Giải bài tập Công dân 6 - Sách KNTT, bài 6: Tự nhận thức bản thân

Em hãy viết lời giới thiệu những điều hài lòng, chưa hài lòng về bản thân và chia sẻ với bạn bên cạnh?
Trả lời:
- Những điều hài lòng về bản thân em: Có sự cố gắng trong học tập; đạt danh hiệu học sinh giỏi; được các bạn và thầy cô yêu quý; biết giúp đỡ bạn bè; lắng nghe chia sẻ với bạn; biết tự lập không ỷ lại, dựa dẫm người khác; có kế hoạch và mục tiêu cụ thể cho tương lai,…
- Những điều chưa hài lòng về bản thân em: Đôi khi còn chán nản trong học tập; khi gặp bài khó dễ dàng bỏ cuộc; hay nổi nóng và cáu giận với mọi người xung quanh; chưa có sự tự tin về khả năng của bản thân, hay xem ti vi, …
 

1. Thế nào là tự nhận thức bản thân
Em hãy đọc câu chuyện sau và trả lời câu hỏi

Ngày xưa, bên sườn núi có một tổ chim đại bàng, với quả trứng lớn. Bổng xảy ra trận động đất khiến quả trứng đại bàng lăn xuống núi và rơi vào chỗ gà mẹ đang ấp. Gà mẹ ấp luôn cả quả trứng lớn ấy. Ổ trứng gà mẹ ấp ủ đã nở ra một đàn gà và một chú đại bàng đáng yêu. Gà mẹ yêu thương và nuôi dạy đại bàng như con của mình. Đại bàng yêu gia đình và ngôi nhà đang sống, nhưng tâm hồn nó vẫn khao khát một điều gì đó cao xa hơn. Cho đến một ngày, nó nhìn thấy những chú chim có hình dáng giống mình đang sải cánh bay cao trên bầu trời.
Đại bàng kêu lên:
- Ôi! Ước gì tôi có thể bay như những chú chim đó.
Đàn gà cười ầm lên:
- Anh không thể bay với những con chim đó được. Anh là một con gà và gà không biết bay cao.
Đại bàng tiếp tục ngước nhìn gia đình thật sự của nó, mơ ước có thể bay cao cùng họ. Mỗi lần đại bàng nói ra mơ ước của mình, bầy gà lại bảo đó là điều không thể xảy ra. Cuối cùng đại bàng đã tin rằng là thật. Rồi đại bàng không mơ ước nữa và tiếp tục sống như một con gà.
a) Vì sao "con gà" đại bàng không thực hiện được mong ước có thể bay như những chú đại bàng?
b) Qua câu chuyện em rút ra bài học gì cho bản thân?
Trả lời:
a, “Con gà” đại bàng không thực hiện được mong ước có thể bay như những chú đại bàng khác vì: Mặc dù ban đầu đã có ước muốn bay cao như đại bàng. Tuy nhiên nó luôn nghĩ nó là gà chứ không phải là loài chim nên không thể bay, không nhận thức được khả năng của bản thân mình.
b, Qua câu chuyện em rút ra bài học cho bản thân:
+ Phải biết nhận thức được điểm mạnh và điểm yếu của bản thân bản thân mình để phát huy điểm mạnh, đồng thời khắc phục điểm yếu.
+ Nếu chúng ta có mơ ước tốt đẹp, thì hãy theo đuổi ước mơ đó. Bằng cách hãy luôn cố gắng học hỏi thay đổi và hoàn thiện bản thân…

Cùng chia sẻ thế nào là tự nhận thức bản thân

a) Em đồng tình với ý kiến nào? Vì sao?
b) Theo em, tự nhận thứ bản thân là gì?
Trả lời:
a, Em đồng ý với ý kiến:
+ Tự nhận thức bản thân là tự nhìn nhận, đánh giá về khả năng, thái độ, hành vi, việc làm, điểm mạnh và điểm yếu … của bản thân; và ý kiến tự nhận thức bản thân là luôn hiểu rõ mình và tự tin tin với điểm mạnh của mình.
+ Vì khi ta tự nhìn nhận, đánh giá về khả năng, thái độ, hành vi, việc làm, điểm mạnh và điểm yếu … của bản thân thì lúc đó ta mới phát huy được điểm mạnh, và cố gắng khắc phục những điểm yếu của mình, để chúng ta ngày càng hoàn thiện hơn.
- Em không đồng ý với ý kiến:
+ Tự nhận thức bản thân là nhận ra những điểm tốt, chưa tốt của bản thân, so sánh với người khác và điều chỉnh bản thân mình giống người khác.
+ Vì chúng ta biết mỗi người là cá thể khác nhau, người có điểm mạnh này, người khác lại có điểm mạnh khác và ngược lại… nên chúng ta không thể bắt trước để điều chỉnh bản thân mình giống người khác.

b, Tự nhận thức bản thân là tự nhìn nhận, đánh giá đúng về bản thân mình (về khả năng, thái độ, hành vi, việc làm, điểm mạnh và điểm yếu … )

2. Ý nghĩa của tự nhận thức bản thân
Trong cuộc trao đổi và thảo luận về ý nghĩa của tự nhận thức bản thân, các bạn học sinh lớp 6A đã tổng hợp các ý kiến về ý nghĩa của tự nhận thức bản thân như sau:
Khi biết đã tự nhận thức bản thân, bạn sẽ:
- Ý kiến 1: Có cái nhìn trung thực về ưu điểm, nhược điểm của mình.
- Ý kiến 2: Xác định những việc cần làm để hoàn thiện bản thân.
- Ý kiến 3: Dễ đồng cảm chia sẻ với người khác.
- Ý kiến 4: Có những việc làm và cách ứng xử phù hợp với mọi người xung quanh.
Em đồng ý/ không đồng ý với ý kiến nào? Vì sao?
Trả lời:
Từ những ý kiến của các bạn lớp 6A em có suy nghĩ sau:
- Em đồng ý với ý kiến 1 và ý kiến 2. Vì khi tư nhận thức được bản thân chúng ta sẽ nhìn nhận rõ ràng và khách quan nhất về những điểm mạnh, điểm yếu của bản thân mình, từ đó biết rõ những mong muốn, những khả năng, khó khăn và thử thách của bản thân để đặt ra mục tiêu, chỉ ra những việc cần làm để hoàn thiện bản thân hơn.
- Trong trường hợp này em không đồng tình với ý kiến 3, 4. Vì nó không đúng với ý nghĩa của việc chúng ta tự nhận thức bản thân. 

3. Cách tự nhận thức bản thân
Em hãy đọc thông tin dưới đây và trả lời câu hỏi
1. Với thầy cô và bạn bè, Hoa là một học sinh tiêu biểu của lớp. Thầy cô và các bạn yêu quí Hoa vì bạn học giỏi, thân thiện và khiêm tốn. Mỗi ngày, Hoa dành thời gian để ghi nhật kí. Hoa cũng thường xuyên trao đổi với người thân, thầy cô, bạn bè về bản thân, về cuộc sống và lắng nghe ý kiến của mọi người để điều chỉnh bản thân. Bên cạnh đó, Hoa còn tham gia các hoạt động, thử thách mới để khám phá bản thân.
a) Hoa đã tự nhận thức bản thân bằng cách nào?
b) Em còn biết thêm những cách nào để tự nhận thức bản thân? Hãy chia sẻ cùng với bạn?
Trả lời:
a) Hoa đã tự nhận thức bản thân bằng cách: Hoa thường ghi nhật ký hằng ngày, thường xuyên trao đổi với mọi người thân, thầy cô và các bạn, lắng nghe ý kiến mọi người để điều chỉnh bản thân, tham gia các hoạt động để khám phá bản thân.
b) Một số cách khác để nhận biết bản thân: Xây dựng bảng mục tiêu kế hoạch cho bản thân và theo dõi bản thân mình có làm đúng bảng mục tiêu, có sự tiến bộ không; Lắng nghe những nhận xét, góp ý, đánh giá của người khác để nhận biết bản thân; tham gia các hoạt động tập thể; làm những bài test về bản thân,…

2. Bình rất thần tượng ca sĩ nổi tiếng và tìm mọi cách để thay đổi bản thân cho giống với ca sĩ đó từ sở thích, tính cách, trang phục, đầu tóc đến cử chỉ, điệu bộ. Thậm chí, Bình còn ghét cả nhữnng người mà ca sĩ đó ghét dù Bình chưa một lần gặp họ.
a) Em có nhận xét gì về hành động, việc làm của Bình?
b) Em có đồng tình với hành động, việc làm đó không? Vì sao?
Trả lời:
a) Nhận xét của em về việc làm của bạn Bình là: Bình đang quá đam mê vì thần tượng, không có chính kiến, biến cuộc sống của mình thành cuộc sống của người khác, vì vậy Bình nên sống thực với bản thân, không nên vì thần tượng mà thay đổi bản thân.
b) Em không đồng tình với hành động, việc làm đó của Bình, vì Bình đã không nhận thức được bản thân mình có đúng như vậy không mà chỉ vì thần tượng.
 

1. Xác định những hiểu biết về bản thân bằng cách sau:
Bước 1: Tự viết lời giới thiệu về bản thân (ưu điểm, hạn chế, tính cách, sở thích…)
Bước 2: Nhờ bạn bè hoặc người thân viết về ưu điểm, hạn chế, tính cách, sở thích…của em trên nửa trang giấy.
Bước 3: So sánh thông tin của em và người khác viết về em và hoàn thành việc mô tả về bản thân (với các nội dung về ngoại hình, tính cách, sở thích, điểm mạnh, điểm cần cố gắng).
Bước 4: Liệt kê những ưu điểm, hạn chế và đề xuất các biện pháp phát huy ưu điểm, khắc phục những hạn chế của bản thân
Trả lời:
Bước 1: Em có thể tự viết lời giới thiệu về bản thân với những gợi ý sau:
Ngoại hình: Cao 1,6m; thân hình cân đối, tóc dài….
Tính cách: Hiền lành, hòa đồng với mọi người,…
Sở thích: Thích cắm hoa, vẻ tranh, đi du lịch…
Điểm mạnh: Có năng khiếu về hội họa,…
Thói quen: Dạy muộn, lười tập thể dục,…
Điểm cần cố gắng: Cần cố gắng hơn trong học tập,…
- Bước 2: Nhờ bạn bè hoặc người thân viết về ưu điểm, hạn chế, tính cách, sở thích…của em trên nửa trang giấy
- Bước 3: So sánh thông tin của em và người khác viết về em và hoàn thành việc mô tả về bản thân (với các nội dung về ngoại hình, tính cách, sở thích, điểm mạnh, điểm cần cố gắng).
- Bước 4: Liệt kê những ưu điểm, hạn chế và đề xuất các biện pháp phát huy ưu điểm, khắc phục những hạn chế của bản thân qua bản sau:

Ưu điểm/ hạn chế	Biện pháp phát huy ưu điểm, khắc phục những hạn chế
Ưu điểm: Về ngoại hình cân đối, tính cách hòa đồng dễ mến, vẻ đẹp,…	Tham gia tích cực các hoạt động của trường, của lớp, tham gia lớp năng khiếu về hội họa…
Hạn chế: Có một vài thói quen xấu như: dậy muộn, lười tập thể dục,…	Dậy sớm hơn, chăm tâp thể dục hơn,….

    
2. Quan sát bức tranh dưới đây và trả lời câu hỏi

a) Em hãy nhận xét việc làm cuả các nhân vật trong bức tranh và cho biết hậu quả của những việc đó?
b) Em có lời khuyên gì đối với các nhân vật trong mỗi bức tranh để giúp họ vượt qua chính mình?
Trả lời:
a, Nhận xét việc làm các nhân vật trong các bức tranh và cho biết hậu quả những việc làm đó:
Hình 1. Không nên vì:
+ Để người khác nói không đúng về mình mà không giải thích cho họ biết thì mọi người sẽ có cái nhìn sai về mình.
+ Hậu quả là nếu việc làm này kéo dài khiến Huy trở nên nhu nhược, yếu đuối và tự ti.
Hình 2. Không nên vì:
+ Lan không hỏi bài cô giáo Lan sẽ không hiểu bài, không dám bày tỏ ý kiên của mình trước tập thể
+ Hậu quả là nếu việc làm này kéo dài khiến Lan trở nên mặc cảm, tự ti và hạn chế trong giao tiếp, không phát triển được ngôn ngữ, tư duy phản biện…
Hình 3. Không nên vì:
+Việc Vy học đàn là theo ý của bố mẹ, khiến Vy cảm thấy mệt mỏi, hiệu quả học tập không cao
+ Hậu quả là nếu việc làm này kéo dài khiến Vy mệt mỏi, không phát huy được những điểm mạnh của bản thân và không có được cuộc sống đúng mong muốn của mình.

b, Em có lời khuyên đối với các nhân vật trong mỗi bức tranh để giúp họ vượt qua chính mình là:
+ Không nên chấp nhận hoặc thực hiên các việc làm hành động theo mong muốn của người khác, không dám nói, dám hỏi điều mình mong muốn, băn khoăn.
+ Nên chia sẻ với bố mẹ người thân về mong muốn của mình và nhờ bố mẹ người thân tư vấn, hỗ trợ cách thực hiện mong muốn đó.
+….

3. Những tình huống nào dưới đây cho thấy các bạn chưa biết cách tự nhận thức bản thân? Vì sao?
1. Minh rất được muốn hát trước lớp nhưng lại sợ các bạn chê là hát không hay nên Minh chưa dám thực hiện mong muốn của mình.
2. Sau mỗi lần cô giáo trả bài kiểm tra, Quang thường dành thời gian so sánh, đối chiếu với bài của các bạn được điểm cao để tìm ra những điểm chưa đúng, chưa hay và nhờ các bạn giải thích những điều mà Quang chưa hiểu.
3. Mỗi khi nhận được lời nhận xét của các bạn trong lớp về những điều cần phải cố gắng, Loan thường tỏ ra khó chịu và không quan tâm đến nhưng điều các bạn góp ý
Trả lời:
- Những tình huống cho thấy các bạn chưa biết cách tự nhân thức bản thân: tình huống 1 và tình huống 3. 
- Giải thích: 
+ Trong tình huống 1: Minh rất muốn hát nhưng còn nhút nhát không dám thể hiện bản thân, sợ bị các bạn chê là hát không hay, cho thấy Minh chưa hiểu rõ bản thân mình, chưa tin tưởng vào khả năng của mình.
+ Trong tình huống 3: Loan thường tỏ ra khó chịu và không quan tâm đến điều người khác góp ý, cho thấy Loan là bạn nhỏ có tính bảo thủ, chưa thật sự hiểu về bản thân mình, nếu Loan lắng nghe và sửa đổi những điều mình thiếu thì Loan sẽ tiến bộ hơn.
 

IV. Vận dụng

1. Mỗi ngày hãy dành 15 phút để suy nghĩ về những trải nghiệm của bản thân, bao gồm những điều mong muốn, những điều làm tốt, những điều chưa làm tốt… và ghi vào nhật kí. Sau mỗi tháng, em hãy xem lại nhật kí để biết bản thân thay đổi như thế nào.
Trả lời:
- Mỗi ngày hãy dành 15 phút để suy nghĩ về những trải nghiệm của bản thân ví dụ như:
Ngày 18 tháng 8 năm 2021
Hôm nay, mình và em được bố mẹ cho đi chơi công viên
+ Mình muốn được: chơi nhiều trò như vào vườn cổ tích, ném bóng,…nhưng bố mẹ lại cho mình chơi có một trò, lúc đó mình hơi buồn chút…
+ Mình làm những điều làm tốt đó là: mình đã cùng em chơi rất vui, khi em ngã bố mẹ chưa kịp vào mình đã giúp em dậy và dỗ em không khóc nữa,….
+ Những điều mình chưa làm tốt là: đã muộn, bố mẹ muốn cả nhà về để ăn tối nhưng mình cứ đòi bố mẹ cho ăn kem, trong khi bố mẹ không muốn vì biết mình dễ bị đau họng…. hậu quả là về mình và em bị ho…
+….
Sau mỗi tháng, xem lại nhật kí để biết bản thân thay đổi:
+ Mình đã ngoan hơn, biết nghe lời bố mẹ,….
+ Chăm học hơn,
+ …

2. Em hãy tham gia các hoạt động tập thể và ghi lại những trải nghiệm, đặc điểm và khả năng mới mà em khám phá được ở bản thân mình.
Trả lời:
- Em tham gia các hoạt động tập thể như:
+ Cắm trại cùng cả lớp vào ngày kỉ niệm thành lập Đoàn.
+ Tham gia văn nghệ của lớp.
+ Tham gia viết báo tường
+…
- Khi tham gia các hoạt động tập thể đó em đã được trải nghiệm cùng các bạn, đồng thời em cũng khám phá được khả năng mới của bản thân mình như:
+ Khi thăm gia các hoạt động tập thể đó em cảm thấy rất vui, thấy mình ngoài khả năng hát ra mình còn có khả năng đóng kịch,….