I. KIẾN THỨC CƠ BẢN
Qua phần đã học, các em cần nhớ những kiến thức sau:
1. Cơ quan phân tích bao gồm 3 thành phần:
- Các tế bào thụ cảm (nằm trong cơ quan thụ cảm tương ứng).
- Dây thần kinh cảm giác và
- Vùng vỏ não tương ứng.
2. Cơ quan phân tích thị giác gồm:
- Màng lưới trong cầu mắt.
- Dây thần kinh thị giác và
- Vùng chẩm của vỏ dại não.
3. Ta nhìn được là nhờ các tia sáng phản chiếu từ vật tới mắt đi qua thể thủy tinh tới màng lưới sẽ kích thích các tế bào thụ cảm ở đây và truyền về trung ương cho ta cảm giác về hình dạng và màu sắc của vật.
II. TRẢ LỜI CÂU HỎI SGK
A. TÌM HIỂU VÀ THẢO LUẬN
- Hoàn chỉnh thông tin về cấu tạo mắt?
Cầu mắt nằm trong hốc mắt của xương sọ, phía ngoài được bảo vệ bởi các mí mắt, lông mày và lông mi, cầu mắt vận động được là nhờ các cơ vận động mắt. Cầu mắt gồm 3 lớp: lớp ngoài cùng là màng cứng, có nhiệm vụ bảo vệ phần trong của cầu mắt. Phía trong màng cứng là màng giác trong suốt để ánh sáng đi qua vào trong cầu mắt; tiếp đến
là lớp màng mạch có nhiều mạch máu và các tế bào sắc tố đen tạo thành một phòng tối trong cầu mắt (như phòng tối của máy ảnh); lớp trong cùng là màng lưới, trong đó chứa tế bào thụ cảm thị giác bao gồm 2 loại: tế bào nón và tế bào que.
- Qua các thí nghiệm, em có liên hệ gì với sự tạo ảnh ở màng lưới của cầu mắt để nhìn rõ vật?
Ở điểm vàng mỗi chi tiết của ảnh được một tế bào nón tiếp nhận và được truyền về não qua từng tế bào thần kinh riêng lẻ. Trong khi ở vùng ngoại vi nhiều tế bào nón và que hoặc nhiều tế bào que mới được gửi về não các thông tin nhận được qua một vài tế bào thần kinh thị giác. Quá trình tạo ảnh ở màng lưới trong cầu mắt nhờ sự điều tiết (thay đổi độ dày) của thủy tinh thể.
B. TRẢ LỜI CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP
1. Mô tả cấu tạo cầu mắt nói chung và màng lưới nói riêng.
Mô tả cấu tạo cầu mắt và màng lưới:
- Cấu tạo cầu mắt: cầu mắt được bảo vệ bởi các mi mắt, lông mày và lông mi (ở phía ngoài), cầu mắt vận động được là nhờ các cơ vận động mắt.
Cầu mắt gồm 3 lớp:
+ Màng cứng (ngoài cùng).
+ Màng giác (phía trong).
+ Màng mạch (kế tiếp màng giác) có nhiều mạch máu và tế bào sắc tố đen tạo lòng đen.
+ Màng lưới (trong cùng) chứa tế bào nón và tế bào que là 2 loại tế bào thụ cảm thị giác.
- Cấu tạo màng lưới: trên màng lưới có:
+ Điểm vàng: các tế bào nón tập trung chủ yếu ở điểm vàng (nằm trên trục mắt, càng xa điểm vàng số lượng tế bào nón càng ít và chủ yếu là tế bào que.
Mỗi tế bào nón liên hệ với 1 tế bào thần kinh thị giác qua 1 tế bào 2 cực
Nhiều tế bào que mới liên hệ với 1 tế bào thần kinh thị giác.
+ Điểm mù: là nơi đi ra của các sợi trục các tế bào thẩn kinh thị giác, không có tế bào thụ cảm thị giác.
2. Hãy quan sát đồng tử của bạn em khi dọi và không dọi đèn pin vào mắt?
Sau khi rọi đèn pin vào mắt, đồng tử co hẹp lại, nhỏ hơn đồng tử trước khi rọi đèn. Đó là phản xạ đồng tử. Vì khi ánh sáng quá mạnh, lượng ánh sáng quá nhiều sẽ làm “lóa mắt”.
Ngược lại, nếu từ ánh sáng vào tối thì đồng tử dãn rộng để có đủ năng lượng ánh sáng mới có thể nhìn rõ vật.
Sự co dãn của đồng tử là nhằm điều tiết ánh sáng tác dụng lên màng lưới.
3. Tiến hành thí nghiệm sau:
- Đặt một bút bi Thiên Long có màu trước mắt, cách mắt 25 cm, em có đọc được chữ trên bút không? Có thấy rõ màu không?
- Chuyển dần bút sang phải giữ nguyên khoảng cách nhưng mắt vẫn hướng về phía trước. Em có thấy rõ màu và chữ nữa không? Giải thích tại sao?
Giải thích thí nghiệm:
- Trường hợp thứ nhất: Đọc chữ dễ dàng và nhận rõ được màu của bút.
- Trường hợp thứ hai: Không nhìn rõ chữ trên bút và không nhận được màu của bút khi vẫn hướng mắt về trước mà bút chuyển sang bên phải mắt. Vì ảnh của bút không rơi vào điểm vàng mà rơi vào vùng ngoại vi của màng dưới, nơi ít tế bào nón và chủ yếu là tế bào que.
III. CÂU HỎI BỔ SUNG
Bệnh mù màu là gì?
Một số người (đa số là nam giới) có các tế bào nón không cảm nhận được một màu nào đó (trong 3 màu cơ bản mà mắt vẫn tiếp nhận).
Ví dụ: Mù màu đỏ.
Bệnh mù màu gây trở ngại trong cuộc sống, không thể làm được một số ngành nghề trong xã hội: tài xế, họa sĩ...