PHẦN I.
ĐỌC HIỂU (3 điểm)
Đọc đoạn văn sau và thực hiện các yêu cầu:
Liên quay lại nhìn em, thấy An cũng đã ngủ say tay nắm chặt tà áo chị và đầu vẫn dựa vào vai. Liên nhìn quanh đêm tối, gió đã thoáng lạnh và đom đóm không còn nữa. Chị cúi xuống vực em vào trong hàng, mắt cũng đã ríu lại. Chị gài cửa cẩn thận và vặn nhỏ đèn đặt trên cái quả thuốc sơn đen. Rồi Liên đến bên em nằm xuống. Chị gối đầu lên tay nhắm mắt lại. Những cảm giác ban ngày lắng đi trong tâm hồn Liên và hình ảnh của thế giới quanh mình mờ mờ đi trong mắt chị. Liên thấy mình sống giữa bao nhiêu sự xa xôi không biết như chiếc đèn con của chị Tí chỉ chiếu sáng một vùng đất nhỏ. Nhưng Liên không nghĩ được lâu; mắt chị nặng dần, rồi sau Liên ngập vào giấc ngủ yên tĩnh, cũng yên tĩnh như đêm ở trong phố, tịch mịch và đầy bóng tối.
(Hai đứa trẻ - Thạch Lam)
1. Nêu phương thức biểu đạt của đoạn văn trên.
2. Phân tích ngữ pháp câu văn “Những cảm giác ban ngày lắng đi trong tâm hồn Liên và hình ảnh thế giới quanh mình mờ mờ đi trong mắt chị”.
3. Hình ảnh “như chiếc đèn con của chị Tí chỉ chiếu sáng một vùng đất nhỏ'' muốn nói điều gì?
4. Trong truyện “Hai đứa trẻ”, Thạch Lam miêu tả nhiều loại ánh sáng nhưng hình ảnh chủ yếu là bóng tối. Sử dụng câu văn trên là câu chốt, viết đoạn văn (từ 10 - 12 câu) theo lối diễn dịch.
Đọc đoạn văn sau và thực hiện các yêu cầu:
Đến thời Pháp thuộc vào lối 1885 - 1895, thực dân mới nhận ra trống đồng là một di vật rất quý, nên tìm mua khắp nơi. Xin ghi lại đây mấy chiếc nổi tiếng. Trước hết là hai chiếc loại thời danh nhất, một do Moulié lấy được của bà góa quan lang người Mường ở miền Sông Đà tỉnh Hoà Bình. Chiếc này được đem trưng bày ở Hội chợ quốc tế Paris 1889 rồi mất tích đến năm 1936 thấy xuất hiệu ở Bảo tàng Guimet. Hai là chiếc trống khai hoá do Guimet lấy được ờ một tù trưởng Miêu tộc trên Vân Nam, cũng đưa đấu xảo ở Paris rồi mất tích như chiếc trên, sau thấy xuất hiện ở bên Đức tại Bảo tàng dân tộc học thành Vienne. Chiếc thứ ba là trống Ngọc Lũ của chùa Long Đại Sơn làng Ngọc Lũ tỉnh Hà Nam. Năm 1901 trường Viễn Đông Pháp đã nhờ trung gian chánh sứ Phủ Lý lấy trống ấy về Viễn Đông Bác Cổ, nay ở Hà Nội. Chiếc thứ tư là trống Hoàng Hạ, tìm được năm 1932 nhân lúc khai sông gần làng Hoàng Hạ tỉnh Hà Đông được trao cho trường Viễn Đông Pháp để ở Bảo tàng Finot, nay cũng ở Hà Nội. Đó là cặp trống đẹp nhất, cổ nhất hơn cả hai trống Sông Đà và Khai Hoá, nhất là trống Ngọc Lũ, quyển Sứ Điệp căn cứ trên trống ấy.
(Trích Trống Đồng - Kim Định)
5. Đoạn văn trên sử dụng thao tác lập luận chính nào?
6. Đoạn văn trên viết theo cấu trúc lập luận nào? Chỉ ra câu chốt của đoạn văn.
7. Chỉ ra các biện pháp liên kết ở đoạn văn trên.
8. Dùng câu văn trống đồng là một di vật rất qúy, viết đoạn văn 7-8 câu theo cấu trúc quy nạp.
PHẦN II. LÀM VĂN (7 điểm)
Câu 1 (3 điểm)
Trong văn bản Cổng trường mở ra Lý Lan viết: Mẹ sẽ đưa con đến trường, cầm tay con dắt qua cảnh cổng, rồi buông tay mà nói: đi đi con, hãy can đảm lên, thế giới này là của con. Từ sự hiểu biết và thực tế của bản thân em, hãy viết một bài văn (khoảng 600 từ) về tính tự lập và sự chủ động hoà nhập với thế giới xung quanh.
Câu 2 (4 điểm)
Văn học giúp con người hiểu được bản thân mình, nâng cao niềm tin vào bản thân mình và làm nảy nở ở con người khát vọng hướng tới chân . (Gorki)
Giải thích ý kiến trên và bằng việc phân tích hành trình chuyến đi chụp ảnh của nghệ sĩ Phùng (Chiếc thuyền ngoài xa - Nguyễn Minh Châu) làm sáng tỏ nhận định của Gorki.
ĐÁP ÁN
PHẦN I
1. Phương thức biểu đạt của đoạn văn trên: Tự sự.
2. Câu ghép:
C1: Những cảm giác ban ngày
V1: lắng đi trong tâm hồn Liên
C2: hình ảnh thế giới quanh mình
V2: mờ mờ đi trong mắt chị .
3. Tác giả so sánh cuộc đời Liên “như chiếc đèn con của chị Tí chỉ chiếu sáng một vùng đất nhỏ” thể hiện số phận, cuộc đời Liên rất nhỏ bé, mờ nhạt, đáng thương. Cô đang sống mòn mỏi, mờ dần, chìm trong bóng tối của sự nhàm chán, nhạt nhẽo. Thể hiện cái nhìn của nhà văn về số phận con người rất sâu sắc và tinh tế.
4. Chú ý các chi tiết trong truyện miêu tả ánh sáng: ngọn đèn chị Tí, ánh sáng quán phở bác Siêu, ánh sáng từ những toa tàu.... Nhưng ánh sáng nhỏ dần (vệt sáng, hột sáng...) và chúng bị nuốt chửng trong bóng tối. Thạch Lam nhắc đến ánh sáng 7 lần nhưng có hơn 20 lần nói đến bóng tối.
5. Thao tác lập luận chính: Phân tích.
6. Cấu trúc lập luận đoạn văn: diễn dịch. Câu chốt: Đến thời Pháp thuộc vào lối 1885 - 1895 thực dân mới nhận ra trống đồng là một di vật rất quý, nên tìm mua khắp nơi.
7. Phép thế: “mấy chiếc” (câu 2) cho “trống đồng” (câu 1); “đó là” (câu 9) thay cho “trống Ngọc Lũ” (câu 6) và “trống Hoàng Hạ” (câu 8). Liên kết nội dung theo trình tự thời gian và lôgic: trước hết, hai là, chiếc thứ ba, chiếc thứ tư,
8. Học sinh viết đoạn văn.
PHẦN II
Câu 1. Gợi ý:
- Mục đích: Kiểm tra kĩ năng tạo lập văn bản nghị luận xã hội, bàn về một cách sống, lối sống, đặc biệt gắn với tuổi trẻ và bản thân người viết. Vì thế ngoài những cách lập luận, giải thích, nêu dẫn chứng, người viết cần đưa ra những ví dụ về sự trải nghiệm của bản thân.
- Yêu cầu về hình thức và kĩ năng: Làm đúng kiểu bài văn nghị luận xã hội. Bố cục và hệ thống ý rõ ràng. Biết vận dụng phối hợp các thao tác nghị luận giải thích, chứng minh, bình luận. Lời văn trôi chảy, lập luận chặt chẽ, dẫn chứng thuyết phục, không mắc lỗi ngữ pháp, lỗi logic.
Dung lượng 600 từ (tương đương 2,5 trang giấy).
Mở bài
- Nêu vấn đề cần bàn luận: tính tự lập và sự chủ động hoà nhập với thế giới xưng quanh của mỗi con người.
- Học sinh có thế nêu xuất xứ của phần trích dẫn trang bài cổng trường mở ra, nói về tâm sự của người mẹ trước ngày khai trường của con, để dẫn đến vấn đề nghị luận: sự dìu dắt, chỉ bảo, nâng đỡ của cha mẹ là rất cần thiết nhưng sự tự lập, chủ động của mỗi chúng ta là yếu tố quyết định sự trưởng thành, năng lực và sự thành công của mỗi người.
Thân bài
- Giải thích nội dung bàn luận: cần thiết giải thích các từ ngữ cụ thể để đi đến ý nghĩa khái quát: “cầm tay con mà dắt” (sự dẫn dắt, chăm sóc của người mẹ), “buông tay” (để cho con tự do, tự chủ), “can đảm” (bản lĩnh, khả năng của con), “thế giới này là của con” (con tự mình khám phá và hoà nhập với thế giới).
+ Tự lập: Là khả năng tự làm việc, học tập, giải quyết những vấn đề của cá nhân mình mà không ỷ lại, nhờ vả, dựa vào sự giúp đỡ của người khác.
+ Chủ động: bản thân mình tích cực thực hiện, không chờ đợi, không thụ động trước hoàn cảnh.
- Bàn luận về sự cần thiết của việc tự lập và chủ động:
+ Cần khẳng định: Sự chăm sóc, yêu thương, đùm bọc của cha mẹ? người thân yêu đối với chúng ta là những điều đáng quý, đáng trân trọng; là nền tảng cho sự phát triển, thành công của mỗi chúng ta.
+ Tuy nhiên, sự tự lập giúp con người có ý thức rèn luyện để hoàn thiện bản thân. Sự chủ động giúp con người thích nghỉ với hoàn cảnh, vượt qua mọi thử thách, không bị hoàn cảnh làm cho khó khăn, gục ngã.
+ Trong bối cảnh cuộc sống hiện đại;, tự lập và chủ động giúp mỗi cá nhân phát triển, không lệ thuộc, phát huy tính tích cực, sáng tạo, có như vậy mới vươn đến đỉnh cao thành công. Có thể nêu các dẫn chứng.
- Biện pháp thực hiện sự tự lập và chủ động: Tự lập biểu hiện ở các giai đoạn khác nhau trong cuộc đời, tuy nhiên đặc biệt quan trọng với tuổi trẻ, gắn với giai đoạn khẳng định bản thân.
+ Muốn tự lập và chủ động, con người phải xác định rõ lối sống, quan niệm sống dựa vào năng lực bản thân; phải khẳng định sự tự tin, tích luỹ rèn luyện các kĩ năng sống, chăm sóc bản thân, suy nghĩ độc lập.., Đặc biệt quan trọng là cá nhân phải có kế hoạch cho các công việc, cho việc học tập của mình, đồng thời phải biết phê phán những kẻ ích kỉ, dựa dẫm (lấy dẫn chứng minh hoạ - dẫn chứng từ thực tế, dẫn chứng trong đời sống).
+ Liên hệ với bản thân: đã tự lập và chủ động trong học tập, trong đời sống như thế nào?
- Bàn bạc mở rộng và rút ra bài học nhận thức: Tự lập không có nghĩa là chủ nghĩa cá nhân ích kỉ, xa rời mọi người mà ngược lại cần xây dựng tập thể. Rút ra bài học nhận thức và hành động rèn luyện thái độ sống đúng đắn: từ suy nghĩ độc lập đến hành động, từ học tập đến đời sống, từ phẩm chất đến bản lĩnh sống, từ cá nhân đến cộng đồng dân tộc.
Kết luận:
Tổng kết, nâng cao vấn đề: Tự lập và chủ động là những phẩm chất, thái độ sống tốt, nhất là trong xã hội hiện đại và hội nhập hiện nay.
Lưu ý: Học sinh cần đảm bảo cậu trúc bài nghị luận hợp lí, bài viết đảm bảo yêu cầu về hình thức và nội dung, cần chú ý đến việc đua vào kinh nghiệm và thực tế của bản thân người viết, vì nói về việc của bản thân không có tính xác thực nên cần chú ý đến tính hợp lí trong lập luận của người viết
Câu 2. Mở bài
- Học sinh dẫn lại ý kiến của Gorki và nêu ý khái quát: khẳng định giá trị và chức năng to lớn của văn học đối với đời sống tinh thần của con người.
- Giới thiệu truyện ngắn Chiếc thuyền ngoài xa hành trình đi đến vùng biển, chụp bức ảnh ưng ý của nghệ sĩ nhiếp ảnh Phùng là hành trình khám phá cái đẹp, cũng là hành trình nhận thức về số phận con người và vai trò của nghệ thuật.
Thân bài
- Giải thích ý kiến của Gorki: nhà văn Gorki vừa bằng thực tiễn sáng tác, vừa bằng nhận thức của một nhà lí luận đã đề cập đến chức năng của văn học: chức năng nhận thức và chức năng thẩm mĩ.
+ Văn học giúp con người hiểu được bản thân mình: Không chỉ là đem lại sự hiểu biết, tri thức, nâng cao nhận thức cho mỗi cá nhân, văn học còn khiến con người nhận thức sâu sắc, khám phá đời sống tâm hồn, tình cảm của mình. Văn học tác động sâu sắc đến tâm hồn, tình cảm của con người, nó bồi đắp cho tâm hồn mỗi người trở nên trong sáng, phong phú và sâu sắc hơn.
+ Văn học nâng cao niềm tin vào bản thân mình: Văn học đem lại những giá trị cao đẹp, mang đến những bài học về đạo lí, về lẽ sống, thôi thúc, động viên để chúng ta có thể vươn lên, khẳng định mình.
+ Văn học làm nảy nở ở con người khát vọng hướng tới chân lí: Văn học sẽ “chắp đôi cánh” để con người đến với mọi thời đại văn minh, với mọi nền văn hoá; xây dựng trong tâm hồn con người niềm tin vào cuộc sống, vào con người; trang bị cho chúng ta vốn sống, hướng con người tới đỉnh cao của chân, thiện, mĩ.
Khẳng định ý kiến của Gorki đề cập đến chức năng, vai trò của văn học, làm phong phú đời sống tâm hồn của con người, nhà văn được xem là kĩ sư tâm hồn, đem đến cho con người những tình cảm, suy nghĩ tốt đẹp.
Lưu ý: Phần giải thích một vấn đề lí luận văn học cần học sinh đi từ ý cụ thể đến khái quát, có phân tích, bình luận và có thể đưa ví dụ để thấy tính phổ quát của vấn đề.
- Chứng minh qua truyện ngắn Chiếc thuyền ngoài xa.
+ Giới thiệu về tác giả, tác phẩm; Sau 1975, Nguyễn Minh Châu quan tâm tiếp cận đời sống ở góc độ thế sự. Ông là một trong những cây bút tiên phong của văn học Việt Nam thời kì đổi mới. Nguyễn Minh Châu sáng tác truyện ngắn Chiếc thuyền ngoài xa năm 1983. Trong tác phẩm này, nhà văn đã xây dựng được một tình huống truyện mang ý nghĩa khám phá, phát hiện về đời sống. Điều đó được thể hiện qua hành trình nhân vật Phùng đến với vùng biển, tìm kiếm sáng tạo nghệ thuật.
+ Nghệ sĩ Phùng đến một vùng ven biển miền Trung chụp một tấm ảnh cho cuốn lịch năm sau. Anh thấy cảnh chiếc thuyền ngoài xa, trong làn sương sớm, đẹp như tranh vẽ. Phùng nhanh chóng bấm máy, thu lấy một hình ảnh không dễ gì gặp được trong đời.
+ Khi chiếc thuyền vào bờ, Phùng thấy hai vợ chồng hàng chài bước xuống. Anh chứng kiến cảnh người chồng đánh vợ, đứa con ngăn bố. Những ngày sau, cảnh đó lại tiếp diễn, Phùng không ngờ sau cảnh đẹp như mơ là bao ngang trái, nghịch lí của đời thường.
+ Nghệ sĩ Phùng đã nhận ra một nghịch cảnh giữa vẻ đẹp của chiếc thuyền ngoài xa với cái thật gần là sự ngang trái trong gia đình thuyền chài. Đằng sau bức ảnh đẹp, lãng mạn là thực tế xù xì, xấu xí với những con người đang oằn mình đau khổ. Vì gánh nặng mưu sinh đè nặng trên vai cặp vợ chồng, người chồng trở thành kẻ vũ phu. Đó cũng là thói quen của những người dân chài đi biển khi người đàn ông là người duy nhất kiếm sống, trụ cột trong gia đình, còn người phụ nữ càng trở nên nhỏ bé, phụ thuộc và cam chịu. Vì thế, người vợ nhẫn nhục, chịu đựng sự ngược đãi của chồng mà không biết mình đã làm tổn thương tâm hồn đứa con. Cậu bé thương mẹ, bênh vực mẹ, thành ra căm ghét cha mình.
+ Việc khám phá đời sống của nghệ sĩ Phùng: Ở Chiếc thuyền ngoài xa, cái nhìn và cảm nhận của nghệ sĩ Phùng, Chánh án Đẩu là sự khám phá, phát hiện sâu sắc về đời sống và con người: Đẩu hiểu được lí do người đàn bà không thể bỏ chồng là vì những đứa con. Anh vỡ lẽ ra nhiều điều trong cách nhìn nhận về cuộc sống.
+ Phùng như thấy chiếc thuyền nghệ thuật thì ở ngoài xa, còn sự thật cuộc đời lại ở rất gần. Câu chuyện của người đàn bà ở toà án huyện giúp anh hiểu rõ hơn cái có lí trong cái tưởng như nghịch lí ở gia đình thuyền chài. Anh hiểu thêm tính cách Đầu và hiểu thêm chính mình. Anh cũng nhận ra vai trò, nhiệm vụ của người nghệ sĩ trong việc khám phá, phản ánh đời sống.
Kết luận
- Truyện Chiếc thuyền ngoài xa có ý nghĩa khám phá, phát hiện về sự thật đời sống, một tình huống nhận thức sâu sắc.
- Tình huống truyện này đã nhấn mạnh thêm mối quan hệ gắn bó giữa nghệ thuật và cuộc đời, khẳng định cái nhìn đa diện, nhiều chiều về đời sống, gợi mở những vấn đề mới cho sáng tạo nghệ thuật.