Hàm Rồng trở thành bất tử với những chiến công oanh liệt và cảnh trí nên thơ. Nhưng hai chữ Hàm Rồng (tên chữ là long hạm hay long đại) vốn là tên riêng của một ngọn núi hình đầu rồng với cái thân uốn lượn như một con rồng từ làng ràng (dương xá) theo dọc sông mã bên phía bờ nam. Trên núi rồng còn có động long quang, hang ăn thông sang bên kia như hai mắt rồng, được gọi là hang mắt rồng (cho nên còn có tên gọi là núi mắt rồng). Truyền thuyết kể lại, con rồng đang vờn hạt ngọc ở phía bên kia sông bỗng bị mũi tên độc trúng vào mắt phải, nên gục xuống ở bên sông. Mắt phải có lỗ ăn thông lên trên, mùa mưa nước chảy xuống có màu đỏ, ấy là nước mắt rồng. Ở dưới động long quang, có mỏm đá nhô ra, hàm trên há rộng, hàm dưới ngập trong nước như đang hút nước, nên có tên chữ là long hạm, gọi nôm na là Hàm Rồng.
Bên kia sông, có hòn núi ngọc, tên chữ là hỏa châu phong hay còn gọi là núi nít, ngọn núi này tròn trăn, các lớp đá chen dày tua tủa như ngọn lửa từ trong lòng đất bốc lên, bởi vậy mà gọi là hỏa châu phong..
Chín mươi chín ngọn bên đông
Còn hòn núi Nít bên sông chưa về.
Chung quanh núi rồng có nhiều ngọn núi trông rất ngoạn mục như: ngũ hoa phong có hình năm đóa hoa sen chung một gốc, mọc lên từ đầm lầy. Có hang tiên với những nhũ đá mang nhiều vẻ kì thú: hình rồng hút nước, hình các vị tiên..., có ngọn Phù Thi Sơn trông xa như một người đàn bà thắt bên mình một dải lụa xanh nằm gối đầu vào thân rồng. Rồi núi mẹ, núi con như hình hai quả trứng, có núi tả ao, vũng sao sa có nước trong vắt quanh năm. Rồi núi con mèo, núi cánh tiên đều có hình thù như tên gọi.
Với cảnh trí nên thơ như vậy, Hàm Rồng là nơi dừng chân của bao tao nhân mặc khách: Lí Thường Kiệt, Phạm Sư Mạnh, Lê Quát, Nguyễn Trãi, Lê Thánh Tông, Ngô Thì Sĩ, Nguyễn Thượng Hiền, Tản Đà v.v...; ở động Long Quang vẫn còn một số bài thơ khắc trên vách đá.
Hàm Rồng không những có cảnh đẹp thiên nhiên mà còn có bề dày lịch sử hàng trăm thế kỉ, đó là khu di chỉ núi đọ (cách Hàm Rồng 4km về phía bắc) tiêu biểu cho thời đại đá cữ. Và từ núi đọ đi xuống phía đông nam, cách hàm. Rồng 1 km là khu di chỉ đông sơn, tiêu biểu cho nền văn hóa dân tộc thời kì đồng thau.
Hàm Rồng còn là nơi ghi dấu nhiều chiến tích lịch sử. Tại đây, thế kỉ XIII, Chu Nguyên Lương, một nhà nho đã hưởng ứng khí thế diên hồng, chiêu tập dân làng và học trò của mình thành đội quân, lập nên chiến công oanh liệt ở vạn kiếp.
Đặc biệt trong cuộc kháng chiến chống mĩ, quân và dân Hàm Rồng đã viết nên trang sử hào hùng.
Với quyết tâm cắt đứt mạch máu giao thông quan trọng này của ta, bộ quốc phòng mĩ đã trực tiếp chỉ đạo phương án đánh phá Hàm Rồng. Chúng đã huy động 121 lần tốp với 2924 lần chiếc máy bay đánh phá 1096 trận, ném 71600 tấn bom phá với 11526 quả, 99 bom nổ chậm, bắn 600 tên lửa, 2840 quả rốckét, 2178 quả đạn pháo kích, hàng trăm bom bi và thủy lôi. Tính bình quân mỗi người dân ở đây phải chịu đựng 5 tấn bom đạn của địch. Chỉ riêng trận đánh đầu tiên ngày 3 và 4 tháng 4 - 1965 đã diễn ra vô cùng ác liệt. Địch đã xuất kích 174 lần tốp, 453 lần chiếc máy bay, ném 350 quả bom từ 500 đến 1000 kg, bắn hàng trăm quả tên lửa. Nhưng cũng trong hai ngày này, quân và dân Hàm Rồng đã chiến đấu ngoan cường, bắn rơi 47 máy bay, bắt sống nhiều giặc lái. Và trong hai lần chống chiến tranh phá hoại, Hàm Rồng đã hạ 116 máy bay, bắt sống nhiều giặc lái, trong đó có hai pháo đài B52, giữ vững cầu, lập nên một kỉ lục bảo vệ cầu chưa từng có trong lịch sử thế giới, đem lại niềm tự hào cho dân tộc, bạn bè khắp thế giới khâm phục, ca ngợi. Cũng trên mảnh đất rực lửa anh hùng này, đã sản sinh nhiều tập thể anh hùng và những chiến sĩ anh hùng: đại đội 4 pháo cao xạ, đồn công an nhân dân Hàm Rồng, phần đội 3 công an nhân dân vũ trang, đại đội dân quân tiếu khu nam ngạn, nhà máy điện 4 - 4, đội cầu phà 19 - 5, các anh hùng Ngô Thị Tuyển, Đỗ Chanh, Lê Kim Hồng v.v...
Hàm Rồng, nơi hội tụ những vẻ đẹp kì thú của thiên nhiên, mảnh đất có bề dày lịch sử, tiêu biểu cho nền văn hóa dân tộc, và truyền thống đấu tranh dựng nước và giữ nước ngoan cường, mãi mãi là niềm kiêu hãnh, tự hào của nhân dân cả nước và là điểm du lịch hấp dẫn của du khách gần xa.