp ai. Người tôn trọng sự thật là người dám nói dám làm, dám làm dám nhận, khi làm sai cũng không quanh co chối tội mà thẳng thắn, thành thật nhận lỗi về mình. Tôn trọng sự thật là một đức tính đáng quý của con người, cũng là một bài học đạo đức mà mỗi người được dạy dỗ ngay từ khi còn ấu thơ. Khi còn bé, mỗi khi ta làm sai trái điều gì, ta đánh vỡ một chiếc cốc, một cái bát sau đó bố mẹ phát hiện ra và hỏi “Ai làm đây” thì đứa trẻ biết nhận lỗi chính là đứa trẻ ngoan ngoãn, trung thực. Khi lấy trộm tiền tiêu vặt của mẹ sau đó bị phát hiện cũng thường hỏi lại ai lấy thì mau khai nhận… tất cả những hành động con nít thường gặp ấy cũng giáo dục con người về tính trung thực. Là những học sinh còn ngồi trên ghế nhà trường, bài học tôn trọng sự thật là một trong những bài học quan trọng mà các bạn phải nhớ để ứng dụng trong cả cuộc đời mình. Hãy trung thực, thành thật trong việc học tập, thi cử, trung thực trong những hành động việc làm của mình. Tránh biến mình trở thành một tấm gương xấu, một đứa trẻ tệ hại gây ra biết bao sai lầm đáng tiếc vì sự dối trá của mình.
Câu 2. Lập một hòm thư mở của lớp “Hòm thư nói thật”:
Mỗi học sinh tự viết thư cho một bạn trong lớp về việc mình đã nói dối bạn một lần nào đó. Bức thư có ghi tên người nhận, nhưng không cần ghi tên người gửi. Trong giờ sinh hoạt lớp hằng tuần, giáo viên chủ nhiệm và lớp trưởng sẽ lấy ra một hoặc một vài bức thư và đọc to trước lớp.
Trả lời
Gửi Hùng
Hôm trước mình nói với bạn là mình không có tẩy để cho bạn mượn. Mình thật sự xin lỗi. Mình có tẩy nhưng vì mình sợ cho bạn mượn, bạn sẽ làm mất nên mình đã nói dối bạn. Mình thật là ích kỉ phải không? Mong bạn hãy tha lỗi cho mình. Mình sẽ thay đổi, sẽ biết chia sẻ với mọi người nhiều hơn.