Lớp 11 - Trang 26

Thạch Lam thực sự sáng tác chỉ trong khoảng 6 năm, và mất khi mới 32 tuổi. Tuy vậy, ông đã có những đóng góp tích cực đối với nền văn xuôi Việt Nam trên đường hiện đại hoá, đặc biệt là ở thể loại truyện ngắn.

Trong số các nhà văn hiện đại. Thạch Lam là một cây bút đặc sắc. Truyện của ông thường không có cốt truyện mà chú ý đến việc phô diễn tâm trạng hoặc khắc hoạ cảm xúc nhân vật. Truyện ngắn Hai đứa trẻ tiêu biểu cho thể loại "truyện ngắn tâm tình" của Thạch Lam. Giá trị nghệ thuật của tác phẩm thể hiện nhiều phương diện khác nhau, tạo cho truyện ngắn này có những ấn tượng sâu đậm trong lòng người đọc. Truyện rút từ tập Nắng trong vườn (xuất bản năm l938) của Thạch Lam.

Sinh ra cùng thời với các nhà thơ, nhà văn lãng mạn 1930-1940 thời đại của "mưa phùn” hay "những buổi hoàng hôn", Thạch Lam cũng mang trong mình dòng máu lãng mạn.

Trong giai đoạn văn học trước cách mạng tháng Tám, Thạch Lam là một cây bút xuất sắc đa tài năng. Truyện ngắn Hai đứa trẻ rút trong tập Nắng trong vườn (1938) là một tác phẩm tiêu biểu của ông. Với cách viết giàu chất lãng mạn, truvện nhu một bài thơ trữ tình đượm buồn nhưng đầy tính nhân văn.

Trong vườn hoa văn học Việt Nam 1930- 1943, Thạch Lam (1910-1942) là một bông hoa đẹp, lặng lẽ toả hương thâm trầm và sâu sắc. Với một trái tim luôn hướng đến những số phận thấp bé, ông đã viết nên nhũng trang truyện giàu cảm xúc và đầy tính nhân văn. Các sáng tác của ông thường nghiêng về cuộc sống vất vả và bế tắc của nông dân, tiểu tư sản, thị dân nghèo (Nhà mẹ Lê, Người bạn trẻ, Người học trò, Tôi ba mươi...). Trong số rất nhiều tác phẩm hấp dẫn, đáng kể nhất phải nói đến Hai đứa trẻ, một truyện ngắn được rút trong tập Nắng trong vườn (1938).

"Đến với làng thơ trong bộ áo nâu sồng", Nguyễn Bính đã đi vào lòng người đọc nhẹ nhàng bởi những vần thơ "chân quê" của mình. Từ Mưa xuân đến Lỡ bước sang ngang hay các thi tứ khác đều đượm vẻ chân quê mộc mạc. Và Mưa xuân là một trong những bài thơ tiêu biểu cho phong cách của ông.

Hình như một chính trị gia đã phát biểu rằng: "Điều quan trọng nhất trong cuộc đời không phải ở những cột mốc mà ỏ những khoảnh khắc" Tình yêu và hôn nhân - đó là những gì ta khao khát vươn tói. Nhưng lưu lại sâu đậm nhất trong trái tim ta đâu cứ phải là ngày đầu tiên gặp gỡ, ngày nhận lời yêu, ngày đeo nhẫn cưới... Có khi cái vùng mênh mông luôn phập phồng trong lồng ngực lại để dành cho những khoảnh khắc khó phai mà thi sĩ Nguyễn Bính gọi đó là "bệnh của tôi yêu nàng" - căn bệnh mà cả nhân loại đều không tránh khỏi: "tương tư". Phải chăng vì thế mà ngay từ khi ra đời và in trong tập Lỡ bước sang ngang năm 1940, bài thơ Tương tư đã trở thành món ăn tinh thần không thể thiếu của những cặp tình nhân, của những trái tim đang nhen nhóm ngọn lửa tình.

Tương tư (rút trong tập thơ Tâm hồn tôi) được coi là một trong những bài thơ tình hay nhất của nhà thơ chân quê Nguyễn Bính. Khác với Lỡ bước sang ngang, Tương tư là tình yêu đơn phương của một chàng trai với những cung bậc cảm xúc khá phức tạp. Song liệu đó có đơn thuần chỉ là một bài thơ tình yêu?

Trong làng Thơ Mới, Nguyễn Bính được mệnh danh là nhà thơ của "hồn quê” Việt Nam. Tiếng thơ ông toát lên những vẻ đẹp bình dị, mộc mạc và gần gũi đối với chúng ta. Nhà thơ Nguyễn Bính đã phát huy một cách xuất sắc truyền thống văn học dân gian trong sáng tạo thơ mới. Sáng tác của Nguyễn Bính thường hướng về đồng quê, với những chủ đề quen thuộc như những cuộc tình duyên dang dở, nỗi niềm tương tư... Bài thơ Tương tư với thể thơ lục bát truyền thống, như khúc dao duyên đằm thắm, mượt mà về tình yêu đôi lứa đang chịu nhiều cách trở.

Thơ là tiếng nói của tâm hồn, tiếng nói của cõi lòng, của trái tim. Thơ nói hộ lòng người những điều khó nói, những rung động thầm kín trong xúc cảm, đặc biệt trong tình yêu. A.Pu-skin lại được tôn vinh là "mặt trời vĩ đại của thi ca Nga" (Léc-mon-tốp). Một trong những áng thơ nổi tiếng của ông viết về đề tài tình yêu là bài Tôi yêu em, một trong những bài thơ tình hay nhất.

Xã hội Nga cuối thế kỷ XIX ngập trong bầu không khí chuyên chế bảo thủ nặng nề và ngột ngạt. Môi trường xã hội ấy đã để lại lắm thứ sản phẩm người kì quái. Bêlicốp, nhân vật chính trong truyện ngắn Người trong bao của A.Sêkhốp, là một nhân vật điển hình của xã hội ấy.

Nói đến V. Huy-gô, cây đại thụ của văn học Pháp thế kỷ XIX, hẳn không ai không biết đến tiểu thuyết Những người khốn khổ. Cùng với Nhà thờ Đức Bà Pa- ri, đây là tiểu thuyết hiện thực phản ánh tư tưởng của nhà văn cũng như hiện thực của xã hội Pháp đầu thế kỷ XIX. Người cầm quyền khôi phục uy quyền là một trích đoạn trong bộ tiểu thuyết. Những người cùng khổ của V. Huy-gô. Đoạn trích không chỉ thể hiện tình cảm của nhà văn đối với các nhân vật, mà còn bộc lộ tư tưởng rõ nét thông qua hai tính cách trái ngược của Giăng Van-giăng và Giơ-Ve..

Đánh giá về Ban-dắc, Ăng- ghen từng cho rằng ông là "một bậc thầy của chủ nghĩa hiện thực". Bộ Tấn trò đời là một minh chứng, trong đó có các tiểu thuyết Lão Gô-ri-ô, Miếng da lừa, ơ-giê-ni Grăng-đê.... Lão Gô-ri-ô là tiểu thuyết hiện thực phê phán cái xã hội đồng tiền tác oai, tác quái tình người bạc bẽo. Đám tang lão Gô-ri-ô là một trích đoạn trong tiểu thuyết Lão Gô-ri-ô thể hiện một quan hệ tình người bạc bẽo ấy.

Tình yêu có muôn ngàn ngang trái, muôn nẻo khổ đau. Tình yêu được xây dựng trên một mối thâm thù còn đau khổ hơn thế. Con người bị đặt vào tình cảnh éo le, vào giữa sự giằng xé của hai đối cực: yêu thương và thù hận. Sự giằng xé đó có thể được chúng ta bắt gặp trong Rô-mê-ô và Ju-li-ét, vở kịch nổi tiếng của nhà văn Anh W. Sếch-xpia. Qua đoạn trích "Tình yêu và thù hận", tác giả đã khắc hoạ trung thực hành động và tâm trạng của Rô-mê-ô khi nhận thấy sự trái ngang của tình yêu.

Để động viên bản thân và các đồng chí lên đường đấu tranh cách mạng, nhà chí sĩ Phan Bội Châu có hai câu thơ:

"Ví thử đường đời bằng phẳng cả
Anh hùng hào kiệt có ai hơn".

Hãy giải thích và bình luận hai câu thơ trên.

"Chở bao nhiêu đạo thuyền không thẳm..." chẳng biết câu thơ của nhà thơ Nam bộ Nguyễn Đình Chiểu có ảnh hưởng trực tiếp tới quan điểm sáng tác của Hồ Biểu Chánh hay không? nhưng xét về một mặt nào đó, có thể nói con thuyền văn chương của nhà thơ trung đại và nhà văn hiện đại này đều mang nặng một thứ hàng vốn vô tận và vô giá: đạo lí. Tôi muốn nói cảm hứng bao trùm lên sự nghiệp thơ văn của cả hai tác giả này là cảm hứng đạo lí.

Nguyễn Công Hoan (1903-1977) là nhà văn trào phúng nổi tiếng trước cách mạng. Người đọc biết nhiều đến ông qua các tác phẩm nổi tiếng như Kép Tư Bền(1935 ), Bước đường cùng (1938), Lá ngọc cành vàng (1935).

Có những cuộc gặp gỡ đế rồi quên ngay sau đó. Nhưng cũng có những cuộc gặp gõ sẽ mở đầu cho một mối quan hệ lâu dài nhưng cùng không mang sự biến đổi lớn gì. Nhưng củng có cuộc gặp gỡ làm thay đổi số phân con người, thay đối một cuộc đòi, một nếp nghĩ. Cuộc gặp gỡ kì duyên của chàng Rô-me-ô và Ju-li-et là cuộc gặp gỡ như thế.

Tình yêu luôn là đề tài hấp dẫn đối với văn nghệ. Có rất nhiều tác phẩm thuộc các loại hình nghệ thuật ca ngợi tình yêu với những mức độ và khía cạnh khác nhau. Cách đây trên năm thế kỉ, nhà soạn kịch vĩ đại Sếch xpia (1564 - 1616) đã cho ra đời vở kịch Rô-mê- ô và Ju- li- ét nổi tiếng. Điểm nổi bật của tác phẩm này là nói về vẻ đẹp cao quý của tình yêu. Thông qua những tình huống của truyện và đặc biệt là ở đoạn trích "Gặp gỡ kì duyên", chúng ta thấy được tài miêu tả bậc thầy của nhà soạn kịch Sếch- xpia.

Trên bầu trời rực rỡ của phong trào Thơ mới, Hàn Mặc Tử tựa hồ như một ngôi sao chói lọi. Thơ ông vừa thể hiện tình yêu thiết tha đối với cuộc sống trần tục, vừa hướng lên Chúa Trời, tới những miền thanh khí thần tiên.

Trước cách mạng, thơ Huy Cận thường biểu hiện nỗi "sầu vạn kỉ". Ông hay nói về vũ trụ, về không gian bao la dường như vĩnh cữu. Thơ Huy Cận hàm súc vừa có tính cổ điển, vừa giàu chất suy tưởng, triết lý.

Xuân Diệu nổi tiếng trong làng Thơ mới thời kì 1930- 1945. Thi sĩ đã đem đến cho thơ ca Việt Nam một hơi thở mới, luôn trẻ trung, nồng nàn, rạo rực của một trái tim sôi nổi, đa tình. Trong cuốn Thi nhân Việt Nam (1941), Hoài Thanh đã viết: “Thơ Xuân Diệu... là một nguồn sống rào rạt chưa từng thấy ở chốn nước non lặng lẽ này. Xuân Diệu say đắm tình yêu, say đắm cảnh trời, sống vội vàng cuống quýt, muốn tận hưởng cuộc đời ngắn ngủi của mình. Khi vui cũng như khi buồn, người đều nồng nàn, tha thiết”.

Nói đến Tản Đà, chúng ta nói đến sự nghiệp thơ ca của một nhà thơ đầy cá tính, nhất là cá tính "ngông" của ông. Trong nhiều sáng tác, Tản Đà đã thể hiện cái "tôi" một cách linh hoạt và lí thú. Qua những tác phẩm đó, người ta thấy một tinh thần luôn hướng đến sự tự do cá nhân của một người còn trong đất nước mất chủ quyền. Với tài năng thơ ca sẵn có, cùng với một hồn thơ tự do phóng khoáng, ông đã viết bài thơ Hầu Trời với những câu thơ mang giọng điệu bình dân như lời nói thường. Bài thơ thể hiện trí tưởng tượng phong phú và nghệ thuật thơ tài ba của Tản Đà.

Nói đến hai từ "xã hội" là chúng ta nói đến tập hợp của nhiều vấn đề về cuộc sống dân sinh, trong đó chứa đựng rất nhiều tính chất phức tạp của nó. Để trấn áp và giải quyết những mâu thuẫn do sự phức tạp đó sinh ra, bắt buộc trong đời sống xã hội phải tuân thủ theo những nguyên tắc nhất định, nguyên tắc đó chính là luật.

Chiếu cầu hiền của vua Quang Trung do Ngô Thì Nhậm viết thay là một tác phẩm có giá trị văn học. Tác phẩm được viết ra nhằm thuyết phục sĩ phu Bắc Hà ra cộng tác với nhà Tây Sơn. Qua đó, ta thấy được tấm lòng vì dân vì nước cũng như tài nhìn xa trông rộng của Quang Trung.

Sau khi lên ngôi Hoàng đế và đánh tan hơn 20 vạn quân Thanh xâm lược, Quang Trung giao cho Ngô Thì Nhậm soạn Chiếu cầu hiền nhằm thu phục người tài ra giúp nước. Bài chiếu thể hiện tấm lòng vì dân vì nước của vua Quang Trung, đặc biệt cho thấy tầm nhìn xa trông rộng của một nhà lãnh đạo kiệt xuất.

Ngay khi chiến tranh vừa kết thúc, triều đại Tây Sơn phải đối mặt vói nhiều khó khăn chồng chất do cuộc khủng hoảng dài ở Đàng ngoài để lại. Để có thể xây dựng và củng cố chính quyền, phát triển đời sống kinh tế văn hoá xã hội, Quang Trung đã ban hành nhiều loại "chiếu": chiếu khuyến nông, chiếu lập học trong đó có chiếu cầu hiền tài.

Chu Mạnh Trinh (1862- 1905) tự là Cán Thần, hiệu Trúc Vân, người làng Phú Thị, huyện Đông Yên, phủ Khoái Châu (nay là xã Mễ Sở, huyện Văn Giang), tinh Hưng Yên, đỗ tiến sĩ khoa Nhâm Thìn-1892, và làm quan đến chức án sát (ở Thái Nguyên; Hưng Yên). Ông là người tài hoa, thạo đủ cầm- kì thi hoạ. Chu Mạnh Trinh nổi tiếng về thơ từ sau khi đạt giải nhất thơ Nôm trong cuộc thi vịnh Kiều ở tỉnh Hưng Yên, tháng 3 năm 1905. Tác phẩm ông đê lại không nhiều: Trúc Vân thi tập (tập thơ chữ Hán), Thanh Tâm tài nhân thi tập (tập thơ chữ Nôm) và một số bài thơ lẻ. Hương Sơn phong cảnh ca là một trong số những bài thơ hay nhất của ông.

Nguyễn Đình Chiểu, cái tên đã đi vào lịch sử văn học như một dấu son chói lọi của thời kì đầu chống Pháp. Sự nghiệp của ông phải kể đến tác phẩm "Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc", tác phẩm được sách giáo khoa Ngữ văn 11 viết: "Bài Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc của Nguyễn Đình Chiểu là tiếng khoe cao cả, thiêng liêng chọ một thời kì lịch sử đau khổ của dân tộc, là bức tượng đài bi tráng về những người nghĩa sĩ nông dân Cần Giuộc đã dũng cảm chiến đấu hi sinh vì Tổ quốc...".

Nói đến Nguyễn Đình Chiểu là nói đến "một tấm gương sáng về nghị lực và đạo đức", đặc biệt là về thái độ suốt đời gắn bó với nhân dân và chiến đấu không mệt mỏi cho lẽ phải, cho quyền lợi của nhân dân, đất nước. Lí tưởng trong sáng đó đã thấm đượm trong từng trang viết của ông, trong đó có truyện Lục Vân Tiên. Đoạn trích Lẽ ghét thương đã thể hiện một phần tư tưởng đó. Có ý kiến cho rằng, đoạn trích "bộc lộ một cách nồng nhiệt, chân thành tình cảm yêu ghét phân minh, trong sáng và thái độ quan tâm sâu sắc đến quyền lợi nhân dân".