I. ĐỌC HIỂU
Đọc văn bản sau và thực hiện các yêu cầu:
Mẹ!
Cái tiếng gọi mà từ khi bập bẹ
Đến lúc trưởng thành
Con vẫn chưa hiểu hết chiều sâu
Mẹ!
Có nghĩa là bắt đầu
Cho sự sống, tình yêu, hạnh phúc
Mẹ!
Có nghĩa là duy nhất
Một bầu trời
Một mặt đất
Một vầng trăng
Mẹ không sống đủ trăm năm
Nhưng đã cho con dư dả nụ cười và tiếng hát.
(“Ngày xưa có mẹ”, Thanh Nguyên)
Câu 1. Xác định phương thức biểu đạt chính của văn bản.
Câu 2. Nêu nội dung chính của văn bản.
Câu 3. Chỉ ra một biện pháp tu từ có trong văn bản và nêu hiệu quả nghệ thuật của phép tu từ đó.
Câu 4. Thông điệp nào có ý nghĩa nhất đối với Anh/Chị? (Trả lời khoảng 4-5 câu )
II. LÀM VĂN
Câu 1. Từ văn bản phần Đọc hiểu, Anh/Chị hãy viết một đoạn văn ngắn (khoảng 200 chữ) nêu suy nghĩ của Anh/Chị về tình mẫu tử trong cuộc đời mỗi con người.
Câu 2.
Ta đi ta nhớ những ngày
Mình đây ta đó, đắng cay ngọt bùi
Thương nhau chia củ sắn lùi
Bát cơm sẻ nửa, chăn sui đắp cùng.
Nhớ người mẹ nắng cháy lưng
Địu con lên rẫy bẻ từng bắp ngô
Nhớ sao lớp học i tờ
Đồng khuya đuốc sáng những giờ liên hoan
Nhớ sao ngày tháng cơ quan
Gian nan đời vẫn ca vang núi đèo
Nhớ sao tiếng mỏ rừng chiều
Chày đêm nện cối đều đều suối xa.
(Trích “Việt Bắc”, Tố Hữu)
Cảm nhận đoạn thơ trên. Từ đó, liên hệ với bài thơ “Từ ấy” (Tố Hữu, Ngữ văn 11) để bình luận ngắn ý kiến sau: “Ngay từ đầu, cái tôi trữ tình trong thơ Tố Hữu đã là cái tôi chiến sĩ, càng về sau càng xác định rõ là cái tôi nhân danh Đảng, nhân danh cộng đồng dân tộc” (SGK Ngữ văn 12, Tập 1, NXBGD Việt Nam, năm 2010 tr 97).
--------------------------------
HƯỚNG DẪN TRẢ LỜI
I. ĐỌC HIỂU
Câu 1 - Phương thức biểu đạt: biểu cảm.
Câu 2 - Công ơn sinh thành, tình yêu thiêng liêng, bao la và vĩ đại của mẹ.
- Sự hi sinh thầm lặng, không mong đáp đền của mẹ.
Câu 3 - Biện pháp tu từ: Điệp từ “mẹ ”.
- Tác dụng: nhấn mạnh, ca ngợi tình mẫu tử thiêng liêng, công ơn trời biển của mẹ.
Câu 4 - HS có thể tự chọn thông điệp có ý nghĩa và lí giải, miễn sao hợp lí. Gợi ý:
+ Công ơn sinh thành và dưỡng dục của mẹ.
+ Tình yêu bao la vô bờ bến của mẹ.
+ Sự thiêng liêng của tình mẫu tử.
II. LÀM VĂN
Câu 1. Suy nghĩ về tình mẫu tử trong cuộc đời mỗi con người.
- HS lựa chọn các thao tác lập luận phù hợp để triển khai vấn đề nghị luận theo nhiều cách nhưng cần làm rõ giá trị tình mẫu tử trong đời sống của con người
- Có thể theo hướng sau:
+ Giải thích tình mẫu tử.
+ Những biểu hiện của tình mẫu tử trong đời sống xã hội.
+ Bình luận và đánh giá vai trò của tình mẫu tử trong cuộc sống.
Câu 2. Liên hệ một đoạn thơ trích trong “Việt Bắc” và “Từ ấy”.
* Mở bài.
- Tố Hữu là một trong những lá cờ đầu của nền văn nghệ cách mạng Việt Nam hiện đại. Tố Hữu có nhiều tập thơ với nhiều bài thơ có giá trị, trong đó có bài thơ “Việt Bắc”. Đoạn thơ sau thể hiện nỗi nhớ Việt Bắc của người ra đi (trích thơ).
- Thơ Tố Hữu thể hiện lẽ sống, tình cảm cách mạng của con người Việt Nam nhưng mang đậm chất dân tộc, truyền thống. Vì thế, ngay từ đầu, cái tôi trữ tình trong thơ Tố Hữu đã là cái tôi chiến sĩ, càng về sau càng xác định rõ là cái tôi nhân danh Đảng, nhân danh cộng đồng dân tộc. Điều này càng được thể hiện rõ nét hơn qua hai bài thơ của ông là “Từ ấy” và “Việt Bắc”.
* Thân bài.
Nội dung.
- Khái quát về bài thơ, đoạn thơ.
+ Sau chiến thắng Điện Biên Phủ, Miền Bắc được giải phóng. Tháng 10 năm 1954, các cơ quan Trung ương Đảng và Nhà nước chuyển từ Việt Bắc (Thủ đô kháng chiến) về thủ đô Hà Nội. Sự lưu luyến giữa kẻ ở và người ra đi đã khơi nguồn cảm xúc lớn cho nhà thơ sáng tác “Việt Bắc”.
+ Đoạn trích thuộc phần đầu của bài thơ
- Nêu ý chính toàn đoạn thơ: Khẳng định tấm lòng trước sau như một, nỗi nhớ sâu sắc trào dâng, tình cảm ân tình giữa kẻ đi với người ở. Cảnh sắc thiên nhiên, cuộc sống sinh hoạt, kỉ niệm kháng chiến lần lượt hiện ra sâu sắc, chân thực.
+ Hai dòng đầu:
+ Từ “đây”, “đó” chỉ vị trí liền kề. Cụm từ “đắng cay ngọt bùi” là ẩn dụ, chỉ những gian khổ và niềm vui.
+ Hai câu thơ diễn tả sự gắn bó mật thiết giữa người Việt Bắc với người Cách Mạng, cùng chịu gian khổ, chia sẻ niềm vui.
- Hai câu tiếp:
+ Hình ảnh “củ sắn lùi”, “bát cơm”, “chăn sui” đi với những từ ngữ “chia”, “sẻ, “cùng” cho thấy sự thiếu thốn, khổ cực của cuộc sống kháng chiến, đắng cay cùng hưởng, ngọt bùi cùng chia, tượng trưng cho một mối tình đậm đà giai cấp.
+ Hai câu thơ chứa đựng bao tình nghĩa sâu đậm. Tất cả những khoảnh khắc ấy sáng mãi trong lòng người ra đi, tâm trí người ở lại, ghi dấu ấn không thể xóa nhòa.
- Hai câu thơ tiếp theo:
+ “Người mẹ nắng cháy lưng”, “địu con” gợi liên tưởng đến sự tần tảo chắt chiu, cần cù lao động của người mẹ chiến sĩ trong kháng chiến.
+ Là hình ảnh tiêu biểu cho cái đẹp, ân tình trong cuộc sống kháng chiến.
- Bốn câu cuối: Nhớ về Việt Bắc là nhớ về cuộc sống sinh hoạt kháng chiến một thời không thể nào quên:
+ Nhớ “lớp học i tờ” xóa mù chữ: Cách mạng đem đến cho nhân dân không chỉ tự do mà còn đem đến ánh sáng của tri thức;
+ Nhớ nhịp sống những “ngày tháng cơ quan”, “gian nan vẫn ca vang núi đèo” gợi tinh thần lạc quan yêu đời của cán bộ chiến sĩ bất chấp khó khăn;
+ Nhớ những thanh âm đặc trưng của miền núi: tiếng mõ rừng chiều, tiếng chày đêm nên cối, tiếng suối xa,….Đó là những hồi ức về cuộc sống bình dị ấm áp mà vui tươi nơi núi rừng Việt Bắc.
+ Điệp cấu trúc “Nhớ sao” ba lần cùng phép đối lập và cảm hứng lãng mạn. Nỗi nhớ Việt Bắc là nỗi nhớ dạt dào và trùng điệp vang mãi trong tấm lòng mỗi con người kháng chiến.
Về nghệ thuật:
- Bức tranh Việt Bắc hiện lên qua nỗi nhớ của chủ thể trữ tình, trong hoài niệm có ba mảng thống nhất và hòa nhập vào nhau: nỗi nhớ thiến nhiên, núi rừng Việt Bắc, cuộc sống ở Việt Bắc.
- Giọng thơ tâm tình, ngọt ngào, tha thiết.
+ Điệp từ “nhớ”, điệp ngữ: “nhớ sao”…. “nhớ người”… trùng điệp, cùng cách ngắt nhịp của câu thơ tạo nên nét nhạc thơ thật đằm thắm.
+ Hình ảnh chân thực, bình dị, giàu sức gợi cảm.
Liên hệ với bài thơ “Từ ấy”.
- Cái tôi trữ tình: là sự bày tỏ cảm xúc riêng của nhà thơ trước các vấn đề của xã hội, trước sự phát triển của lịch sử dân tộc;
- Tố Hữu quả đúng là nhà thơ của lí tưởng cộng sản vì đời sống cách mạng luôn chi phối toàn diện và sâu sắc sự nghiệp sáng tác thơ của ông.
- Quá trình sáng tác của Tố Hữu song hành với hành trình cách mạng: các chặng đường thơ tương ứng với các giai đoạn cách mạng dưới sự lãnh đạo của Đảng.
- “Từ ấy” trích trong tập thơ cùng tên, là tập thơ đầu tay của Tố Hữu – có vị trí đặc biệt trên con đường thơ của ông.
+ Bài thơ chứa đựng một cá tính mạnh mẽ, một khí chất say sưa, một quan niệm cá nhân cởi mở giữa những người đồng chí đã làm cho cái tôi nhà thơ được bộc lộ tự do, không hề bị trói buộc bởi bất kỳ công thức, chuẩn mực nào, tạo nên những vần thơ đẹp, xúc động, đầy men say, bay bổng bậc nhất trang thơ ca cách mạng Việt Nam những năm đầu thế kỉ XX.
+ Bài thơ còn thể hiện niềm vui, niềm hạnh phúc của chàng thanh niên giác ngộ lí tưởng cách mạng.
- Qua “Từ ấy”, Tố Hữu đã thể hiện một cái tôi cá nhân cảm tính, ở phương diện tích cực, mạnh mẽ một mặt mà thơ mới lãng mạn chưa hề biết đến.
- Đoạn trích Viết Bắc nói riêng, bài thơ nói chung:
+ Cái “tôi” đã hoà chung với cái “ta” của cộng đồng, dân tộc. Mình là ta – Ta là mình – Ta với mình như hoà quyện vào nhau, đan xen nhau. Tố Hữu đã đặt mình vào vị trí của những con người kháng chiến, nói về mình về người để bày tỏ những ân tình, lòng biết ơn sâu sắc đối với những ân tình.
+ Qua“Việt Bắc” nói chung và đoạn trích nói riêng, cái tôi trữ tình của Tố Hữu trong chặng đường thơ này là cái tôi nhập vai nhằm làm nổi bật, tôn vinh lên hình tượng những con người kháng chiến, bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc của mình, niềm cảm phục trước sự hy sinh cao cả của người dân kháng chiến.
+ Khẳng định tính đúng đắn của nhận định “Ngay từ đầu, cái tôi trữ tình trong thơ
Tố Hữu đã là cái tôi chiến sĩ, càng về sau càng xác định rõ là cái tôi nhân danh Đảng, nhân danh cộng đồng dân tộc”.
* Kết bài:
- Kết luận về nội dung, nghệ thuật đoạn thơ.
- Cảm nghĩ của bản thân về cái tôi trong thơ Tố Hữu qua hai bài thơ.