I. Chuẩn bị
Truyện kể về việc gì? Xác định những sự kiện chính trong truyện
Trả lời:
- Truyện kể về người anh hùng Thạch Sanh.
- Các sự việc chính trong truyện:
+ Sự ra đời và lớn lên kì lạ của Thạch Sanh.
+ Gặp Lý Thông và kết nghĩa anh em.
+ Đi canh miếu và diệt chằn tinh.
+ Giết đại bàng, cứu công chúa, bị Lý Thông lấp cửa hang.
+ Hồn đại bàng và chằn tinh báo oán, Thạch Sanh bị nhốt vào ngục.
+ Tiếng đàn của Thạch Sanh giúp công chúa khỏi bị câm, vạch mặt Lý Thông và giải oan cho mình.
+ Về già, vua truyền ngôi cho Thạch Sanh.
Truyện kể về ai? Ai là nhân vật nổi bật? Kết thúc truyện, số phận các nhân vật như thế nào?
Trả lời:
- Truyện kể về Thạch Sanh. Thạch Sanh là nhân vật nổi bật.
- Kết thúc truyện, số phận các nhân vật:
+ Thạch Sanh: cưới công chúa, lên ngôi vua
+ Mẹ con Lí Thông: bị sét đánh chết rồi hóa kiếp thành bọ hung
Qua diễn biến và kết thúc của truyện, tác giả đân gian muốn ca ngợi, phê phán hay nói lên ước mơ gì? Điều đó có liên quan như thế nào đến cuộc sống hiện nay?
Trả lời:
- Ước mơ lớn nhất của nhân dân muốn gửi gắm trong cuộc chiến cái thiện thắng cái ác, về công bằng xã hội.
- Điều đó có liên quan tới cuộc sống ngày nay bởi cuộc sống này thiện ác phân minh, con người ta luôn hướng tới sự công bằng trong xã hội.
Những chỉ tiết nào trong truyện là chỉ tiết hoang đường, kì ảo? Những chi tiết này có tác dụng gì trong việc thẻ hiện nội dung và nghệ thuật của truyện?
Trả lời:
- Những chi tiết kì ảo trong truyện “Thạch Sanh” là:
+ Ngọc Hoàng sai thái tử xuống làm con nuôi cho hai vợ chồng già.
+ Bà vợ mang thai mấy năm mới đẻ.
+ Chằn tinh hiện nguyên hình là con trăn khổng lồ, chết để lại bộ cung tên bằng vàng.
+ Tiếng đàn của Thạch Sanh vang lên trong ngục và lúc ra với quân giặc.
+ Niêu cơm của Thạch Sanh ăn mãi không hết.
=> Tác dụng: làm cho câu chuyện sinh động, hấp dẫn và cuốn hút người đọc, người nghe và tạo nên cuộc sống tốt đẹp hơn cho nhân vật.
2. Đọc hiểu
Nguồn gốc xuất thân của Thạch Sanh có gì đặc biệt?
Trả lời:
Thạch Sanh là thái tử, con trời hạ phàm đầu thai xuống gia đình nọ.
Tính cách nào của Thạch Sanh được tác giả dân gian tập trung thể hiện trong phần 2? Hãy tìm một từ được lặp lại hai lần trong phần này để nói về tính cách ấy?
Trả lời:
- Tính cách: Thật thà, ngay thẳng, dũng cảm, xả thân muốn cứu giúp, giúp đỡ người khác khi người ấy gặp khó khăn.
- Từ được lặp lại 2 lần trong phần này: Thật thà.
+ Thạch Sanh thật thà nhận lời đi ngay
+ Thạch Sanh thật thà tin ngay.
Thạch Sanh có những hành động dũng cảm nào trong phần (3)?
Trả lời:
Các chi tiết thể hiện sự dũng cảm của Thạch Sanh:
- Trông thấy đại bàng quắp theo một cô gái bay qua, Thạch Sanh không ngần ngại liền dùng cung tên vàng bắn. Chàng theo vết máu truy tìm chỗ nó ở.
- Chàng xung phong xin xuống hang cứu công chúa, bắn mù hai mắt, vung búa chặt đứt vuốt sắc, bổ vỡ đôi đầu con quái vật.
- Cứu con trai vua Thủy Tề
Em thử dự đoán khi Thạch Sanh xuống hang Lí Thông sẽ làm gì?
Trả lời:
Em dự đoán Lí Thông sẽ giết Thạch Sanh nhằm cướp công về mình.
Khi xin cây đàn, Thạch Sanh có biết đó là cây đàn thần không?
Trả lời:
Khi xin cây đàn, Thạch Sanh không hề biết đó là cây đàn thần.
Thạch Sanh đã cư xử với mẹ con Lý Thông như thế nào? Kết cục của mẹ con Lý Thông ra sao?
Trả lời:
- Thạch Sanh không giết họ và cho chúng về quê làm ăn
- Kết cục của mẹ con Lý Thông: Đi nửa đường thì bị sét đánh chết rồi hóa thành bọ hung
Thạch Sanh đã làm gì khiến cho quân chư hầu không còn nghĩ đến chuyện đánh nhau và phải cúi đầu lạy tạ?
Trả lời:
Điều Thạch Sanh làm khi đứng trước quân giặc:
- Thạch Sanh cầm đàn ra đánh trước quân giặc, khiến cho binh sĩ các nước bủn rủn tay chân, không còn nghĩ tới chuyện đánh nhau nữa.
- Thiết đãi họ bằng niêu cơm thần và hứa trọng thưởng cho ai ăn hết nhưng không một ai làm được
3. Trả lời câu hỏi cuối bài trang 23
1. Theo em, Thạch Sanh thuộc kiểu nhân vật nào (người bất hạnh, người thông minh, người dũng sĩ, người khờ khao)?
Trả lời:
Thạch Sanh thuộc kiểu nhân vật dũng sĩ.
2. Truyện cổ tích Thạch Sanh có những sự kiện chính nào? Em thích sự kiện nào nhất?
Trả lời:
Sự kiện chính:
(1) Sự ra đời, lai lịch của Thạch Sanh.
(2) Thạch Sanh được thiên thần dạy võ nghệ.
(3) Thạch Sanh kết nghĩa với Lý Thông.
(4) Thạch Sanh diệt chằn tinh, bị Lý Thông cướp công.
(5) Thạch Sanh diệt đại bàng, cứu công chúa, lại bị cướp công.
(6) Thạch Sanh cứu thái tử, được tặng đàn thần, bị vu oan phải vào ngục.
(7) Thạch Sanh được giải oan.
(8) Tiếng đàn và niêu cơm của Thạch Sanh khiến 18 nước chư hầu xin thua
- Em thích nhất sự kiện: tiếng đàn và niêu cơm của Thạch Sanh khiến 18 nước chư hầu xin thua.
3. Theo em, Thạch Sanh là người có tính cách gì? Tìm một số chi tiết trong truyện để khẳng định nhận xét ấy của em.
Trả lời:
- Thạch Sanh là người nhân hậu, độ lượng, trong sáng vô cùng. Chàng luôn tin người, sẵn sàng giúp đỡ người bị hại, không bao giờ nghĩ tới việc người đền ơn.
- Các chi tiết khẳng định nhận xét ấy:
+ Thạch Sanh dù biết được bộ mặt thật của mẹ con nhà Lí Thông nhưng vẫn thả họ về quê.
+ Thạch Sanh cứu công chúa, cứu Thái tử mà không mong được đền ơn.
+ Thạch Sanh tìm biện pháp hòa bình để giải quyết vấn đề căng thẳng với các nước chư hầu.
4. Hãy chỉ ra các chi tiết hoang đường, kì ảo trong truyện. Những chỉ tiết này có tác dụng gì trong việc khắc hoạ nhân vật Thạch Sanh?
Trả lời:
- Các chi tiết kì ảo và ý nghĩa của chúng:
+ Thạch Sanh là thái tử do Ngọc Hoàng phái xuống đầu thai làm con vợ chồng nhà nọ. Bà mẹ mang thai mấy năm mà không sinh.
=> Khẳng định nguồn gốc cao quý, tài năng phi thường của Thạch Sanh
+ Được thiên thần dạy đủ các môn võ nghệ, mọi phép thần thông.
=> Khẳng định nguồn gốc cao quý, tài năng phi thường của Thạch Sanh.
+ Cậu giết chằn tinh và đại bàng.
=> Khẳng định nguồn gốc cao quý, tài năng phi thường của Thạch Sanh.
+ Cứu con trai vua Thủy Tề và được mời xuống chơi Thủy Cung.
=> Người hiền sẽ gặp lành.
+ Hồn chằn tinh và đại bàng tìm cách vu oan cho Thạch Sanh.
=> Sức sống dai dẳng của cái ác.
- Niêu cơm thần ăn mãi không hết.
=> Ước mơ về cuộc ống no đủ của nhân dân lao động.
+ Cây đàn thần làm cho Thạch Sanh giải oan nó còn làm cho đất nước hòa bình.
5. Các chi tiết kết thúc truyện: “Nhà vua gả công chúa cho Thạch Sanh. Lễ cưới của họ tưng bừng nhất kinh kì, chưa bao giờ và chưa ở đâu có lễ cưới tưng bừng như thế.” và “Về sau, vua không có con trai, đã nhường ngôi cho Thạch Sanh.” cho thấy nhân dân ta muốn thể hiện ước mơ gì?
Trả lời:
Các chi tiết kết thúc truyện thể hiện ước mơ của nhân dân ta về công lí, người hiền gặp lành, ác giả ác báo, phê phán những kẻ vong ân bội nghĩa.
6. Đoạn thơ sau đã nhấn mạnh thêm ý nghĩa nào của truyện Thạch Sanh?
Trả lời:
Đàn kêu: Ai chém chằn tinh
Cho mày vinh hiển dự mình quyền sang?
Đàn kêu: Ai chém xà vương
Đem nàng công chúa triều đường về đây?
Đàn kêu: Hỡi Lý Thông mày
Cớ sao phụ nghĩa lại rày vong ân?
Đàn kêu: Sao ở bất nhân
Biết ăn quả lại quên ân người trồng?
(Truyện thơ Nôm Thạch Sanh)
Trả lời:
Ý nghĩa của truyện Thạch Sanh:
Nhân danh công lí, tiếng đàn ấy đã thay lời nạn nhân oan uổng nói to lên, vang lên tất cả sự thật, bênh vực người có công, tố cáo kẻ gian xảo, cướp công, gây tội ác, bất nghĩa, bất nhân. Âm thanh, nhịp phách của tiếng đàn rắn rỏi, mạnh mẽ, dứt khoát,… như tiếng vị quan toà phân xử rạch ròi như lưỡi rìu, mũi tên chàng dũng sĩ nhằm giữa mặt kẻ quyền cao chức lớn, nhưng chúng là thủ phạm gieo đau khổ cho người dân lương thiện. Tiếng đàn của Thạch Sanh vang lên giữa thanh thiên bạch nhật, nói rõ tất cả mọi lẽ đời ân oán, nghĩa tình, vọng từ ngục tối, vọng khắp kính thành