Câu hỏi mở đầu trang 138: Khi ta chạm tay vào lá cây trinh nữ (xấu hổ), lá cây sẽ cụp lại (hình bên). Đây là hiện tượng gì. Hiện tượng này có ý nghĩa như thế nào đối với sinh vật.
Trả lời:
- Hiện tượng lá cây trinh nữ cụp lại là hiện tượng ứng động (vận động cảm ứng) hay gọi chung là cảm ứng ở sinh vật.
- Ý nghĩa: Giúp cây thích nghi đa dạng đối với sự biến đổi (tác động) của môi trường, đảm bảo cho cây tồn tại và phát triển.
I. Cảm ứng và vai trò của cảm ứng ở sinh vật
Câu hỏi 1 trang 139: Quan sát hình 33.1 và hoàn thành theo mẫu bảng sau
Bảng 33.1:
| Hình |
Kích thích |
Phản ứng |
| a |
Ánh sáng |
- Ngọn cây hướng về phía có ánh sáng |
| b |
|
|
| c |
|
|
| d |
|
|
| e |
|
|
Trả lời:
| Hình |
Kích thích |
Phản ứng |
| a |
Ánh sáng |
- Ngọn cây hướng về phía có ánh sáng |
| b |
Nước |
- Rễ cây hướng về phía nguồn nước |
| c |
Nhiệt độ |
- Khi trời lạnh, da tím tái, lỗ chân lông thu lại (sởn gai ốc), mặc thêm áo ấm.
- Khi trời nóng, cơ thể thoát nhiều mồ hôi, mặc quần áo mỏng. |
| d |
Tiếng kêu của gà mẹ |
- Gà con sẽ chạy đến chỗ mẹ khi nghe thấy tiếng kêu của gà mẹ. |
| e |
Giá thể (tiếp xúc) |
- Cây trầu bà quấn quanh giá thể để vươn lên cao. |
Câu hỏi 2 trang 139: Nêu thêm một số ví dụ về hiện tượng cảm ứng ở thực vật và động vật. Chỉ rõ tác nhân kích thích và phản ứng của sinh vật
Trả lời:
Ví dụ về hiện tượng cảm ứng:
- Con người nổi da gà khi trời lạnh
- Gà chạy đến khi nghe người gọi cho ăn
- Chó sủa khi gặp người lạ
- Cây hoa quỳnh nở vào ban đêm
Câu hỏi trang 139: Nếu các sinh vật không có phản ứng đối với các kích thích đến từ môi trường (ví dụ cây ở hình 33.1.a) không có phản ứng hướng về phía có ánh sáng) thì điều gì sẽ xảy ra? Từ đó cho biết vai trò của cảm ứng đối với sinh
Trả lời:
- Nếu không có phản ứng đối với các kích thích thì sinh vật sẽ không thể tồn tại được. Hình 33.1a, nếu cây không có phản ứng hướng về phía có ánh sáng thì cây sẽ không đủ ánh sáng để quang hợp, dần dần sẽ gây chết cây.
- Vai trò của cảm ứng đối với sinh vật: Cảm ứng giúp sinh vật thích ứng với những thay đổi của môi trường để tồn tại và phát triển.
II. Tập tính ở động vật
Câu hỏi trang 139:
Câu 1: Đặt tên tập tính của các động vật thể hiện trong hình 33.2a, b, c, d
Trả lời:
Tập tính di cư của chim (hình a) - Hằng năm chim di cư về phương nam tránh rét
Tập tính sống bầy đàn của trâu rừng (hình b) - giúp chúng hỗ trợ nhau trong việc kiếm ăn và chống lại kẻ thù
Tập tính kiếm ăn của mèo (hình c) - mèo đuổi và vờn chuột, chuột chạy để tự về
Tập tính chăm sóc con non của chim (hình d) - chim mẹ kiếm mồi mớm cho chim non
Câu 2: Lấy thêm ví dụ về tập tính ở người và động vật
Trả lời:
Ở người có một số tập tính như:
- Tập tính bẩm sinh ở người: Trẻ sơ sinh sinh ra đã biết khóc; Phụ nữ cơ thể phát triển bình thường thì có thể sinh con để duy trì nòi giống…
- Tập tính học được ở người: Người tham gia giao thông thấy đèn đỏ thì dừng lại trước vạch kẻ trắng; Trẻ con gặp người lớn, người già lễ phép chào hỏi; Con người biết kiềm chế cảm xúc, hành vi của mình khi tức giận; …
Ở động vật có một số tập tính như:
- Tập tính bẩm sinh ở động vật: Nhện biết chăng tơ; Cá chép đẻ trứng trong nước; Ếch đực kêu sau cơn mưa đầu hạ để gọi ếch cái; Mèo nhìn thấy chuột là rượt đuổi và bắt; Chim làm tổ để bảo vệ trứng; Tu hú đem trứng của mình cho loài chim khác nuôi;…
- Tập tính học được ở động vật: Mèo bắt chuột (mèo mẹ dạy mèo con); Chim làm tổ; Tinh tinh biết đứng lên thùng gỗ để lấy chuối nhờ con người huấn luyện; Chim vẹt nói được các từ/cụm từ do con người dạy; …
Câu hỏi trang 140: Hoàn thành nội dung bảng sau:
| Tập tính ở động vật |
Tác dụng đối với động vật |
| Mèo bắt chuột thường rình mồi, vồ mồi, vờn mồi |
|
| Chim công đực thường múa kheo bộ lông sặc sỡ để quyến rũ con cái vào mùa sinh sản |
|
| Chim én di cư về phương nam vào cuối thu |
|
| Chó sói thường đánh dấu lãnh thổ bằng nước tiểu |
|
| Trâu rừng thường sống theo đàn |
|
| Tập thể dục buổi sáng ở người |
|
Trả lời:
| Tập tính ở động vật |
Tác dụng đối với động vật |
| Mèo bắt chuột thường rình mồi, vồ mồi, vờn mồi |
Nâng cao hiệu suất săn mồi của mèo |
| Chim công đực thường múa kheo bộ lông sặc sỡ để quyến rũ con cái vào mùa sinh sản |
Thu hút bạn tình, kết đôi và sinh sản để duy trì nòi giống |
| Chim én di cư về phương nam vào cuối thu |
Tránh rét và tìm được nơi có nguồn thức ăn tốt hơn vào mùa đông |
| Chó sói thường đánh dấu lãnh thổ bằng nước tiểu |
Bảo vệ được nguồn thức ăn, nơi ở và sinh sản cho bản thân chúng |
| Trâu rừng thường sống theo đàn |
Hỗ trợ nhau khi gặp nguy hiểm hoặc điều kiện không thuận lợi |
| Tập thể dục buổi sáng ở người |
Nâng cao sức khỏe cho bản thân |