Tóm tắt kiến thức cơ bản: Cảm ứng ở động vật
1. Khái niệm về cảm ứng ở động vật
Cảm ứng là khả năng tiếp nhận kích thích và phản ứng lại các kích thích từ môi trường sống đảm bảo cho sinh vật tồn tại và phát triển
Ví dụ: Khi trời lạnh mèo xù lông, co mạch máu, và nằm co mình lại
Tác nhân kích thích: Những thay đổi của môi trường gây được phản ứng ở sinh vật
Cảm ứng: Là nhận biết kích thích và phản ứng với kích thích
Tính cảm ứng: Khả năng nhận biết kích thích để phản ứng với kích thích đó
Phản xạ: Một điển hình của cảm ứng
Để có cảm ứng cần
Bộ phận tiếp nhận kích thích (thụ thể hoặc cơ quan thụ cảm)
Bộ phận phân tích tổng hợp (hệ thần kinh)
Bộ phận thực hiện phản ứng (cơ, tuyến...)
2. Cảm ứng ở động vật chưa có hệ thần kinh
Động vật đơn bào chưa có tổ chức thần kinh có khả năng nhận biết và trả lời kích
Ví dụ: Trùng đế giày Paramecium bơi tới chỗ có ôxi, trùng biến hình amip thu chân giả để tránh ánh sáng chói.
3. Cảm ứng ở động vật có tổ chức thần kinh khác nhau
a. Cảm ứng ở động vật có hệ thần kinh dạng lưới
Có ở động vật có cơ thể đối xứng tỏa tròn (ruột khoang)
Các tế bào thần kinh nằm rải rác, liên hệ với sợi thần kinh tạo mạng lưới thần kinh
b. Cảm ứng ở động vật có hệ thần kinh dạng chuỗi hạch
Có ở động vật có cơ thể dạng đối xứng hai bên (giun dẹp, giun tròn, chân khớp)
Các tế bào tập trung thành hạch thần kinh. Các hạch nối với nhau bằng dây thần kinh tạo thành chuỗi hạch thần kinh dọc theo cơ thể: Hạch là trung tâm điều khiển một vùng xác định.
c. Ưu điểm hệ thần kinh dạng chuỗi hạch
Nhờ có hạch thần kinh nên số lượng tế bào thần kinh ở động vật tăng
Do tế bào thần kinh trong hạch nằm gần nhau hình thành nhiều mối liên hệ với nhau nên khả năng phối hợp tăng cường.
Do mỗi hạch điều khiển một vùng xác định trên cơ thể nên động vật phản ứng chính xác hơn, tiết kiệm năng lượng hơn so với hệ thần kinh dạng lưới.
Giải bài tập trang 110 SGK Sinh học lớp 11
Câu 1. Cảm ứng là gì? Cho một vài ví dụ về cảm ứng.
Trả lời:
Cảm ứng là khả năng tiếp nhận kích thích và phản ứng lại các kích thích từ môi trường sống đảm bảo cho sinh vật tồn tại và phát triển.
Ví dụ: Trùng giày bơi tới chỗ có nhiều ôxi.Trùng biến hình thu chân giả để tránh ánh sáng chói.
Câu 2. Khi kích thích một điểm trên cơ thể, động vật có hệ thần kinh dạng lưới phản ứng toàn thân và tiêu tốn nhiều năng lượng. Tại sao?
Trả lời: Khi kích thích một điểm trên cơ thể xung thần kinh sẽ lan nhanh ra khắp mạng lưới thần kinh làm cho động vật có hệ thần kinh dạng lưới phản ứng toàn thân. Do co toàn bộ cơ thể nên (dù bị kích thích 1 điểm) nên tiêu phí nhiều năng lượng.
Câu 3. Kể tên bộ phận tiếp nhận kích thích, bộ phận phân tích tổng hợp thông tin và bộ phận thực hiện của cung phản xạ ở động vật có hệ thần kinh dạng chuỗi hạch.
Trả lời: Cung phản xạ ở động vật có hệ thần kinh dạng chuỗi hạch gồm:
Bộ phận tiếp nhận kích thích là các giác quan.
Bộ phận phân tích tổng hợp thông tin là hạch não.
Bộ phận thực hiện là cơ