1. Chuẩn bị
- Xem lại mục Chuẩn bị ở bài Ông lão đánh cá và con cá vàng để vận dụng vào đọc hiểu văn bản này. Lưu ý: truyện Cô bé bán diêm được An-dec-xen viết theo đặc điểm của truyện cổ tích.
Trả lời:
- Sự việc chính trong truyện Cô bé bán diêm:
+ Hoàn cảnh đáng thương của cô bé
+ Lần quẹt diêm đầu tiên: lò sưởi
+ Lần quẹt diêm thứ hai : bàn ăn và con ngỗng quay
+ Lần quẹt diêm thứ ba : cây thông noel
+ Lần quẹt diêm thứ tư: bà
+ Lần quẹt diêm cuối cùng :quẹt hết một bao diêm để níu bà ở lại.
+ Cùng bà đi về với chúa Trời
- Nhân vật trong truyện: cô bé bán diêm.
+ Hoàn cảnh: nhà nghèo, mồ côi mẹ, bà mất, gia sản tiêu tán em phải xa ngôi nhà đầm ấm để chui rúc trong một xó tối tăm, luôn phải nghe những lời mắng nhiếc chửi rủa, đánh đập của cha
+ Ngoại hình, trang phục: đầu trần, chân đất, quần áo không đủ ấm
+ Tính cách: hiền lành, ngoan ngoãn
- Những chi tiết kì ảo ở chỗ mỗi lần quẹt diêm hiện lên trước mắt em là những khung cảnh kì diệu khác nhau:
+ Lần 1: hiện lò sưởi
+ Lần 2: hiện 1 bàn đầy đồ ăn
+ Lần 3: hiện 1 cây thông noen trang trí lộng lẫy
+ Lần 4, 5: hiện lên hình ảnh người bà
- Ý nghĩa thông điệp: thể hiện rất rõ nét tấm lòng nhân đạo, giàu tình yêu thương của nhà văn An-đéc-xen với những con người nhỏ bé, nghèo khổ bất hạnh đặc biệt là trẻ em trong xã hội lúc bấy giờ. Qua đó, tác giả muốn gửi gắm đến thông điệp về tình yêu thương và sự sẻ chia của mỗi người đối với những hoàn cảnh không may.
- Đọc trước truyện Cô bé bán diêm; tìm hiểu thêm về nhà văn Han-xơ Crít-xti-an An-đéc-xen (Hans Christian Andersen):
Trả lời:
+ Han-xơ Crít-xti-an An-đéc-xen (1805 – 1875) là nhà văn Đan Mạch chuyên viết truyện cổ tích cho thiếu nhi.
+ Bằng trí tưởng tượng phong phú, lãng mạn, ông đã sáng tạo nên một thế giới huyền ảo mà vẫn rất gần gũi với con người, với cuộc sống đời thường.
+ Ông quan niệm rằng: “Không có truyện kể nào hay hơn được những điều do chính cuộc sống tạo nên”.
+ Các tác phẩm chính: Cô bé bán diêm, Nàng tiên cá, Nữ thần băng giá, Chú lính chì dũng cảm,…
- Tham khảo ý kiến sau của nhà văn Nguyễn Tuân về truyện An-đéc-xen: “Một em nhỏ nào đã đọc qua truyện ngắn An-đéc-xen thì trọn đời không khi nào quên và dửng dưng với thơ ca, mộng ước, tình yêu thương và lòng công bằng…”.
Trả lời:
Nhà văn Nguyễn Tuân hoàn toàn đúng đắn khi nhận xét về văn chương của An-đéc-xen. Đây chính là suối nguồn của của đạo đức, tình yêu thương trong xã hội, là những câu chuyện thấm đẫm giá trị nhân văn mà các em nên tìm đọc để thấu hiểu và sống tốt hơn.
2. Đọc hiểu
a. Trong khi đọc
Câu 1 - Trang 17: (Ngữ văn 6 tập 2 sách Cánh diều)
Những chi tiết nào cho biết thời gian và địa điểm em bé xuất hiện?
Trả lời:
Những chi tiết cho biết thời gian và địa điểm em bé xuất hiện:
- Thời gian:
+ Đêm giao thừa, trời rét mướt
+ Cửa sổ mọi nhà đều sáng rực rỡ ánh đèn và trong phố sực nức mùi ngỗng quay. Chả là đêm giao thừa mà!
- Địa điểm: Góc tường giữa hai ngôi nhà, một cái xây lùi vào.
Câu 2 - Trang 18: (Ngữ văn 6 tập 2 sách Cánh diều)
Hãy chú ý những hình ảnh hiện lên sau mỗi lần em bé quẹt que diêm trong phần 2.
Trả lời:
Những hình ảnh hiện lên sau mỗi lần em bé quẹt que diêm trong phần 2:
- Lần 1 xuất hiện lò sưởi bằng sắt.
- Lần 2 xuất hiện bàn ăn.
- Lần 3 xuất hiện cây thông Nô-en.
- Lần 4 xuất hiện bà đang mỉm cưởi.
- Lần 5 xuất hiện hai bà cháu vụt bay lên cao.
Câu 3 - Trang 19: (Ngữ văn 6 tập 2 sách Cánh diều)
Giấc mơ nào của em bé được thể hiện qua bức tranh này?
Trả lời:
Giấc mơ của em bé được thể hiện qua bức tranh là mong muốn được sống cùng với bà như những ngày tháng ấm áp khi xưa.
Câu 4 - Trang 20: (Ngữ văn 6 tập 2 sách Cánh diều)
Chú ý kết thúc của câu chuyện.
Trả lời: :
- Kết thúc của truyện là một nỗi đau của em bé đáng thương, hiện thực là cô bé đã chết trong cái đêm lạnh lẽo ấy, em chết vì giá rét nhưng đôi môi vẫn mỉm cười.
- Thông thường, cái chết là một nỗi đau thương nhưng đối với em bé, cái chết là một niềm hạnh phúc vì em thoát khỏi được những nỗi khổ nơi trần gian và trở về đoàn tụ với người bà kính yêu của mình. Điều đó nhấn mạnh cuộc đời bất hạnh, cơ cực của em bé đáng thương.
b. Sau khi đọc
Câu 1 - Trang 20: (Ngữ văn 6 tập 2 sách Cánh diều)
Thời gian, địa điểm diễn ra câu chuyện cho biết điều gì về cảnh ngộ của em bé?
Trả lời:
Thời gian địa điểm diễn ra câu chuyện cho ta biết được cảnh ngộ đáng thương của cô bé:
- Thời gian: vào đêm giao thừa, khi nhà nhà đang sang đèn để cùng nhau tiệc tùng, đón cái tết đầu năm.
- Địa điểm: trong một góc tường, em bé cô đơn ngồi nép thân mình giữa tiết trời rét buốt.
=> Em bé có cảnh ngộ bất hạnh và đáng thương khi rơi vào khoảnh khắc lẽ ra đang được quay quần bên gia đình ấm cúng thì em lại cô đơn ở nơi lạnh lẽo để bán những bao diêm.
Câu 2 - Trang 20: (Ngữ văn 6 tập 2 sách Cánh diều)
Hãy tìm những chi tiết hiện thực và mộng ảo mà nhà văn đã sáng tạo ra để khắc hoạ hoàn cảnh và mơ ước của cô bé bán diêm. Qua đó, em có nhận xét gì về nhân vật này?
Trả lời:
- Chi tiết hiện thực:
+ Không thể về nhà nếu không bán được diêm vì cha sẽ đánh em;
+ Ở nhà cũng rét mặc dầu đã nhét giẻ rách vào các kẽ hở lớn trên vách nhưng gió vẫn rít.
→ Hoàn cảnh khó khăn, nghèo khổ, không có lối thoát.
- Chi tiết mộng ảo mà nhà văn đã sáng tạo ra để khắc hoạ mơ ước:
+ Lần 1: Lò sưởi bằng sắt. → Sưởi ấm, tránh cái rét
+ Lần 2: Bàn ăn. → Ăn no, thỏa mãn cái đói.
+ Lần 3: Cây thông Nô-en → Tổ ấm, đón giao thừa như mọi người.
+ Lần 4: Bà đang mỉm cưởi. → Tình yêu thương, sự che chở
+ Lần 5: Hai bà cháu vụt bay lên cao. → Sự giải thoát khỏi tình cảnh khốn khổ.
- Nhận xét về nhân vật: Cô bé bán diêm là một cô bé đáng thương, tuy tuổi còn nhỏ nhưng đã phải tự mình đi kiếm sống. Hơn nữa, cô bé phải bán diêm giữa đêm giao thừa rét mướt không ai để ý đến em. Cô chỉ có những ước mơ khao khát có được hạnh phúc quây quần bên người yêu thương trong đêm Giáng sinh.
Câu 3 - Trang 20: (Ngữ văn 6 tập 2 sách Cánh diều)
Theo em, ý nghĩa của câu chuyện trên là gì?
Trả lời:
Ý nghĩa của câu chuyện:
- Tấm lòng nhân ái của mình với những số phận, cảnh đời nghèo khó, bất hạnh, đặc biệt là với trẻ em.
- Bài học giàu ý nghĩa về tình yêu thương giữa con người với con người trong cuộc sống.
Câu 4 - Trang 20: (Ngữ văn 6 tập 2 sách Cánh diều)
Em hãy tìm một số chi tiết trong văn bản để chứng tỏ truyện Cô bé bán diêm có đặc điểm của truyện cổ tích (Gợi ý: kiểu nhân vật; cách kết thúc truyện; ý nghĩa;...).
Trả lời:
Một số chi tiết trong văn bản để chứng tỏ truyện Cô bé bán diêm có đặc điểm của truyện cổ tích
- Kiểu nhân vật mồ côi, nghèo khổ, khó khăn.
- Cách kết thúc truyện tuy là cô bé chết thế nhưng là có “hậu” đối với cô bé. Bởi vì chỉ có cái chết thì mới có thể giải thoát em ra khỏi cảnh ngộ hiện tại.
- Ý nghĩa câu chuyện hướng đến lòng nhân ái giữa con người với con người, đồng cảm với những số phận bất hạnh.
Câu 5 - Trang 20: (Ngữ văn 6 tập 2 sách Cánh diều)
Cảnh ngộ đau khổ và cái chết của cô bé bán diêm gợi cho em liên tưởng đến những bạn nhỏ bất hạnh hoặc kém may mắn nào trong cuộc sống? Hãy nêu một việc tốt mà em có thể làm để giúp đỡ những bạn ấy.
Trả lời:
- Cảnh ngộ đau khổ và cái chết của cô bé bán diêm gợi cho em liên tưởng đến những bạn nhỏ bất hạnh ở làng trẻ SOS, hoặc những bạn nhỏ bị bỏ rơi, những bạn nhỏ mồ côi không nơi nương tựa hoặc những bạn nhỏ ở miền núi xa xôi không có điều kiện được học hành và ăn uống.
- Việc tốt mà em có thể làm để giúp đỡ các bạn ấy:
+ Tổ chức thăm hỏi, trao quà cho các bạn nhỏ khó khăn.
+ Gom góp sách vở sau mỗi năm học và quần áo không sử dụng đến, đồ dùng học tập để tặng cho các bạn khó khăn,…