Để nói rõ mối quan hệ giữa hai khái niệm ấy, có lần, nhân nói chuyện với học sinh, Bác Hồ đã căn dặn: “Học với hành phải đi đôi. Học mà không hành thì học vô ích. Hành mà không học thì hành không trôi chảy”.
Đó là một lời dạy chí lí, một phương châm học tập hoàn toàn đúng đắn cho mỗi học sinh chúng ta.
Trước hết ta cần phải hiểu rõ hai khái niệm “học” và “hành”. “Học là nghiên cứu, tiếp thu tri thức, khoa học kĩ thuật của loài người. Ta có thể học trong sách vở, học ở thầy, học ở trường và học ngay trong cuộc sống. “Hành” là thực hành, biết vận dụng lí thuyết đã học để phục vụ cho cuộc sống. Bác nói: “Học mà không hành thì học vô ích” tức là không biết dùng cái đã học để phục vụ và nâng cao đời sống, những tri thức đã tiếp thu được hoàn toàn trở thành vô ích: Ngược lại “hành” mà không “học” cũng rất khó khăn, sẽ gặp nhiều trở ngại, rất khó thành công.
Tại sao Bác nói “Học với hành phải đi đôi”? Bởi vì “học mà không hành thì học vô ích” mà “hành mà không học thì hành không trôi chảy”. Cả hai việc học và hành phải đồng thời bố sung cho nhau, có ích cho nhau, cùng quan trọng cho nhau.
Vì sao “học mà không hành thì học vô ích” vì mục đích của học chính là để hành. Học một kiến thức là để đem nó ra ứng dụng trong đời sống, chứ không phải học để mà học, để trở thành cái túi đựng chữ. Cái túi dù cho có đầy chữ đẹp, đầy lời hay cũng chỉ là cái túi không ích gì cho ai.
Bác nói “hành mà không học thì hành không trôi chảy” là nói đến mục đích sau cùng của học nhưng đồng thời cũng nói đến một phương châm học tập: học kết hợp với hành, vừa học vừa hành. Bất kì kiến thức nào cũng phải được thực hành, vừa để kiểm tra lại vừa để chuẩn bị cho đời sống xã hội sau này.
Tuy nhiên cũng đừng coi trọng việc “hành” quá đáng, đưa “hành” lên hàng đầu, bởi vì Bác đã nói rõ “hành mà không học thì hành không trôi chảy”. Kiến thức của loài người không phải từ trời rơi xuống mà chính là những kinh nghiệm thực tiễn đã được so sánh, đánh giá, chọn lọc, kế thừa và trở thành lí thuyết được nhiều người chấp nhận. Lí thuyết giúp ta tránh được sự mò mẫm đi lại con đường cũ. Ngày nay, khoa học càng ngày càng tiến bộ, càng phức tạp, nếu không học thì không những hành không trôi chảy mà còn không hành được nừa, không biết gì để mà hành.
Học và hành là hai mặt đồng thời của quá trình học tập, ta không coi nhẹ mặt nào. Lời dạy của Bác Hồ đã đề rạ một phương châm đúng đắn cho việc giáo dục thế hệ trẻ. Ta lắng nghe lời giảng của thầy cô, nhưng đồng thời cũng phải làm các bài tập, biết vận dụng những kiến thức để đi vào cuộc sống.
Từ xưa đến nay, không ít người đọc “thiên kinh vạn quyển” nhưng lại không giải quyết được một việc rất tầm thường. Đó là vì họ đã không kết hợp được học và hành. Với kinh nghiệm của bao lớp người đi trước kết hợp với lời dạy của Bác, ngày nay học sinh chúng ta phải biết kết hợp “học với hành” thì mới thực sự trở thành người có ích cho xã hội sau này.