I. TÁC GIẢ
Võ Nguyên Giáp sinh ngày 25 - 8 - 1911 tại xã Lộc Thuỷ, huyện Lệ Thuỷ, tỉnh Quảng Bình. Ông bắt đầu hoạt động cách mạng từ năm 1925 và là một trong những đảng viên đầu tiên của Đảng Cộng sản Đông Dương.
Tháng 12 - 1944, ông được Hồ Chí Minh giao nhiệm vụ thành lập đội Việt Nam tuyên truyền giải phóng quân. Tháng 8-1945 ông là Uỷ viên Uỷ ban Quân sự Bắc Kì, là thành viên Uỷ ban Khởi nghĩa toàn quốc.
Cách mạng tháng Tám thành công, ông là Bộ trưởng Bộ Nội vụ trong Chính phủ lâm thời nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà. Năm 1948 ông được phong hàm Đại tướng, là Tổng Tư lệnh Quân đội quốc gia và dân quân Việt Nam. Rồi Tổng Tư lệnh Quân đội nhân dân Việt Nam.
Ông trực tiếp lãnh đạo quân và dân ta làm nên chiến thắng Điện Biên Phủ (1954) oai hùng.
Sau đó, ông đã kinh qua nhiều chức vụ cao cấp trong bộ máy lãnh đạo của Quân đội, Đảng và Nhà nước.
II. TÁC PHẨM: Những ngày đầu của nước Việt Nam mới
1. Nội dung chính
Những năm tháng không thể nào quên là một cuốn hồi kí của Đại Tướng Võ Nguyên Giáp, được nhà văn Hữu Mai thể hiện. Cuốn hồi kí này không nhằm tự thuật về cuộc đời tác giả mà hướng tới tái hiện những những sự trọng yếu, những biến cố có tính chất bước ngoặt của lịch sử Việt Nam hiện đại, từ những ngày sục sôi trước cách mạng tháng Tám đến những ngày gay go, ác liệt của cuộc kháng chiến chống Mĩ cứu nước.
Song song với việc tái hiện các sự kiện, biến cố, tác phẩm còn khắc hoạ những con người tiêu biểu của thời hiện đại, từ những người bình thường đến những người từng đảm nhiệm chức vụ quan trọng của Đảng và Nhà nước.
Điểm nhìn trần thuật giúp cho quyển hồi kí tái hiện lịch sử ở những nét lớn, những bức tranh toàn cảnh, tổng thể, đồng thời lại có sự đánh giá, hình luận ở tầm khái quát hết sức sâu sắc. Phần trích học tái hiện một giai đoạn lịch sử đầy khó khăn, thử thách với toàn Đảng, toàn dân ta, đó là Những ngày đầu tiên của nước Việt Nam mới.
2. Bố cục
Phần trích có thể chia thành bốn đoạn:
Đoạn I (Từ đầu đến ...ộp vào miền Bắc): Từ thế đứng vững mạnh, hiên ngang của dân tộc thời kì chống Mĩ, tác giả hồi tưởng về “giờ phút hiểm nghèo” của đất nước Việt Nam mới.
- Đoạn 2 (Từ Nước Việt Nam dân chủ dến ...thêm trầm trọng): những khó khăn mọi mặt của đất nước tưởng khó có thể vượt qua.
- Đoạn 3 (Từ Trong hoàn cảnh như vậy đến ...ba trăm bảy mươi ki-lô-gam vàng): Những biện pháp tích cực của chính quyền mới và quyết tâm vượt qua mọi khó khăn, thử thách của toàn Đảng, toàn dân.
- Đoạn 4 (Phần còn lại): Hình ảnh Bác Hồ tượng trưng cho một chính thể mới, một Nhà nước mới.
3. Những giá trị nội dung, nghệ thuật
a. Năm 1970, thời điểm cuộc kháng chiến chống đế quốc Mĩ đang diễn ra vô cùng gay go, ác liệt, tác giả trở lại thời điểm đất nước ta năm 1945. Đó là thời điểm đất nước ta rơi vào tình thế vô cùng hiểm nghèo. Nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà non trẻ vừa thành lập, chưa có mặt trên bản đồ thế giới, hàng chục vạn quân Tưởng ập vào miền Bắc; thời kì làm mưa làm gió của chủ nghĩa đế quốc.
Nhưng hiện tại đã khác trước, nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà đã là một nước độc lập, Chính phủ cách mạng Lâm thời Cộng hoà miền Nam Việt Nam vừa ra đời đã được loài người tiến bộ trên thế giới chào đón. Thế và lực của chúng ta đã khác xa trước đây 25 năm, dân tộc ta đã có thế đứng vững mạnh và hiên ngang.
b. Những khó khăn mọi mặt trong buổi đầu của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà: Mọi hoạt động của Đảng vẫn tiến hành theo phương thức bí mật. Chính quyền thành lập nhiều ngày nhưng “chưa được nước nào công nhận”.
Tình tình kinh tế, tài chính hết sức khó khăn. Đời sống nhân dân xuống thấp, dịch bệnh hoành hành. Càng khó khăn hơn nữa cho ta là tiếng súng của Pháp đã rung lên ở Nam Bộ.
Trước muôn vàn khó khăn, Đảng và chính phủ ta đã có những quyết sách hết sức đúng đắn, sáng suốt, những biện pháp tích cực để đưa đất nước qua cơn nguy biến. Đó là việc xây dựng bộ máy chính quyền mới, chính quyền của nhân dân. Thi hành chính sách mới về kinh tế - văn hoá. Kêu gọi tinh thần yêu nước tự nguyện của nhân dân... Có thể nói bằng hàng loạt chủ trương, chính sách đúng đắn, phù hợp với tình hình thực tiễn, nội lực của nước Việt Nam mới được nâng lên nhanh chóng.
c. Hình tượng nổi lên ấn tượng và hấp dẫn người đọc của đoạn trích là hình ảnh Bác Hồ, người đứng đầu bộ máy lãnh đạo của Đảng và Nhà nước. Nét đẹp ngời sáng nhất trong nhân cách Bác là sự toàn tâm, toàn ý phục vụ cho đất nước, cho nhân dân. Với cái nhìn biện chứng của một nhà cách mạng vĩ đại, Bác đã thấy rõ sự đứng vững và tồn tại vững vàng của Nhà nước mới, bởi Người đã xác định rõ đây là nhà nước của nhân dân. Bác viết: “Các cơ quan của Chính phủ từ toàn quốc cho đến các làng là đầy tớ của nhân dân”. Bác đã đề ra ba mục tiêu quan trọng là “Diệt giặc đói, diệt giặc dốt, diệt giặc ngoại xâm”.
Để xây dựng chính quyền mới vững mạnh, Bác kêu gọi toàn thể cán bộ phải kiên quyết chống lại những biểu hiện tiêu cực, phải nhận ra những khuyết điểm. Bác viết bài Tự phê bình cho đăng trên các báo lúc bấy giờ.
Với tấm lòng, với nhiệt huyết tất cả dành trọn cho nhân dân, cho dân tộc, hình ảnh Bác hiện lên vô cùng cao đẹp, rạng ngời trong lòng nhân dân.
d. Những năm tháng không thể nào quên không dừng lại là một hồi kí ghi lại những vấn đề liên quan đối với một đời người mà là tác phẩm liên quan đến vận mệnh của một quốc gia, dân tộc. Vì thế tác phẩm mang dáng dấp của một cuốn biên niên sử. Tác giả đã đứng trên điểm nhìn của một người đại diện cho bộ máy lãnh đạo của Đảng và Nhà nước để nhìn lại những khó khăn cũng như những thành tựu xuất sắc của đường lối giữ nước thần tình của nhân dân ta. Hồi kí đã góp thêm một cái nhìn bổ sung để chúng ta càng cảm nhận vẻ đẹp tâm hồn và tài năng của vị lãnh tụ kiệt xuất của dân tộc: Bác Hồ kính yêu.