A. HƯỚNG DẪN TRẢ LỜI CÁC CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP SÁCH GIÁO KHOA
1. Khái niệm "bản đồ"
Hướng dẫn trả lời câu 1 (Trang 104 SGK):
1. Em hãy cho biết quả địa cầu và bản đồ có điểm gì giống và khác nhau?
Trả lời:
- Giống nhau: Quả Địa cầu và bản đồ đều là sự mô phỏng hay thu nhỏ một phần hay toàn bộ bề mặt Trái Đất theo một tỉ lệ nhất định.
- Khác nhau:
+ Quả Địa cầu mô phỏng hay thu nhỏ theo dạng hình cầu (ở đây hình tròn), gần giống với Trái Đất. Các kinh tuyến cắt nhau ở cực Bắc và cực Nam; các vĩ tuyến là các đường tròn đồng tâm. Các kinh tuyến và vĩ tuyến cắt nhau chứ không vuông góc với nhau.
+ Bản đồ là sự mô phỏng hay thu nhỏ theo mặt phẳng, nên các vĩ tuyến song song với nhau. Kinh tuyến và vĩ tuyến vuông góc với nhau.
Hướng dẫn trả lời câu 2 (Trang 104 SGK):
Hãy nêu một số ví dụ cụ thể về vai trò của bản đồ trong học tập và đời sống?
Trả lời:
- Trong học tập: bản đồ là phương tiện để học sinh học tập và rèn luyện các kĩ năng địa lí tại lớp, ở nhà và trả lời các câu hỏi kiểm tra.
+ Ví dụ: Qua bản đồ xác định được vị trí địa lí nước ta (tọa độ địa lí); xác định được các tuyến đường giao thông, phân bố các mỏ khoáng sản,...
- Trong đời sống bản đồ có vai trò quan trọng:
+ Tìm đường đi; xác định vị trí; xác định hướng di chuyển.
+ Dùng trong các ngành kinh tế: nông nghiệp, công nghiệp, du lịch,...
+ Đối với quân sự, bản đồ giúp xây dựng các phương án tác chiến...
2. Một số lưới kinh, vĩ tuyến của bản đồ thế giới
Hướng dẫn trả lời câu hỏi (Trang 105 SGK):
Quan sát hình 1, em hãy nêu đặc điểm hình dạng lưới kinh, vĩ tuyến ở mỗi bản đồ.
Trả lời:
Đặc điểm, hình dạng lưới kinh, vĩ tuyến ở mỗi bản đồ
a. Lưới kinh tuyến, vĩ tuyển của phép chiếu hình nón:
- Kinh tuyến giữa là đường thẳng đồng quy ở cực
- Vĩ tuyến là các vòng cung tròn đồng tâm ở cực.
b. Lưới kinh tuyến, vĩ tuyến của phép chiếu hình trụ:
- Các kinh tuyến là những đoạn thẳng song song và bằng nhau.
- Các vĩ tuyến là những đoạn thắng song song, bằng nhau và vuông góc với kinh tuyến.
3. Phương hướng trên bản đồ
Hướng dẫn trả lời câu hỏi (Trang 105 SGK):
Dựa vào bản đồ Việt Nam trong Đông Nam Á ở trang 101, em hãy xác định hướng đi từ Hà Nội đến các địa điểm: Băng Cốc, Ma-ni-la, Xin-ga-po.
Trả lời:
Hướng đi từ Hà Nội đến các điểm qua bản đồ Việt Nam trong Đông Nam Á (Trang 101 SGK)
- Hà Nội - Băng Cốc: Hướng Tây Nam.
- Hà Nội - Ma-ni-la: Hướng Đông Nam.
- Hà Nội - Xin-ga-po: Hướng Nam.
Hướng dẫn trả lời câu hỏi luyện tập và vận dụng:
Hướng dẫn trả lời câu 1 (Trang 105 SGK):
Dựa vào bản đồ ở trang 101, cho biết Biển Đông tiếp giáp với phần đất liền của nước ta ở những hướng nào?
Trả lời:
Đất liền nước ta giáp với Biển Đông theo các hướng: Đông, Nam, Đông Nam.
Hướng dẫn trả lời câu 2 (Trang 105 SGK):
Sưu tầm một số bản đồ và giới thiệu với các bạn trong lớp về các bản đồ đó.
Trả lời:
* Một số bản đồ khu vực, thế giới
- Bản đồ tự nhiên thế giới.
- Bản đồ dân cư thế giới.
- Bản đồ tự nhiên và khoáng sản Đông Nam Á.
- Bản đồ tự nhiên châu Á,…
* Một số bản đồ tự nhiên
- Bản đồ hệ thống sông Việt Nam.
- Bản đồ khí hậu Việt Nam.
- Bản đồ đất Việt Nam.
* Một số bản đồ kinh tế, dân cư Việt Nam
- Bản đồ dân cư Việt Nam.
- Bản đồ kinh tế Việt Nam.
- Bản đồ công nghiệp, nông nghiệp, thủy sản,…
* Một số bản đồ địa phương
- Bản đồ hành chính của một tỉnh/thành: Hà Nội, Yên Bái, Hải Dương, Quảng Ninh,...
- Bản đồ du lịch Hà Nội.
- Bản đồ dân cư của một tỉnh/thành,…
Ví dụ: Giới thiệu bản đồ hành chính Hà Nội
Gợi ý một số khía cạnh cần giới thiệu:
- Bản đồ thể hiện nội dung gì? (nội dung chính, nội dung phụ,…).
- Những đối tượng nào được thể hiện trên bản đồ?
- Tiếp giáp với các tỉnh/thành nào?
- Bao gồm bao nhiêu quận, huyện, thị xã (liệt kê, đọc tên).
B. CÂU HỎI LUYỆN TẬP BỔ SUNG VÀ HƯỚNG DẪN TRẢ LỜI
Câu 1: Trong học tập, bản đồ là một phương tiện để học sinh sử dụng
A. thay sách giáo khoa.
B. thư giãn sau khi học xong bài.
C. học tập, rèn luyện các kĩ năng địa lí.
D. xác định vị trí các bộ phận lãnh thổ học trong bài.
Câu 2: Phép chiếu hình trụ đứng có độ chính xác ở khu vực nào sau đây?
A. Vĩ độ cao.
B. Xích đạo.
C. Vĩ độ trung bình.
D. Vùng cực, cận cực.
Câu 3: Để xác định phương hướng trên bản đồ, một trong những căn cứ đó là dựa vào
A. bảng chú giải.
B. hình dáng lãnh thổ thể hiện trên bản đồ.
C. vị trí địa lí của lãnh thổ thể hiện trên bản đồ.
D. mạng lưới kinh, vĩ tuyến thể hiện trên bản đồ.
Câu 4: Phép chiếu hình trụ đứng, lưới kinh, vĩ tuyến có đặc điểm là
A. những đường thẳng song song.
B. những đường cong về phía hai cực.
C. những đường thắng song song và thẳng góc với nhau.
D. những đường cong về phía hai cực và vuông góc với nhau.
Câu 5: Phép chiếu nào sau đây thường được dùng để vẽ bản đồ thế giới chính xác nhất?
A. Hình trụ đứng.
B. Hình nón đứng.
C. Phương vị đứng.
D. Hình nón ngang.
Câu 6: Hãy xác định các hướng còn lại ở hình vẽ?
Đáp án:
Câu 1: C.
Câu 5: A.
Câu 6: (1): hướng Đông Bắc; (2): hướng Đông; (3): hướng Đông Nam;
(4): hướng-Nam; (5): hướng Tây Nam; (6): hướng Tây; (7); hướng Tây Bắc.