I. LUYỆN TẬP TRÊN LỚP
1. Trả lời các câu hỏi:
a) Trong một bài hoặc một đoạn văn nghị luận, cần vận dụng kết hợp các phương thức biểu đạt tự sự, miêu tả và biểu cảm để tăng hiệu quả biểu hiện, làm cho bài (đoạn) văn nghị luận hay hơn, hấp dẫn hơn và có sức thuyết phục đối với người đọc: bên cạnh sự thuyết phục chủ yếu bằng lập luận lôgic, còn có thêm sự hỗ trợ bằng hình ảnh, câu chuyện và cảm xúc được kết hợp trong bài nghị luận.
b) Để việc vận dụng các phương thức biểu đạt đó thực sự có tác dụng nâng cao hiệu quả nghị luận, cần chú ý những điều sau đây:
- Phương thức biểu đạt nghị luận luôn giữ vai trò chủ đạo, các phương thức biểu đạt tự sự, miêu tả và biểu cảm chỉ đóng vai trò hỗ trợ thêm trong sự kết hợp với lập luận của bài nghị luận. Vì vậy, việc đưa các yếu tố tự sự, miêu tả và biểu cảm vào bài nghị luận phải có mức độ, không lấn át phương thức biểu đạt nghị luận mà chỉ làm tăng thêm hiệu quả biểu hiện cho bài nghị luận.
- Đưa các yếu tố tự sự, miêu tả và biểu cảm vào bài nghị luận phải hài hòa, hợp lí, đúng lúc, đúng chỗ, được kết hợp một cách nhuần nhị, tự nhiên trong luận cứ, luận điểm và hệ thống lập luận của bài nghị luận.
Anh (chị) tìm một vài ví dụ để minh họa cho hai ý trên đây.
2. Ngoài việc vận dụng các phương thức tự sự, miêu tả và biểu cảm, còn cần phải vận dụng kết hợp phương thức biểu đạt thuyết minh. Đây là một phương thức biểu đạt quan trọng, rất cần được vận dụng kết hợp trong bài văn nghị luận để tăng hiệu quả biểu hiện và sức thuyết phục của nó. Có thể thấy điều đó trong bài Không để chỉ số tăng trưởng GDP làm lạc hướng chúng ta! của Hải Văn. (Xem đoạn trích trong SGK). Nhờ có sự vận dụng kết hợp thuyết minh hai thuật ngữ GDP (tổng sản phẩm quốc nội) và GNP (tổng sản phẩm quốc dân) mà lập luận bài viết trở nên rõ ràng, chặt chẽ, luận điểm nêu lên được sáng tỏ, có sức thuyết phục đối với người đọc. Đúng là yếu tố thuyết minh ở đây đã hỗ trợ đắc lực cho bài nghị luận.
3. Viết một bài văn nghị luận ngắn để phát biểu ý kiến trong buổi trao đổi về chủ đề “Nhà văn mà tôi hâm mộ” do câu lạc bộ văn học của nhà trường tổ chức.
SGK đã hướng dẫn cụ thể từng bước đề thực hiện. Anh (chị) dựa vào đó để làm bài. (Cần đặc biệt chú ý hai điều c và d để vận dụng kết hợp nhuần nhị và có hiệu quả các phương thức biểu đạt vào bài nghị luận).
4. Đọc kĩ bài viết của Nguyễn Tuân về Thạch Lam để tham khảo và tự rút ra những điều cần thiết cho mình về sự vận dụng kết hợp các phương thức biểu đạt trong bài nghị luận.
Đọc kĩ phần Ghi nhớ để nắm được kiến thức của bài học.
II. LUYỆN TẬP Ở NHÀ
1. Suy nghĩ để trả lời về hai nhận xét mà SGK đã nêu lên:
a) Tác phẩm nghị luận có vận dụng kết hợp các phương thức biểu đạt khác nhất định phải hay hơn tác phẩm nghị luận không vận dụng kết hợp các phương thức đó. Đúng hay sai. Vì sao? (Cần nêu ý kiến của mình và lí giải).
b) Tác phẩm nghị luận chỉ vận dụng kết hợp một phương thức biểu đạt thì ít hay hơn tác phẩm vận dụng đồng thời nhiều phương thức biểu đạt. Có đúng như vậy không? (Nêu ý kiến của mình và lí giải).
2. Viết một bài (đoạn) văn nghị luận về một vấn đề thời sự bức xúc trong đời sống hiện nay (xem gợi ý của SGK) có vận dụng kết hợp các phương thức biểu đạt. Anh (chị) suy nghĩ, chọn đề bài phù hợp với mình và viết bài theo yêu cầu.
3. Đọc bài Môi trường và phát triển của Tương lai, rút ra những điều cần thiết cho mình về cách viết bài nghị luận có sự kết hợp nói trên.