Xuân Quỳnh (1942-1988) không chỉ nổi tiếng với những bài thơ tình (Sóng, Thuyền và biển, Hoa cúc xanh, Mùa hoa doi,...), mà nữ sĩ còn có nhiều bài thơ được thiếu niên, nhi đồng yêu thích (Tuổi ngựa, Chuyện cổ tích về loài người, Lời ru của mẹ, Tiếng gà trưa, Ngày em vào Đội, v.v...).
Bài thơ “Ngày em vào Đội” vừa thể hiện niềm vui sướng tự hào của người chị đối với em thơ, vừa nói lên những ước mơ đẹp đẽ của các em thiếu niên nhi đồng, thế hệ tương lai của dân tộc.
Hai khổ thơ đầu nói về chuyện đứa em nhỏ thương yêu đã được vào Đội. Chị gái như sống lại tuổi thơ của mình, sung sướng vì cảm thấy đứa em đã khôn lớn:
Màu khăn đỏ dắt em
Bước qua thời thơ dại.
Màu khăn tuổi thiếu niên
Suốt đời tươi thắm mãi.
Hai khổ thơ 3, 4 tiếp theo có hình tượng đẹp và giàu ý nghĩa. Lời chị khuyên em sâu lắng, thiết tha:
Này em, mở cửa ra
Một trời xanh vẫn đợi
Cánh buồm là tiếng gọi
Mặt biển và dòng sông.
Em hãy “mở cửa ra” nghĩa là mở rộng cửa tâm hồn để cảm nhận và đón nhận mọi chân trời xa xôi, mọi không gian mênh mông, tươi đẹp. Là “trời xanh”, “mặt biển”, là “dòng sông”. Tất cả đều ở phía trước đã và đang “vẫn đợi”, đã và đang cất “tiếng gọi” lên đường.
Phía trước thật kì diệu. Hãy mơ ước và nuôi dưỡng khát vọng lên đường. Lời thơ đẹp được liên kết bằng nhiều ẩn dụ, tượng trưng. Vào đội và trên đường đi tới tương lai là vươn tới hạnh phúc:
Nắng vườn trưa mênh mông
Bướm bay như lời hát
Con tàu là đất nước
Đưa ta tới bến xa...
“Nắng vườn trưa”, “bướm bay”, “con tàu”, “bến xa” là những sáng tạo nghệ thuật đầy chất thơ nói về ước mơ và khát vọng của các đội viên thiếu niên tiền phong với màu khăn đỏ “Suốt đời tươi thắm mãi”.
Khổ thơ cuối nói lên đôi điều tâm tư của chị gái. Em vào Đội mà chị sung sướng bồi hồi như được sống lại tuổi thơ đẹp của mình. Hãy sống với bao “khao khát”. Chị muốn được đồng hành cùng em, hăm hở vươn tới Ngày mai:
Những ngày chị đi qua
Những ngày em đang tới
Khao khát lại bắt đầu
Từ màu khăn đỏ chói.
Bài thơ “Ngày em vào Đội” là bài ca giàu ý vị nói về ước mơ đẹp, khát vọng đẹp của tuổi thơ, của thiếu niên nhi đồng.
Hình tượng chiếc khăn quàng đỏ của em bé đội viên được ba lần nữ sĩ nói tới. Đó là màu đỏ của ước mơ:
- Màu khăn đỏ dắt em
Bước qua thời thơ dại.
- Màu khăn tuổi thiếu niên
Suốt đời tươi thắm mãi
- Khao khát lại bắt đầu
Từ màu khăn đỏ chói
-----------------------------------------
NGÀY EM VÀO ĐỘI
Chị đã qua tuổi đoàn
Em hôm nay vào đội
Màu khăn đỏ dắt em
Bước qua thời thơ dại.
Màu khăn tuổi thiếu niên
Suốt đời tươi thắm mãi
Như lời ru vời vợi
Chẳng bao giờ cách xa.
Này em, mở cửa ra
Một trời xanh vẫn đợi
Cánh buồm là tiếng gọi
Mặt biển và dòng sông.