Lớp 11 - Trang 25

Nguyễn Trãi vì gặp cảnh Miệng thế nhọn hơn chông mác nhọn, lòng người quanh tựa nước non quanh mà trở về Côn Sơn sống cuộc đời ẩn sĩ nằm ghế đá, ngâm thơ nhàn đã trở thành chuyện xưa cũ, đến lớp người như Nguyễn Khuyến muốn giữ cái tiết nghĩa của mình giữa thời loạn, đã phải bỏ về thú vui điền viên thì đã đến hồi kết thúc những tấn bi kịch chìm nổi của các nhà nho nước Nam ta.

Trong vườn văn học Việt Nam, đặc biệt là trong trào lưu văn học lãng mạn 1930-1945 tỏa ngát những bông hoa muôn màu, muôn sắc. Giữa vườn hoa ngàn sắc tía đó nổi lên một bông hoa ngát hương: Vang bóng một thời của Nguyễn Tuân - tác phẩm viết về một thời đã qua nay chỉ còn vang bóng. Trong Vang bóng một thời truyện ngắn Chữ người tử tù có một giá trị riêng, nổi bật.

Người quản ngục trong truyện ngắn Chữ người tử tù của Nguyễn Tuân thật đã có một cách chơi độc đáo: chơi chữ đẹp, lại chơi trong một hoàn cảnh độc đáo: nhà ngục tử tù. Hai cái độc đáo ấy cùng với cách kể chuyện độc đáo của Nguyễn Tuân, thật ra, lại để làm nổi bật một sự độc đáo khác: chủ yếu hơn có ý nghĩa toàn tác phẩm hơn: nhân cách cao đẹp của Huấn Cao.

Giữa cuộc đời cũng như nghệ thuật, Nguyễn Tuân là người có lí tưởng thẩm mĩ, phong cách sáng tác rõ nét, độc đáo. Trước Cách mạng tháng Tám, sống trong hoàn cảnh đất nước nô lệ, trong môi trường xã hội ngột ngạt, tù túng, người nghệ sĩ săn tìm không mệt mỏi cái đẹp ấy đã tìm về những vẻ đẹp một thời vang bóng.

Trong tác phẩm của mình, Nguyễn Tuân bao giờ cũng tha thiết và trân trọng cái đẹp, cái tài hoa, nhất là những sinh hoạt văn hóa tinh thần gắn với hồn xưa đất nước. Tác phẩm tiêu biểu của Nguyễn Tuân trước Cách mạng tháng Tám là truyện ngắn Chữ người tử tù (Trích trong Vang bóng một thời - 1940). Với cảm hứng lãng mạn, Nguyễn Tuân đã xây dựng hình tượng nhân vật Huấn Cao, có một vẻ đẹp lý tưởng, là mẫu người thể hiện hoài bão của nhà văn về lẽ sống ở đời. Thật thiếu sót khi say mê tài hoa, khí phách của Huấn Cao mà bỏ qua nhân vật là viên quản ngục.

Trong văn xuôi lãng mạn Việt Nam thời kì 1930- 1945, sáng tác của Thạch Lam có những điểm riêng khá nổi rõ. Thạch Lam dành tấm lòng ưu ái, xót thương cho những lớp người nghèo trong xã hội thời đó. Đời sống cơ cực, bế tắc, số phận tăm tối của những người bình dân hiện lên xót xa, sinh động qua những trang viết đượm buồn của Thạch Lam.

Liên lặng theo mơ tưởng Hà Nội xa xăm, Hà Nội sáng rực vui vẻ và huyên náo. Con tàu như đã đem một chút thế giới khác đi qua. Một thế giới khác hẳn đối với Liên, khác hẳn với vầng sáng ngọn đèn của chị Tí và ánh lửa của bác Siêu. Đêm tối vẫn bao bọc xung quanh, đêm của đất quê và ngoài kia đồng ruộng mênh mang và im lặng.

Phân tích đoạn văn trên, từ đó kết hợp vói sự hiểu biết truyện Hai đứa trẻ, nêu chủ đề của tác phẩm và nhận xét giọng văn của Thạch Lam.

Ít có nhà văn nào mà hình tượng bóng tối lại đi vào tác phẩm nhiều như Thạch Lam. Có thể đậm nhạt khác nhau, nhưng trong truyện ngắn của ông, từ Nhà mẹ Lê đến Cô hàng xén, Đêm ba mươi tết... bóng tối ấy đều xuất hiện như những ám ảnh sâu sắc trong người đọc, tiêu biểu nhất là cái bóng tối trong truyện ngắn Hai đứa trẻ đã thành một ấn tượng không thể nào quên.

Bài ca ngất ngưởng được Nguyễn Công Trứ sáng tác sau 1848 là năm ông cáo quan về hưu. Bài thơ có giá trị tổng kết cuộc đời của Nguyễn Công Trứ, cả trí tuệ, tài năng, cả cốt cách, cá tính và triết lí. Khúc ca trác tuyệt viết bằng thể hát nói này là tài hoa và khí phách của ông Hi Văn.

Anh (chị) hãy làm sáng tỏ nhận định đó.

Anh (chị) hãy chúng minh nhận định trên.

Nguyễn Khuyến - một ông cụ Tam nguyên Yên Đổ đỗ đầu trong các kì thi chữ Hán nhưng ông lại có rất nhiều sáng tác bằng chữ Nôm. Khó có nhà thơ nào như ông để lại hơn 800 tác phẩm gồm thơ, câu đối. Và khi nói về đề tài mùa thu riêng Nguyễn Khuyến đã có chùm thơ ba bài: Thu vịnh, Thu ẩm và Thu điếu.

Ao thu lạnh lẽo nước trong veo,
Một chiếc thuyền câu bé tẻo teo.
Sóng biếc theo làn hơi gợn tí,
Lá vàng trước gió khẽ đưa vèo.

Tầng mây lơ lửng trời xanh ngắt,
Ngõ trúc quanh co khách vắng teo.
Tựa gối ôm cần lâu chẳng được,
Cá đâu đớp động dưới chân bèo.

Quanh năm buôn bán ở mom sông,Nuôi đủ năm con với một chồng.Lặn lội thân cò khi quãng vắng,Eo sèo mặt nước buổi đò đông.Một duyên hai nợ âu đành phậnNăm nắng mười mưa dám quản công.Cha mẹ thói đòi ăn ở bạc,Có chồng hớ hững cũng như không.

Hồ Xuân Hương là một trong những nhà thơ lớn, một nữ sĩ tài ba trong văn học Việt Nam. Bà đi nhiều nơi và thân thiết với nhiều danh sĩ. Cuộc đời, tình duyên của bà nhiều éo le và ngang trái. Hồ Xuân Hương đã có rất nhiều sáng tác bằng chữ Hán và chữ Nôm. Trong lịch sử văn học, bà là nhà thơ phụ nữ viết về phụ nữ, đậm chất văn học dân gian, trào phúng và trữ tình.

Tự tình II, một trong chùm thơ ba bài cùng tên của Hồ Xuân Hương, dù chưa rõ thời điểm sáng tác, nhưng người đọc có thể dễ dàng đoán chúng đã được viết nên khi nhà thơ đang ở trong tâm trạng chua xót nhất, cay đắng nhất trước những éo le trên con đường tình duyên.

Đêm khuya văng vẳng trống canh dồn
Trơ cái hồng nhan với nước non
Chén rượu hương đưa say lại tỉnh
Vầng trăng bóng xế khuyết chưa tròn
Xiên ngang mặt đất rêu từng đám
Đâm toạc chân mây đá mấy hòn.
Ngán nổi xuân đi xuân lại lại
Mảnh tình san sẻ tí con con!

Nhắc tới Hàn Mặc Tử không thể không nhắc tới bài thơ "Đây thôn Vĩ Dạ". “Đậy thôn Vĩ Dạ” đã gắn chặt với thi sĩ họ Hàn như hình với bóng, vì đây là bài thơ vừa thể hiện cái tài, lại vừa thể hiện cái tình; cái tâm của Hàn Mạc Tử chứ đây “chỉ thể hiện tình yêu đối vời một người con gái xứ Huế như bạn nào đó đã nhận xét.

Tháng 4 năm 1939, Tố Hữu bị thực dân Pháp bắt giam tại nhà lao Thừa Phủ Huế. Sau thời gian gần ba tháng bị giam cầm, nhà thơ đã cho ra đòi tập thơ Xiềng xích với những bài thơ hừng hực khí thế cua tuổi trẻ. Nhớ đồng là một bài thơ tiêu biểu rút ra từ tập thơ ấy.

Sê-khôp đã từng nói: "Một nghệ sĩ chân chính phải là một nhà nhân đạo từ cốt tuỷ". Hơn một hai trăm năm trước đây, Truyện Kiều, Chinh phụ ngâm, cung oán ngâm thơ Hồ Xuân Hương... đã đặt ra vấn đề nhân đạo. cho cùng thì nhân đạo những cũng chỉ là thương xót con người đó thôi. Nhưng mỗi nhà văn, nhà thơ tài năng nghệ thuật riêng của mình, đã thể hiện cảm hứng ấy bằng nhiều cách khác nhau. Nói đến tâm hồn nghệ sĩ Hồ Chí Minh, không thể không nói đến tình cảm nhân đạo dào dạt, thiết tha. Qua tập Ngục trung nhật kí nguồn cảm hứng ấy được thể hiện rất sâu sắc, phong phú và đa dạng'.

Trên đường đi công tác sang nước bạn năm 1942, Bác bị chính quyền Tưởng Giới Thạch bắt giam một cách phi lí, giải qua nhiều nhà tù ở Quảng Tây, Trung Quốc trong suốt hơn một năm trời. Trong khoảng thòi gian đó, Người đã từng được chứng kiến nhiều cảnh bất công, vô nhân đạo của chế độ nhà tù Tưởng Giới Thạch Với tinh thần của một chiến sĩ cộng sản, với tài năng văn chương kiệt xuất, Bác đã viết nên những bài thơ vừa giàu chất hiện thực nhưng ẩn chứa bên trong chất trào lộng nhằm vào chế độ của chính quyền Tưởng Giới Thạch. Nhiều bài thơ trong tập nhật ký trong tù mang tính trào lộng ấy, nhưng đặc sắc nhất phải kể đến là bài thơ lai tân.

Nếu như bước vào thế giới Số đỏ (Vũ Trọng Phụng) ta được chứng kiến những cái mặt nạ che đậy những bộ mặt thật của một lễ hội Các-na-van lộn ngược thì đến với Vi hành (Nguyễn Ái Quốc) người đọc gặp gỡ với một chân dung- chân dung ấy được vẽ từ hai hướng nhìn, trong một "hoàn cảnh sáng tác" rất độc đáo, thú vị.

Chúng ta đều biết Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí Minh viết văn hay làm thơ không vì mục đích văn chương. Đối với Người đây trước hết là một hành vi chính trị, một hình thức hoạt động cách mạng. Vì thế trước khi đặt bút viết, Người bao giờ cũng nêu lên cho mình một câu hỏi: Viết cho ai? Viết để làm gì? Từ đó mới quyết định: Viết cái gì ? (nội dung) và viết như thế nào?(hình thức).

Sinh thời Nguyễn Ái Quốc- Hồ Chí Minh (1890-1969) không có ý định xây dựng cho mình một sự nghiệp văn học. Nhưng căn cứ vào di sản mà Người để lại cho dân tộc đủ để ta khẳng định: Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí Minh là một nhà thơ, nhà văn lớn. Thơ của Người có thể sánh với Lí Bạch, Đỗ Phủ (Trung Quốc); văn của Người có thể so sánh với Huy Gô, BanGiắc (Pháp). Tiêu biểu nhất trong các sáng tác văn xuôi của Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí Minh phải kể đến Vi Hành, một truyện ngắn vừa có nội dung sâu xa vừa có nghệ thuật độc đáo.

Nói đến phóng sự trong giai đoạn 1930-1945 trước hết phải đặt tác phẩm của Vũ Trọng Phụng lên hàng đầu. Ông từng được mệnh danh là "vua phóng sự đất Bắc”. Điều đó đã được chứng minh qua những tác phẩm tiêu biểu như: Cạm bẫy người(1933), Kĩ thuật lấy Tây (1943) và đặc biệt là Cơm thầy cơm cô (1936). Với tác phẩm Cơm thầy cơm cô, tác giả đã thể hiện một tài năng nghệ thuật phóng sự bậc thầy.

Trong dòng văn học hiện thực 1930-1945, Vũ Trọng Phụng là một cây bút xuất sắc đa tài năng. Tuy cuộc đời ngắn ngủi (vói 27 tuổi đời) nhưng nhà văn đã để lại một sự nghiệp văn chương đáng kính. Các sáng tác của Vũ Trọng Phụng chủ yếu có hai thể loại chính là tiểu thuyết và phóng sự. Về tiểu thuyết tác phẩm tiêu biểu nhất là: Giông tố ( 1936), Số đỏ (1936), Vỡ đê (1936), Trúng số độc đắc (1938); về phóng sự, tác phẩm tiêu biểu là Cạm bẫy người (1933), Kĩ nghệ lấy Tây (1934) đặc biệt là Cơm thầy cơm cô (1936). Với phóng sự Cơm thầy cơm cô, Vũ Trọng Phụng đã nêu lên một hiện trạng bi đát trong xã hội đương thời.

Trong vòng tám mươi năm xâm lược nước ta, thực dân Pháp đã gây ra không biết bao nhiêu là tội ác cho đồng bào thân yêu của chúng ta. Dưới ách đô hộ và những chế độ hà khắc, tàn bạo thực dân Pháp đã gieo vào lòng nhân dân ta lòng căm thù sâu sắc. Với tình yêu nước nồng nàn, bao thế hệ cha ông ta đã dũng cảm đứng lên đấu tranh dưới ngọn cờ của Đảng. Trên con đường tranh đấu đó biết bao nhiêu người đã ngã xuống cho nền độc lập dân tộc, trước nỗi đau không thể bù đắp ấy, tác giả Lê Văn Hiếu (1902- 1997), một chiến sĩ cách mạng kiên cường đã viết "thiên hồi kí" Ngục Kông Tum. Qua đó hiện lên là phẩm chất kiên cường và anh dũng của các chiến sĩ cách mạng bị tù đày tại nhà ngục này. Tác phẩm được tác giả gọi là thiên hồi kí nhưng giới nghiên cứu lại coi đây là một thiên phóng sự vì tính "nổi cộm" cua vấn đề được nêu ra ở trong bài này.

Vũ Trọng Phụng sinh năm 1912, tại Hà Nội trong một gia đình "nghèo gia truyền", theo cách nói cua Ngô Tất Tố. Khác xa với sự hình dung của nhiều độc giả, "ông là một người bình dị (...) người của khuôn phép, của nền nếp" (Lưu Trọng Lư). Vũ Trọng Phụng suốt đời nung nấu nỗi căm hờn sôi sục xã hội thối nát đương thời. Điều này góp phần quan trọng tạo nên sức hấp dẫn độc đáo trong toàn bộ sự nghiệp sáng tạo của nhà văn.

Những nhà văn có phong cách đều tạo ra cho mình một thế giới nhân vật riêng. Thế giới nhân vật của Nguyễn Tuân, nói chung, gồm hai loại người đối lập với nhau: loại người tài hoa nghệ sĩ, có nhân cách, có "thiên lương", tự đặt mình lên trên, hạng người thứ hai gồm những kẻ tiểu nhân phàm tục, bằng thái độ ngạo đời, khinh bạc. Loại người thứ nhất, theo Nguyễn Tuân thường là nhũng linh hồn đẹp còn sót lại của một thời đã qua, nay chỉ còn "vang bóng”. Loại người ấy cố nhiên là hiếm hoi. Còn kẻ tiểu nhân phàm tục thì đầy rẫy trong thiên hạ.

Có ai đọc truyện ngắn của Thạch Lam mà khỏng khỏi "rùng mình" trước con gió lạnh đầu mùa cơn gió Thạch Lam? Có ai không một lần ngẩn ngơ bồi hồi trước những lời văn như được chắt chiu từ hương Hoàng Lan của cuộc đời bình dị? Có ai quên được sức ám ảnh của bóng tối và ánh sáng, của khát vọng sống mãnh liệt trong truyện của ông? Tôi đang đi trên con đường chi chít những dâu chân, con đường vang vọng "tiếng trống thu không trên cái chòi của huyện nhỏ, từng tiếng một vang ra để gọi buổi chiều", con đường đến vói "Hai đứa trẻ".