Mở đầu trang 5: Trong bài hát “Hào khí Việt Nam” sáng tác của nhạc sĩ Vũ Quốc Thắng có đoạn:
Việt Nam ơi, giống hùng thiêng, ngàn năm lưu danh sử sách
Mẹ Âu Cơ, bố Lạc Long Quân, cùng trăm con, xây cơ đồ.
…
Nhà Nam ta, đất với trời bao la, tuyệt nhiên thiên thư còn đó.
Giặc bao phen, khiếp vía chùn tâm can, đất nước ngoan cường, một dải gấm hoa.
Sông Hát, hồn thiêng ơi, ngàn sau cháu con ghi lòng.
Sóng lớn Bạch Đằng giang ơi, vùi thấy bao quân xâm lấn.
Lớp lớp người chung tay, dựng xây gấm son san hà.
Cho nước Việt Nam ta, ngàn đời ngút cao hùng thiêng.
…”
Em và các bạn hãy tìm trong đoạn trích trên những ca từ thể hiện niềm tự hào về truyền thống của dân tộc Việt Nam.
Trả lời:
- Những ca từ thể hiện niềm tự hào về truyền thống của dân tộc Việt Nam: giống hùng thiêng; ngàn năm lưu danh sử sách; đất nước ngoan cường, một dải gấm hoa; dựng xây gấm son san hà; ngàn đời ngút cao hùng thiêng.
1. Truyền thống của dân tộc Việt Nam
Em hãy đọc thông tin và trả lời câu hỏi
Thông tin 1. Tôi khuyên đồng bào đoàn kết chặt chẽ và rộng rãi. Năm ngón tay cũng có ngón vắn ngón dài. Nhưng vắn dài đều họp nhau lại nơi bàn tay. Trong mấy triệu người, cũng có người thế này thế khác, nhưng thế này hay thế khác đều dòng dõi của tổ tiên ta. Vậy nên ta phải khoan hồng đại độ. Ta phải nhận rằng đã là con Lạc cháu Hồng thì ai cũng có ít hay nhiều lòng ái quốc. Đối với những đồng bào lạc lối lầm đường, ta phải lấy tình thân ái mà cảm hoá họ. Có như thế mới thành đại đoàn kết, có đại đoàn kết thì tương lai chắc sẽ vẻ vang.
(Theo Thư gửi đồng bào Nam Bộ, Hồ Chí Minh toàn tập (2011), tập 4, NXB Chính trị quốc gia, tr.280-281)
Thông tin 2. Văn Miếu – Quốc Tử Giám nằm giữa Thủ đô Hà Nội, là biểu tượng muôn đời của văn hiến và trí tuệ Việt. Vườn bia tiến sĩ trong Văn Miếu – Quốc Tử Giám là biểu tượng lưu dấu quá trình hình thành và phát triển của tầng lớp trí thức Nho học Việt Nam, những người đã tiếp thu và phát huy xuất sắc tinh hoa của các nền văn minh phương Đông để sáng tạo ra cả kho tàng văn hiến Hán Nôm giàu tinh thần yêu nước và bản sắc dân tộc. Bia tiến sĩ Văn Miếu còn là bức tranh sinh động về việc tuyển dụng và đào tạo nhân tài, thể hiện ở tư tưởng coi “hiền tài là nguyên khí quốc gia”, là nguồn gốc sự hưng thịnh của đất nước. Ngày nay, Văn Miếu – Quốc Tử Giám là nơi Nhà nước tổ chức trao học hàm, học vị cho những trí thức tiêu biểu, khen tặng cho học sinh, sinh viên xuất sắc và tổ chức hội thơ hàng năm vào Rằm tháng Giêng.
(Lược theo Đoàn Thị Thanh Thuý, Di sản văn hoá Văn Miếu – Quốc Tử Giám với giá trị lịch sử, Tạp chí Văn hoá nghệ thuật số 409, tháng 7-2018, tr.25-28)
Câu hỏi:
a) Em hãy cho biết những truyền thống nào của dân tộc Việt Nam được nói đến trong các thông tin trên?
b) Hãy chia sẻ về những truyền thống khác của dân tộc Việt Nam mà em biết.
c) Theo em, truyền thống của dân tộc Việt Nam có giá trị như thế nào đối với cá nhân, gia đình, quê hương, đất nước?
Trả lời:
a) Những truyền thống của dân tộc Việt Nam được nói đến trong các thông tin trên:
Thông tin 1: Truyền thống đoàn kết, nhân ái, yêu nước.
Thông tin 2: Truyền thống hiếu học
b) Các truyền thống tốt đẹp khác của dân tộc Việt Nam đó là:
Truyền thống tôn sư trọng đạo
Truyền thống nhân nghĩa
Truyền thống hiếu thảo
Truyền thống bất khuất chống giặc ngoại xâm
.....
c) Truyền thống của dân tộc Việt Nam có nhiều giá trị quan trọng, như:
+ Là nền tảng tạo nên bản sắc văn hóa của dân tộc;
+ Là nguồn sức mạnh để dân tộc Việt Nam vượt qua mọi khó khăn, thử thách trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc;
+ Là tiền đề quan trọng để mỗi cá nhân sống tốt, có ích hơn cho cộng đồng, xã hội.
2. Biểu hiện của lòng tự hào về truyền thống của dân tộc Việt Nam
Em hãy quan sát hình ảnh và trả lời câu hỏi:
a. Em hãy mô tả những hành động, việc làm của các nhân vật trong mỗi hình ảnh trên. Những hành động, việc làm đó đã thể hiện lòng tự hào về truyền thống dân tộc Việt Nam như thế nào?
b. Hãy kể tên những biểu hiện khác của lòng tự hào về truyền thống dân tộc Việt Nam mà em biết.
Trả lời:
a. Mô tả hoạt động của các nhân vật:
+ Tranh số 1: các bạn học sinh tham gia biểu diễn văn nghệ trong lễ kỉ niệm ngày Giỗ tổ Hùng vương.
+ Tranh số 2: các thanh niên hăng hái lên đường nhập ngũ, thực hiện nghĩa vụ quân sự.
+ Tranh số 3: người dân và các cơ quan nhà nước đang thực hiện công tác cứu hộ, hỗ trợ các nạn nhân bị ảnh hưởng bởi mưa lũ.
+ Tranh số 4: đoàn thanh niên tình nguyện đang băng rừng, vượt suối để tới hỗ trợ các bà con trong một bản làng nghèo.
- Các hành động trên đã thể hiện lòng tự hào về truyền thống: uống nước nhớ nguồn; yêu nước và tương thân tương ái của nhân dân Việt Nam.
b. Những biểu hiện khác của lòng tự hào về truyền thống dân tộc Việt Nam:
+ Sẵn sàng thực hiện nghĩa vụ bảo vệ Tổ quốc;
+ Tích cực, sáng tạo trong học tập, lao động và sản xuất;
+ Chủ động tham gia các hoạt động cộng đồng;
+ Yêu quý, trân trọng, bảo vệ các di sản, các giá trị văn hóa của dân tộc;
+ Hợp tác, đoàn kết, giúp đỡ nhau trong cuộc sống…
3. Giữ gìn và phát huy truyền thống của dân tộc Việt Nam
Em hãy đọc trường hợp và trả lời câu hỏi
Trường hợp 1. Cô giáo Đoàn Thị Liệp, nguyên giáo viên Ngữ văn Trường Trung học phổ thông Nguyễn Hữu Huân, quận Thủ Đức, Thành phố Hồ Chí Minh, hơn nửa đời người gắn bó với bục giảng, mong ước của cô chỉ đơn giản là: “Tôi mong các em chịu học văn, trong văn có đạo đức làm người và sẽ làm xã hội mình tốt đẹp hơn”. Thực hiện mong ước đó, Cô giáo Liệp đã biến chiếc áo dài trên lớp thành những bài giảng Ngữ văn trực quan sinh động, thấm đẫm tình yêu đất nước. Với bài Rừng xà nu, cô lên ý tưởng vẽ rừng cây vươn lên cao vút như mũi tên đón nắng, có sức sống mãnh liệt dưới bom đạn, bên cạnh là ngôi nhà đặc trưng Tây Nguyên. Với “Sóng” của Xuân Quỳnh là tà áo dài xanh nước biển với con sóng tung bọt trắng xoá . “Vợ nhặt” là chiếc áo dài có nhiều mảnh vá tái hiện người vợ nghèo của Tràng. Có học trò đã kể: “Con nhớ đến chiếc áo dài của cô, nhớ đến dòng sông Đà xanh màu ngọc bích, rồi từ đó, từng lời giảng của cô cứ tuôn ra trong đầu con và con viết theo”.
(Theo VTV3, Điều ước thứ 7, ngày 29/8/2015)
Trường hợp 2. Hưởng ứng cuộc thi viết về “Truyền thống dân tộc trong đời sống thế hệ trẻ” do Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh huyện X tổ chức, bạn Minh quyết định lựa chọn viết về truyền thống tôn sư trọng đạo của dân tộc Việt Nam. Với Minh, đây là một trong những truyền thống tiêu biểu, quý báu của dân tộc Việt Nam rất cần được giữ gìn và lan toả.
Câu hỏi:
a) Trong trường hợp 1, cô giáo Đoàn Thị Liệp đã thể hiện lòng tự hào về truyền thống của dân tộc như thế nào?
b) Em hãy nhận xét suy nghĩ và hành động của Minh trong trường hợp 2.
c) Em học được điều gì từ việc làm của cô giáo Liệp và bạn Minh?
Trả lời:
a. Để thể hiện lòng tự hào về truyền thống của dân tộc, cô Đoàn Thị Liệp đã:
+ Luôn tâm huyết, yêu nghề, gắn bó hơn nửa đời mình với công tác giáo dục thế hệ trẻ.
+ Vẽ tranh lên tà áo dài để biến những tà áo dài ấy thành những bài giải ngữ văn sinh động, giúp học sinh ghi nhớ, khắc sâu hơn kiến thức.
b. Hành động của Minh trong trường hợp 2 thể hiện lòng tự hào về truyền thống tôn sự trọng đạo của dân tộc thật rõ nét và sâu sắc. Bởi là một người trẻ, việc giữ gìn và tự hào về truyền thống của dân tộc thật đáng quý, đáng ngưỡng mộ và trân trọng.
c. Từ việc làm của cô giáo Liên và bạn Minh, em đã học được rất nhiều điều đáng quý về lòng tự hào về truyền thống dân tộc. Đó là, mỗi người cần tìm hiểu, tôn trọng, giữ gìn và phát huy truyền thống của dân tộc bằng những việc làm cụ thể và phù hợp với bản thân.
* Luyện tập
Luyện tập 1 - Trang 9: Em đồng ý hay không đồng ý với nhận định nào dưới đây? Vì sao?
A. Giữ nước từ sớm, từ xa, từ khi nước chưa nguy là truyền thống của dân tộc Việt Nam.
B. Những hoạt động văn hoá, nghệ thuật, lễ hội truyền thống của quê hương là một phần của truyền thống dân tộc Việt Nam.
C. Tự hào về tổ tiên, dòng họ, gia đình của mình chính là tự hào về truyền thống dân tộc Việt Nam.
D. Truyền thống của dân tộc Việt Nam là vô cùng quý giá nên cần phải giữ gìn cẩn thận và hạn chế việc tuyên truyền, quảng bá.
Trả lời:
- Ý kiến a) Đồng tình. Vì: yêu nước, bất khuất đấu tranh chống ngoại xâm là truyền thống quý báu của dân tộc Việt Nam. Một trong những biểu hiện của truyền thống yêu nước là việc: các thế hệ người Việt luôn có ý thức cảnh giác, thực hiện việc giữ nước từ sớm, từ xa, từ khi nước chưa nguy.
- Ý kiến b) Đồng tình. Vì: truyền thống dân tộc là những giá trị vật chất và tinh thần (tư tưởng, tính cách, lối sống, cách ứng xử tốt đẹp, ...) hình thành trong quá trình lịch sử lâu dài của dân tộc, được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác.
- Ý kiến c) Đồng tình. Vì: gia đình, dòng họ của mỗi cá nhân là một phần của Tổ quốc. Do đó, tự hào về tổ tiên, tự hào về truyền thống của gia đình, dòng họ cũng chính là tự hào về truyền thống của dân tộc Việt Nam.
- Ý kiến d) Không đồng tình. Vì: chúng ta nên tích cực quảng bá, giới thiệu những truyền thống tốt đẹp của dân tộc Việt Nam tới bạn bè quốc tế.
Luyện tập 2 - Trang 9: Em hãy nêu những việc em đã làm được, những việc chưa làm được và cách khắc phục để giữ gìn, phát huy truyền thống của dân tộc Việt Nam theo gợi ý sau:
| Tên truyền thống |
Việc đã làm được |
Việc chưa làm được và cách khắc phục |
| |
|
|
Trả lời:
| Tên truyền thống |
Việc đã làm được |
Việc chưa làm được và cách khắc phục |
| Truyền thống đoàn kết |
Đoàn kết với các bạn trong lớp |
Đôi khi vẫn còn xảy ra mâu thuẫn với bạn bè
=> Kìm chế cảm xúc, giữ bình tĩnh hơn |
| Truyền thống hiếu học |
Chăm chỉ học tập tốt, rèn luyện bản thân |
Chưa có thành tích cao trong học tập
=> Cố gắng chăm chỉ học tập nhiều hơn |
| Truyền thống Tương thân tương ái |
Tham gia các hoạt động thiện nguyện: thăm hỏi, giúp đỡ những bạn gặp hoàn cảnh khó khăn, người già neo đơn |
Quyên góp sách vở giúp các bạn đồng bào miền Trung, vùng núi
=> Rủ các bạn trong lớp cùng tham gia |
Luyện tập 3 - Trang 9: Em hãy xử lí các tình huống sau:
a. Khi đọc thông tin, năm 2014 đại diện Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên hợp quốc (UNESCO) đã trao Bằng vinh danh Nghệ thuật Đờn ca tài tử Nam Bộ, là di sản văn hóa phi vật thể thứ 8 của Việt Nam được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa đại diện của nhân loại và được bảo vệ ở cấp độ quốc tế, bạn Q cho rằng Đờn ca tài tử Nam Bộ là một loại hình nghệ thuật dân tộc của địa phương được vinh danh chứ không phải là truyền thống của dân tộc Việt Nam.
Em có đồng tình với ý kiến của Q không? Vì sao?
b. Sau hai lần đạt giải cao trong cuộc thi Tin học văn phòng thế giới dành cho học sinh, sinh viên ở độ tuổi từ 13 đến 22, bạn G đã chia sẻ với các bạn trong lớp “Mỗi lần tham gia dự thi ở nước ngoài, khi Việt Nam được nêu tên trên trường quốc tế, mình rất tự hào vì đã góp phần phát huy truyền thống của dân tộc Việt Nam”. Nghe G chia sẻ, nhiều bạn băn khoăn không biết việc G đạt giải quốc tế thì liên quan gì đến truyền thống của dân tộc.
Em nhận xét như thế nào về ý kiến của các bạn trong lớp của G?
Trả lời:
- Xử lí tình huống a) Em không đồng tình với ý kiến của bạn Q. Vì: Đờn ca tài tử là di sản do các thế hệ người Việt Nam sáng tạo ra trong lịch sử và được trao truyền lại đến ngày nay. Do đó, nghệ thuật Đờn ca tài tử cũng là một trong những truyền thống của dân tộc Việt Nam.
- Xử lí tình huống b) Em không đồng tình với ý kiến của các bạn cùng lớp với G. Vì: việc G tham dự và đạt giải cao trong các cuộc thi quốc tế, cũng góp phần giới thiệu, quảng bá hình ảnh về đất nước, con người và các truyền thống tốt đẹp của Việt Nam, ví dụ: truyền thống hiếu học; cần cù và sáng tạo,…
* Vận dụng
Vận dụng 1 - Trang 9: Em hãy vẽ tranh hoặc sáng tác thơ, viết truyện, viết kịch,... về chủ đề: Việt Nam trong trái tim em và chia sẻ trước lớp.
Trả lời:
Vận dụng 2 - Trang 9: Em hãy tham gia một hoạt động giới thiệu về truyền thống dân tộc Việt Nam do nhà trường, địa phương tổ chức và ghi lại cảm xúc, bài học rút ra cho bản thân từ hoạt động đó.