Giải bài tập Công dân 6 - Sách KNTT, bài 4: Tôn trọng sự thật

Em cùng các bạn chơi trò chơi “truyền tin”
Cách chơi: Mỗi đội gồm 5 -7 người, quản trò sẽ nói nhỏ một câu nói dễ nhầm lẫn cho người đầu hàng. Nhiệm vụ của người nghe là phải truyền tai nhau câu nói đó. Người cuối cùng sẽ nói to câu đó, đội nói đúng sẽ thắng cuộc.
1. Để trở thành người thắng cuộc các thành viên tham gia trò chơi cần tuân thủ điều gì?
2. Em rút ra bài học gì từ trò chơi đó?
Trả lời:
1. Để trở thành người thắng cuộc các thành viên tham gia trò chơi cần tuân thủ:
+ Cần tập trung
+ Chú ý lắng nghe
+ Truyền đạt đúng thông tin ban đầu
2. Em rút ra bài học từ trò chơi này là:
+ Ngoài việc trò chơi mang lại niềm vui cho chúng ta, thì còn muốn nhắc nhở chúng ta cần phải thận trọng, trung thực khi truyền đạt thông tin.

II. Khám phá
1. Tôn trọng sự thật và biểu hiện của tôn trọng sự thật
* Thế nào là tôn trọng sự thật?
Em hãy đọc câu chuyện sau à trả lời câu hỏi:
Ga-li-lê ( Galiei, 1564 – 1642) là nhà toán học, vật lí học, thiên văn học, triết học người I-ta-li-a người mở đầu cho cuộc cách mạng khoa học hiện đại. Thời ấy, mọi người quan niệm Trái Đất đứng yên và là trung tâm của vũ trụ; Mặt Trời, Mặt Trăng và các vì sao quay xung quah Trái đất. Trái lại nhà bác học Cô- péc-nich (Copemicus) đã phát hiện ra và khẳng định rằng, Mặt trời mới là trung tâm của vũ trụ, Trái Đất và các hành tinh đều quay quanh Mặt Trời. Với việc cải tiến kính viễn vọng để quan sát bầu trười, Ga-li-lê đã chứng minh và bảo vệ cho quan điểm của Cô- péc-nich. Tuy nhiên, do phát ngôn trái với những quan điểm phổ biến thời bấy giờ, Ga-li-lê đã buộc phải quỳ trước Tòa án La Mã, thề từ bỏ quan điểm của mình và tuyên bố Trái Đất không quay. Nhưng sau đó, ông vẫn tuyên bố: “ Dù sao Trái Đất vẫn quay!”
Nhà bác học Ga-li-lê đã tôn trọng sự thật như thế nào?
Trả lời:
- Nhà bác học Ga-li-lê đã tôn trọng sự thật được biểu hiện cụ thể:
+ Sự thật mà Ga-li-lê bảo vệ là Mặt trời mới là trung tâm của vũ trụ, Trái Đất và các hành tinh đều quay quanh Mặt Trời, chứ không phải là Trái Đất đứng yên và là trung tâm của vũ trụ.
+ Ga-li-lê đã tôn trọng sự thật bằng cách tuyên bố: “ Dù sao Trái Đất vẫn quay!”
=> Tôn trọng sự thật là suy nghĩ, nói và làm theo đúng sự thật.

* Biểu hiện của tôn trọng sự thật
- Em hãy tìm biểu hiện của tôn trọng sự thật trong các bức hình dưới đây?

- Em hãy kể thêm các biểu hiện của tôn trọng sự thật?
Trả lời:
- Tìm biểu hiện của tôn trọng sự thật trong các bức hình:
+ Bức hình 1. Cả 2 bạn học sinh đã tự giác nhận lỗi lầm của mình.
+ Bức hình 2. Bạn nam đã dũng cảm nói lên sự thật
+ Bức hình 3. 2 bạn nữ đã dám đứng lên nói sự cho bác bảo vệ biết.
- Các biểu hiện của tôn trọng sự thật:
+ Dám chỉ ra việc làm sai của người khác.
+ Luôn dũng cảm nói lên sự thật.
+ Suy nghĩ, nói và làm theo đúng sự thật.
….

2. Ý nghĩa của tôn trọng sự thật
Đọc đoạn hội thoại dưới đây để trả lời câu hỏi
Bố của Toàn là một tấm gương về lòng trung thực. Ông thường dạy Toàn phải tôn trọng sự thật. Một lần, Toàn hỏi bố:
- Bố ơi, câu nói “ Thẳng thắn, thật thà thường thua thiệt” có đúng không ạ?
Bố Toàn ôn tồn trả lời:
- Không đúng đâu con. Người thẳng thắn, thật thà, biết tôn trọng sự thật sẽ nhận được nhiều điều tốt đẹp bởi tôn trọng sự thật, làm chứng cho sự thật là bảo vệ cho những điều đúng đắn, tránh oan sai, nhầm lẫn, giúp cuộc sống trở nên tốt đẹp hơn. Đôi khi, người thẳng thắn, thật thà, phải chịu thiệt thòi, thậm chí còn bị người xấu hãm hại. Nhưng khi con sống thật, con sẽ được mọi người quí mến, tin tưởng. Nếu con giả dối, mọi người sẽ ghét bỏ xa lánh con. Sự dối trá là nguyên nhân của những xung đột, đõ vỡ. Các nhà khoa học có chứng minh được rằng: Nói thật, sống trung thực giúp tâm hồn thanh thản, bình an và sức khỏe tốt hơn!
- Vâng ạ, con cảm ơn bố!
a) Nêu suy nghĩ của em về nội dung đoạn hội thoại?
b) Theo em, việc tôn trọng sự thật có ý nghĩa như thế nào trong cuộc sống?
Trả lời:
a.Suy nghĩ của em về nội dung đoạn hội thoại: Đã giúp em có được bài học quý giá khi chúng ta nói thật, sống trung thực sẽ giúp tâm hồn thanh thản, bình an và sức khỏe tốt hơn.
b. Theo em, việc tôn trọng sự thật có ý nghĩa trong cuộc sống:
+ Góp phần bảo vệ cuộc sống, bảo vệ giá trị đúng đắn, tránh nhầm lẫn, oan sai
+ Giúp con người tin tưởng, gắn kết với nhau hơn, cuộc sống trở nên tốt đẹp hơn.
+ Làm cho tâm hồn thanh thản, bình an và sức khỏe tốt hơn, bản thân đẹp hơn trong mắt mọi người.

3. Cách tôn trọng sự thật
Em hãy đọc các thông tin dưới đây để:
- Nhận xét về cách ứng xử của mỗi nhân vật trong các thông tin?
- Thảo luận về cách tôn trọng sự thật?
1. Thấy tên trộm đang móc túi của hành khách trên xe buýt, Vũ đến bên chú phụ xe, thì thầm: “ Chú ơi, cháu nhìn thấy người áo đen kia đang móc túi ạ!”
2. Giờ ra chơi, Nam ném đá làm vỡ kính lớp học. Thầy giáo biết sự việc xảy ra nên hỏi cả lớp: “Ai đã làm vỡ kính lớp học?”. Cả lớp im lặng, căng thẳng. Dũng nhắc khẽ: “Nam cậu nhận lỗi đi!”. Nam tỉnh bơ: “Thầy không biết, chẳng tội gì phải nhận”. Thầy giáo hỏi “ Nam, em có biết ai không?”. Nam vội trả lời: “Thưa thầy, em thấy có một bạn ném đá vào của kính lớp học rồi chạy đi ạ!”. Thầy hỏi Dũng: “Lớp trưởng, đúng là như vậy chứ?” Dũng đứng dậy: “ Thưa thầy, em đã biết người làm điều đó. Sau giờ học, bạn ấy sẽ gặp riêng thầy để nhận lỗi ạ!”
3. Dung cùng mẹ đến nhà bác Mai chơi. Bác bóc bánh giò mời hai mẹ con. Dung lắc đầu, từ chối: “ Cháu cảm ơn bác, nhưng cháu không thích ăn món này. Ăn bánh giò béo, ngấy lắm ạ!”. Mẹ Dung từ tốn: “Bác cho em xin miếng nhỏ, mẹ con em vừa mới ăn sáng ở nhà”
Trả lời:
1. Nhận xét về cách ứng xử của Vũ:
+ Dũng cảm khôn khéo khi tố cáo tên trộm với phụ xe
+ Tán thành với hành động của Vũ
2. Nhận xét về cách ứng xử:
+ Dũng: thẳng thắn, chân thành và tế nhị khi khuyên bạn nhận lỗi và phản ánh sự thật với thầy giáo.
+ Nam: không trung thực khi không dám nhận lỗi do mình gây ra, mà đỗ lỗi cho người khác
+ Tán thành với hành động của Dũng, không tán thành với hành động của Nam
3. Nhận xét về cách ứng xử của mỗi nhân vật trong thông tin:
+ Mẹ Dung là người từ tốn, tinh tế, khéo léo trong việc đáp lại lời mời
+ Dung là người chưa từ tốn, tinh tế, khéo léo khi nói sự thật
- Cách tôn trọng sự thật:
+ Luôn nói thật với người thân, bạn bè…
+ Dũng cảm, khéo léo, tinh tế và nhân ái nhưng phải tôn trọng sự thật.
 

1. Em hãy đọc các trường hợp sau và trả lời câu hỏi:
1. Hoa là một lớp trưởng thẳng thắn. Khi thấy bạn nào trong lớp mắc khuyết điểm, Hoa đều ghi vào sổ tay và báo với cô chủ nhiệm. Một số bạn trong lớp không đồng tình với Hoa và đề nghị thay lớp trưởng.
Em hãy nhận xét về việc làm của Hoa và các bạn trong lớp?
2. Mai là người thông minh, chân thành, cởi mở nên được bạn bè yêu quý, tin cậy. Nếu bạn có lỗi, Mai nhẹ nhàng góp ý để bạn nhận lỗi và sửa lỗi. Nhiều bạn tâm sự những nỗi niềm thầm kín, riêng tư; Mai lắng nghe, chia sẻ và không bao giờ nói lại chuyện đó với người khác.
Theo em vì sao Mai được bạn bè yêu quý?
Trả lời:
1. Em nhận xét về việc làm của Hoa và các bạn trong lớp:
+ Nhận xét về việc làm của Hoa trong lớp: Mặc dù Hoa là người luôn tôn trọng sự thật, nhưng chưa chưa có phương pháp hiệu quả khi phản ánh sự thật với cô giáo.
+ Nhận xét về việc làm của các bạn trong lớp: Các bạn không nên thay lớp trưởng ngay mà trước hết cần khắc phục nhược điểm của bản thân và góp chân thành với Hoa để bạn khéo léo, nhẹ nhàng hơn trong quản lí lớp mà vẫn đem lại hiệu quả cao.

2. Mai được bạn bè yêu quý vì:
+ Bạn là người biết lắng nghe, cảm thông, đồng cảm và chia sẻ cùng với tất cả mọi người.
+ Bạn là người cách tôn trọng sự thật bằng tấm lòng chân thành, cởi mở, tinh tế…

2. Xử lí tình huống
1. Hà tâm sự với Hùng về những mâu thuẫn, khó khăn trong gia đình và muốn Hùng không nói với ai. Gần đây, Hà học hành sa sút, bị cô giáo nhắc nhở. Hùng rất muốn nói về sự thật hoàn cảnh của Hà cho cô giáo biết để thông cảm và giúp đỡ. Nhưng Hùng đang băn khoăn không biết co nên nói không
2. Lan thấy có một người đàn ông mới chuyển đến khu tập thể. Ông ta lân la làm quen với các bé gái, cho bánh kẹo, đồ chơi và rủ về nhà chơi. Lan băn khoăn không biết có nên nói với người lớn không.

Tình huống 1.
a) Theo em Hùng có nên nói với cô giáo về hoàn cảnh của Hà không? Vì sao?
b) Nếu là Hùng thì em sẽ làm gì?
Tình huống 2. Theo em, Lan nên làm gì trong tình huống trên?
Trả lời:
Tình huống 1.
a) Theo em Hùng nên nói hoàn cảnh của Hà cho cô giáo nghe, để cô giáo biết được sẽ cảm thông cho bạn và đồng thời cô giáo sẽ giúp đỡ được cho bạn phần nào.
b) Nếu là Hùng em sẽ nói với cô về hoàn cảnh của Hà, và sẽ cùng cô kêu gọi các bạn trong lớp giúp bạn vượt qua giai đoạn khó khăn này.

Tình huống 2.
- Theo em, trong tình huống trên Lan nên làm:
+ Lan nên nói với người lớn biết về sự việc trên, để mọi người có cách phòng tránh, tránh được những trường hợp xấu nhất xảy ra.
+ Bản thân Lan cũng tránh tiếp xúc với người đàn ông đó.
 

1. Em hãy viết về việc làm thể hiện tôn trọng sự thật hoặc chưa tôn trọng sự thật của bản thân và chia sẻ cảm xúc, suy nghĩ của em sau mỗi việc làm đó.
Trả lời:
- Em viết về việc làm thể hiện tôn trọng sự thật của bản thân và chia sẻ cảm xúc, suy nghĩ của em sau mỗi việc làm đó.
Nhà em có một bình hoa sứ rất đẹp, một hôm em giúp mẹ dọn nhà không may làm vỡ lọ hoa. Em rất lo lắng, sợ bị mẹ mắng, nhưng khi mẹ về em đã tự nhận lỗi, chẳng những mẹ không mắng em mà còn xoa đầu em và bảo: “Không sao, con đã làm việc tốt là giúp mẹ dọn nhà, còn việc lọ hoa bị vỡ là không may thôi con à!”. Em cảm thấy thanh thản, nhẹ nhỏm khi nói ra sự thật và được mẹ tha lỗi. Em hứa với mẹ lần sau sẽ cẩn thận hơn.

2. Em hãy viết cảm nhận của em về câu ca dao dưới đây:
Những người tính nết thật thà
Đi đâu cũng được người ta tin dùng.
Trả lời:
- Em hãy viết cảm nhận của em về câu ca dao:
Những người tính nết thật thà
Đi đâu cũng được người ta tin dùng.

Qua các câu ca dao trên ta thấy những người trung thực thật thà đi đâu cũng được người ta yêu quí, tin tưởng. Người thật thà thì tâm hồn luôn thanh thản, bình an. Trong xã hội tất cả mọi người đều trung thực thì, khi đó sẽ giúp xã hội trở nên tốt đẹp hơn. Ngược lại nếu ai đó sống giả dối, thì sẽ bị mọi người ghét bỏ, xa lánh và không tin tưởng vào người đó nữa. Nên chúng ta hãy sống trung thực thì sẽ được mọi người quí mến và tin tưởng.