I. Dàn ý
1. Mở bài
– Trong bài "Bàn luận về phép học", La Sơn Phu Tử Nguyễn Thiếp, một danh sĩ thời Tây Sơn đã nêu lên phép học đúng đắn cho mọi người dựa trên cơ sở phép dạy học của Chu Tử (Chu Đôn Di – một danh Nho đời Tống bên Trung Quốc).
2. Thân bài
a. Nội dung phép học
– Lúc đầu, học để bồi lấy gốc, sau học đến Tứ thư, Ngũ kinh, Chư sử là những kiến thức cơ bản mở đầu cho quá trình học tập lâu dài.
– Học rộng để mở mang kiến thức, sau đó tóm lược lại cho gọn, lấy những điều học được áp dụng vào thực tế (học để hành).
– Có như vậy thì nhân tài mới lập được công, nhà nước nhờ thế mà vững yên. Đó mới thực là cái đạo học có quan hệ tới lòng người, mang lại lợi ích thiết thực cho dân, cho nước.
b. Giải thích
– Trong phép học mà Nguyễn Thiếp đưa ra, có nêu lên mối quan hệ chặt chẽ giữa học và hành. Thế nào là học và hành?
– Học là quá trình tiếp thu những tri thức cơ bản mà nhân loại đã tích lũy được qua hàng ngàn năm, thông qua quá trình hoạt động học tập ở trường, qua sách vở và học ở ngoài đời.
– Hành là vận dụng những kiến thức đã học được vào thực tế công việc cụ thể hàng ngày.
c. Tại sao học với hành phải đi đôi với nhau?
– Mục đích tối cao của việc học là để không ngừng nâng cao trình độ hiểu biế, nhằm phục vụ cho công việc đạt hiệu quả cao hơn.
– Vì vậy học mà không hành, chỉ nắm lí thuyết mà không vận dụng vào thực tiễn thì việc học trở nên vô ích, mất thời gian, tiền của, công sức mà không mang lại lợi ích thiết thực nào.
– Hành mà không học thì hành không trôi chảy. Nếu chỉ làm việc theo thói quen và kinh nghiệm, không có lí thuyết soi sáng thì năng suất và chất lượng công việc sẽ thấp. Đối với những công việc đòi hỏi phải có trình độ hiểu biết khoa học kỹ thuật thì lại càng phải học và học không ngừng.
– Trong thời đại khoa học kỹ thuật phát triển nhanh chóng như hiện nay, nếu không học ta sẽ không thể đáp ứng như cầu ngày càng cao của xã hội.
d. Bình luận
– Khẳng định Ý kiến trên của La Sơn Phu Tử Nguyễn Thiếp là đúng đắn, có cơ sở khoa học và thực tiễn.
– Cốt lõi trong phương pháp học của La Sơn Phu Tử là học đi đôi với hành. Giữa học và hành có mối quan hệ hết sức chặt chẽ. Học đóng vai trò chỉ đạo, soi sáng cho hành. Hành giúp cho con người vận dụng, củng cố, bổ sung và hoàn chỉnh lí thuyết đã học được vào thực tế.
e. Liên hệ với bản thân
- Ra sức học tập lí thuyết và thực hành trên thực tiễn để trở thành người tài.
3. Kết bài
– Học với hành phải đi đôi, không nên coi nhẹ mặt nào. Có như vậy thì hiệu quả học tập và lao động sản xuất mới được nâng cao.
– Ý kiến của La Sơn Phu Tử tuy đưa ra cách đây đã mấy thế kỷ những vẫn là kim chỉ nam cho phương pháp dạy, học trong thời đại ngày nay.
II. Bài làm:
Bài làm 1:
Mỗi chúng ta đều có những mục tiêu và đích đến của riêng mình. Trên con đường đi tới thành công đó, không một ai có thể bỏ qua quá trình “học” và “hành”. “Học” và “hành” giữ vai trò hết sức quan trọng đối với thành công mỗi cá nhân. Đặc biệt, từ bài “Bàn luận về phép học” của La Sơn Phu Tử Nguyễn Thiếp chúng ta càng hiểu hơn mối quan hệ giữa “học” và “hành”.
“Học” và “hành” được hiểu là gì? “Học” là hoạt động tiếp thu, chiếm lĩnh kiến thức được truyền lại hoặc tự tìm hiểu qua sách, báo, tivi, tài liệu, từ thực tế cuộc sống…để mở mang vốn hiểu biết, tri thức cá nhân, nâng cao trình độ. “Hành” là những hoạt động thực tiễn được ứng dụng từ những kiến thức đã học. Đó đều là cả quá trình dài lâu. Khi viết bản tấu “Luận học pháp” để gửi lên vua Quang Trung, Nguyễn Thiếp đã trình bày mục đích của việc học trong phần “Bàn luận về phép học”. Ở đây, Nguyễn Thiếp đã chỉ rõ mục đích chân chính của việc học: “Học để hiểu rõ đạo lý, học để làm người”. Từ đó, ông khẳng định phải học phải có phương pháp đúng đắn: “Học từ thấp đến cao, học rộng rồi tóm lượt cho gọn” và “Phải theo điều học mà làm” có nghĩa là học phải gắn liền với hành.
Quả thực, “học” và “hành” có mối quan hệ mật thiết với nhau. Chúng là hai mặt của một quá trình thống nhất, gắn bó, hỗ trợ và nâng cao lẫn nhau. Nếu bạn nắm chắc lý thuyết và tri thức nhưng không vận dụng vào thực tiễn thì đó chỉ là lý thuyết suông, cuộc sống không tránh khỏi lúng túng thiếu kinh nghiệm. Ví như Ê – đi – xơn có trí tuệ hơn người nhờ tinh thần tự học, song nếu ông không đem trí tuệ đó để sáng tạo những phát minh vĩ đại cho loài người thì liệu có ai biết đến và ghi nhớ cống hiến của ông như ngày hôm nay? Những sinh viên y khoa chưa từng tham gia thực hành khám chữa bệnh liệu có thể chữa trị thành công cho người bệnh hay không? Ngược lại, không có tri thức khoa học, không có lý thuyết soi đường dẫn lối, con người ta lại không thể tham gia vào thực tế cuộc sống. Khi ấy, mọi việc sẽ trở nên rối loạn, thậm chí thất bại.
Kết hợp “học” với “hành” là một trong những phương pháp hiệu quả để thành công. Thực tế cuộc sống đã chứng minh từ rất nhiều tấm gương tiêu biểu. Bạn muốn giỏi ngoại ngữ, nhưng bạn ngại giao tiếp, ngại thực hành thì kiến thức có tốt đến đâu cũng không thể nâng cao khả năng của bạn. Nhiều trung tâm Ngoại Ngữ đã chứng minh cách thực hành, nói chuyện trực tiếp với người bản xứ đạt hiệu quả cao hơn việc làm bài tập và thi cử thông thường. Nhìn vào lịch sử dân tộc, Chủ tịch Hồ Chí Minh kính yêu của chúng ta ra đi tìm đường cứu nước bằng hai bàn tay trắng. Nhờ tinh thần tự học và cuộc sống giao tiếp thường ngày, Người giỏi tới hơn hai mươi thứ tiếng. Suốt những năm tháng đó, nếu không nhờ “Chủ nghĩa Mác – Lênin” và hành động của Người, liệu dân tộc Việt Nam có được độc lập tự do như ngày hôm nay? Những minh chứng xác thực đó đã chứng minh sức mạnh của “học” đi đôi với “hành”. Tri thức học được sẽ tạo động lực để ta tự tin ứng dụng cải tạo thực tiễn. Trong quá trình vận dụng ấy, không tránh khỏi những khó khăn thất bại, nhưng một lần thất bại lại giúp ta rút ra kinh nghiệm quý giá để nhanh chóng khắc phục và đi đến thành công.
Như vậy, “Bàn về phép học” của La Sơn Phu Tử Nguyễn Thiếp đã đem đến những bài học vô cùng quý giá cho việc học, giúp người đọc phần nào ý thức được mối quan hệ giữa “học” và “hành”. Để rồi từ đó rút ra được bài học cho bản thân mình. “Học phải đi đôi với hành” như Bác Hồ đã từng căn dặn. Chúng ta không thể chỉ học mà quên đi hành. Tích cực, chủ động tiếp thu và chiếm lĩnh tri thức để bồi đắp và trang bị cho mình hành trang sẵn sàng dấn thân vào cuộc sống. Dùng hành động thực để ứng dụng những thứ mình đã học, rút kinh nghiệm, sáng tạo để thành công. Đặc biệt thế hệ trẻ Việt Nam – những chủ nhân tương lai của đất nước cần thực hiện tốt phương pháp này để góp phần dựng xây Tổ Quốc mai sau như lời Hồ Chủ tịch lúc sinh thời : “ Non sông Việt Nam có trở nên tươi đẹp hay không, dân tộc Việt Nam có bước tới đài vinh quang để sánh vai với các cường quốc năm châu được hay không, đó chính là nhờ một phần lớn ở công học tập của các em”. Biết kết hợp có hiệu quả “học” và “hành”, chắc chắn bạn sẽ hoàn thiện bản thân, trở thành người có tri thức, có đạo đức, tài năng và nhân cách, kỹ năng tài giỏi.
Hơn hai trăm năm đã qua đi nhưng lời dạy thuở nào của Nguyễn Thiếp vẫn còn nguyên giá trị. Đó không chỉ là bài tấu trình vua của một bậc phu tử đời đời kính trọng mà còn là lời khuyên đúng đắn của thế hệ đi trước cho những thế hệ nối bước theo sau. “Học” và “hành” đi đôi với nhau chính là một phương pháp học tập thành công cho mỗi con người.
Bài 2:
Đã từ bao đời nay, dân tộc ta vốn có truyền thống hiếu học, việc học luôn rất được chú trọng trong cuộc sống của mọi người. Dưới thời đại phong kiến, giáo dục nước ta lại mang đầy tính khoa cử : học cốt là để đi thi, đi thi là để làm quan và do vậy phần “hành” cũng đã bị coi nhẹ. Tuy vậy, ngay từ thế kỉ XVIII, trong bài tấu lên vua Quang Trung, La Sơn Phu Tử Nguyễn Thiếp, con người “thiên tư sáng suốt, học rộng hiểu sâu”, đã có cách nhìn rất tiến bộ, vượt lên góc nhìn của thời đại về mối quan hệ giữa ”học” và “hành” cùng mục đích của việc học.
Để hiểu được mối quan hệ giữa “học” và “hành”, trước tiên, ta cần phải hiểu được : Học là gì ? Học là tiếp thu và tích luỹ kiến thức từ trong sách vở, từ cuộc sống, từ những người xung quanh. Khái niệm học rất rộng, nó theo ta suốt cả cuộc đời. Khi còn là một đứa trẻ, ta phải tập đĩ, tập nói, tập nhận biết những điều đơn giản xung quanh, đó là học. Rồi lớn lên, suốt những năm ngồi trên ghế nhà trường, ta phải đọc sách vở, nghe thầy cô giảng để có được kiến thức cho mình, đó cũng là học. Rồi khi lớn hơn nữa, ta bước ra ngoài xã hội, ta phải quan sát, hỏi những người xung quanh nhiều kinh nghiệm hơn để thu thập kiến thức đời sống, kiến thức về công việc, đó cũng lại là học. Như vậy, ta thấy được học là một quá trình trau dồi kiến thức không ngừng nghỉ, cần thiết cho mọi giai đoạn trong cuộc sống mỗi con người.
Từ thế kỉ XVIII, khi La Sơn Phu Tử Nguyễn Thiếp gửi bản tấu lên vua Quang Trung đã nói : “Ngọc không mài không thành đồ vật ; người không học, không biết rõ đạo”. Vậy “đạo” là gì ? Đạo là lẽ đối xử hằng ngày giữa mọi người với nhau, đi học là học điều ấy. Mở đầu văn bản, Nguyễn Thiếp cho ta khái niệm “Học là gì ?”. Ấy là một quá trình tích luỹ tri thức không phải một sớm một chiều, mà là hàng tháng, hàng năm hay thậm chí cả đời. Học để thấy được cái thâm thuý của cuộc sống, học vì tương lai của bản thân, học để bằng bạn bằng bè. Như Bác Hồ đã nói, trách nhiệm của giới trẻ là học để xây dựng “non sông Việt Nam trở nên tươi đẹp” và giúp cho “dân tộc Việt Nam bước tới đài vinh quang để sánh vai với các cường quốc năm châu”. Đó là trách nhiệm của kẻ học, kẻ cầm bút, đọc sách.
“Học” như vậy còn “hành” là gì ? “Hành” có nghĩa là làm, là áp dụng những gì đã học vào đời sống thực tế. Và cũng như học, việc hành cũng theo ta suốt cả cuộc đời, tất cả những việc ta làm hằng ngày cũng đã kể như là “hành” vậy.
Và trong tác phẩm “Bàn luận về phép học”, tác giả La Sơn Phu Tử Nguyễn Thiếp đã đặt ra phải “theo điều học mà làm”. Điều này có nghĩa là “học” phải luôn đi đôi với “hành”. “Học” mà không “hành” thì không thể nào hiểu được thấu đáo vấn đề, không vận dụng được trong đời sống thì việc học cũng chẳng thể có ích. Mặt khác, nếu chỉ có “hành” mà không “học” thì không thể có đủ kiến thức mà thực hiện, “hành” như vậy là chưa tới nơi tới chốn, không thể tạo nên được kết quả cần thiết. Bạn hãy thử nghĩ xem, trong các môn khoa học, nếu chỉ học lí thuyết mà không có thí nghiệm thì làm sao bạn có thể hình dung đầy đủ được những điều trong sách. Nếu bạn học cách làm văn mà không làm đi làm lại nhiều lần thì không thể có được những bài văn hay. Còn ngược lại, nếu một người không học lí thuyết kĩ càng mà làm văn thì bài làm cũng không thể đầy đủ và chính xác được.
Hơn nữa, xã hội của chúng ta đang ngày càng phát triển, xã hội ta không cần những con người chỉ biết có lí thuyết suông mà còn cần phải biết vận dụng những điều mình hiểu biết vào trong cuộc sống. Sống trong một xã hội như thế, con người không chỉ cần liên tục mở mang kiến thức mà còn cần tiếp tục luyện tập, áp dụng không ngừng vào cuộc sống nữa.
Không chỉ nói về cách học, Nguyễn Thiếp còn nêu ra những ý kiến của ông về mục đích đúng đắn của việc học. Đó là học không chỉ vì cầu danh lợi mà phải học cái lẽ đối xử giữa mọi người, học để lấy kiến thức. Nếu theo thời nay thì việc học và hành nhằm trang bị kiến thức tốt để đạt nhiều hiệu quả trong lao động. Có vậy mới trở thành người có ích cho xã hội, trở thành người góp công xây dựng đất nước ta ngày càng “đàng hoàng hơn, to đẹp hơn” và sẽ “sánh vai với các cường quốc năm châu” như niềm mong đợi của Bác Hồ. Muốn vậy, chúng ta phải luôn tìm cho mình cách học phù hợp, “học” phải đi đôi với “hành”, có mục đích, động cơ tốt đẹp mới có thể có được kết quả tốt. “Học” đúng phương pháp, “hành” đúng yêu cầu là phương châm phấn đấu của học sinh chúng ta.
Quan niệm về học và hành của La Sơn Phu Tử Nguyễn Thiếp cho đến nay vẫn giữ nguyên tính khoa học và thực tiễn của nó : giữa “học” và “hành” có mối quan hệ khăng khít, ví như “học” là kim chỉ nam dẫn đường, còn “hành” là con thuyền đưa kim chỉ nam ấy băng qua đại dương kiến thức bao la. “Học” hướng dẫn “hành”, “hành” bổ sung, nâng cao và làm cho việc “học” thêm hoàn thiện.
Với cách lập luận chặt chẽ, bài “Bàn luận về phép học” của Nguyễn Thiếp giúp ta hiểu rõ mục đích của việc học là để làm người có đạo đức, có tài năng không phải chỉ mưu danh lợi như quan niệm của sĩ tử xưa kia. Muốn học rộng phải có phương pháp đúng, đặc biệt “học phải đi đôi với hành”.
Khép bài tấu lại, dư âm của nó như nhắc nhở, động viên lớp thanh niên, học sinh cần phải rèn luyện “học” và “hành” cho tốt. cần tìm cho mình một lí tưởng sống cao đẹp để mà phấn đấu trong sự nghiệp học hành : đó là vì một Tổ quốc Việt Nam giàu đẹp, hùng cường.