1. Cấp tế bào
Tế bào là đơn vị tổ chức cơ bản của sự sống. Tất cả vi khuẩn, nguyên sinh vật, nấm, thực vật cũng như đồng vật đều cấu tạo từ tế bào. Các hoạt động sống đều diễn ra trong tế bào dù là của cơ thể đơn bào hay đa bào. Tế bào được cấu tạo các phân tử, đại phân tử, bào quan, tạo nên 3 thành phần cơ bản là: màng sinh chất, tế bào chất và nhân. Các đại phân tử và bào quan chỉ thực hiện được chức năng sống trong mối tương tác lẫn nhau trong tổ chức tế bào toàn vẹn.
2. Cấp cơ thể
Cơ thể là cấp tổ chức có cấu tạo từ một đến hàng trăm nghìn tỉ tế bào, tổn tại và thích nghi với những điều kiện nhất định của môi trường. Người ta phân biệt cơ thể đơn bào và cơ thể đa bào.
3. Cấp quẩn thể - loài
Các cá thể thuộc cùng một loài tập hợp sống chung với nhau trong một vùng địa lí nhất định tạo nên cấp quần thể. Quần thể được xem là đơn vị sinh sản và tiến hóa. Trong một quần thể chỉ tổn tại những cá thể cùng loài có khả năng giao phối sinh ra con hữu thụ.
4. Cấp quần xã
Quần xã là cấp tổ chức gồm nhiều quẩn thể thuộc các loài khác nhau cùng chung sống trong một vùng địa lí nhất định, ở cấp quần xã, các sinh vật giữ được cân bằng trong mối tương tác lẫn nhau để cùng tồn tại.
5. Cấp hệ sinh thái - sinh quyển
Sinh vật và môi trường trong đó chúng sống tạo nên một thể thống nhất gọi là hệ sinh thái. Các sinh vật trong quần xã không chỉ tương tác lẫn nhau mà còn tương tác với môi trường sống của chúng.
Tập hợp tất cả các hệ sinh thái trong khí quyển, thủy quyển, địa quyển tạo nên sinh quyển của trái đất.
Hệ sống là hệ thống nhất tự điều chỉnh, thể hiện mối quan hệ mật thiết giữa cấu trúc với chức năng, giữa hệ với môi trường sống và hệ luôn tiến hóa.
6. BÀI TẬP
Câu 1. Hãy nêu các cấp tổ chức chính của hệ sống theo thứ tự từ thấp đến cao và mối tương quan giữa các cấp đó.
Hệ thống sống có các cấp tổ chức chính sau.
Cấp tế bào → cơ thể → quần thể → loài → quần xã → hệ sinh thái → sinh quyển.
Trong hệ thống sống này, cấp tế bào là đơn vị tổ chức cơ bản của sự sống. Một tế bào gồm ba thành phần chính là màng tế bào, chất tế bào và nhân. Ngoài ra còn có các đại phân tử, bào quan.
Cấp cơ thể là cấp tổ chức sống cá thể, có cấu tạo từ một đến hàng trăm nghìn tỉ tế bào. Gồm cơ thể đơn bào và cơ thể đa bào.
Cấp quần thể - loài: cấp quần thế bao gồm các cá thể thuộc cùng một loài, sống chung với nhau trong một vùng địa lí nhất định. Loài là đơn vị phân loại.
Cấp quần xã: gồm nhiều quần thể thuộc các loài khác nhau cùng chung sống trong một vùng địa lí nhất định, có sự tương tác giữa các cá thể cùng loài hoặc khác loài, chúng giữ được sự cân bằng động trong mối tương tác lẫn nhau.
Cấp hệ sinh thái - sinh quyển: hệ sinh thái bao gồm các sinh vật sống trong quần xã, chúng tương tác lẫn nhau và lương tác với môi trường sống, tạo nên một thể thống nhất. Sinh quyển là tập hợp các hệ sinh thái trong khí quyển, thủy quyển, địa quyển tạo nên sinh quyển của trái đất. Đây là tổ chức cao nhất và lớn nhất của hệ thống sống.
Hệ sống là hê thống nhất tự điều chỉnh, thể hiện mối quan hệ mật thiết giữa cấu trúc với chức năng, giữa hệ với môi trường sống và hệ luôn tiến hóa. Cấp cao bao gồm thành phần cấp thấp, hoạt động sống của cấp cao phụ thuộc vào môi trường tương tác trong hoạt động sống của các cấu thành cấp thấp.
Câu 2. Tại sao xem tế bào là cấp tổ chức cơ bản của các cơ thể sống?
Tế bào là đơn vị tổ chức cơ bản của sự sống. Mọi sinh vật trên trái đất (vi khuẩn, nguyên sinh vật, nấm thực vật, động vật) đều cấu tạo từ tế bào. Dù là cơ thể đơn bào hay đa bào thì mọi hoạt động sống đều diễn ra trong tế bào. Tế bào được cấu trúc từ các phân tử, đại phân tử, bào quan. Các đại phân tử và bào quan chỉ thực hiện được chức năng sống trong mối tương tác lẫn nhau trong tổ chức tế bào toàn vẹn.
Câu 3. Giới sinh vật là gì? Có bao nhiêu giới, đặc điểm của các giới sinh vật. Các bậc phân loại trong mỗi giới?
Giới được xem là đơn vị phân loại lớn nhất, bao gồm những sinh vật có chung những đặc điểm nhất định. Dựa vào đặc điểm cấu tạo, đặc điểm dinh dưỡng người ta xếp các giới sinh vật vào 5 giới (thế kỉ XX): giới khởi sinh, giới nguyên sinh, giới thực vật, giới nấm, giới động vật.
- Giới khởi sinh gồm những cơ thể đơn bào là tế bào nhân sơ có đời sống tự dưỡng hoặc dị dưỡng (đại diện là vi khuẩn).
- Giới nguyên sinh gồm những cơ thể đơn bào hoặc đa bào, là tế bào nhân tỉ thực đời sống dị dưỡng hoặc tự dưỡng (dại diên là động vật đơn bào, tảo, nấm nhày).
- Giới thực vật cơ thể đa bào phức tạp, là tế bào nhân thực, sống cố định, tự dưỡng quang hợp (đại diện là thực vật).
- Giới nấm cơ thể đa bào phức tạp, là tế bào nhân thực, sống cố định, dinh dưỡng hoại sinh (đại diện là nấm)
- Giới động vật cơ thể đa bào phức tạp, là tế bào nhân thực, sống di chnuyển tích cực, dị dưỡng (đại diện là động vật).
Trong mỗi giới, các bậc phân loại được sắp xếp theo thứ tự từ thấp đến cao loài - chi - họ - bộ - lớp - ngành - giới (loài là bậc phân loại thấp nhất, giới là bậc phân loại cao nhất).
Câu 4. Vật chất sống trong tế bào được sắp xếp theo trình tự nào?
a) Phân tử vô cơ - đại phân tử - phân tử hữu cơ - siêu phân tử - bào quan.
b) Phân tử hữu cơ - phân tử vô cơ - đại phân tử - siêu phân tử - bào quan.
c) Phân tử vô cơ - phân từ hữu cơ - đại phân tử - siêu phân tử - bào quan.
d) Phân tử vô cơ - đại phân tử - phân tử hữu cơ - siêu phân tử - bào quan.
=> Đáp án: a.
Câu 5. Thế giới sống được sắp xếp theo các cấp tổ chức chính như thế nào?”
a) Tế bào - cơ thể - quần xã - quần thể - hệ sinh thái - sinh quyển
b) Tế bào - cơ thể - quần thể - quần xã – hệ sinh thái - sinh quyển
c) Tế bào - bào quan - cơ thể - quần xã – hệ sinh thái - sinh quyển
d) Tế bào - cơ thể - quần thể - loài - hệ sinh thái - sinh quyển.
=> Đáp án: b.
Câu 6. Thế giới sống được tổ chức theo nguyên tắc nào?
a) Thứ bậc (tổ chức sống cấp dưới làm nền tảng để xây dựng nên tổ chức sống cấp cao hơn).
b) Tổ chức sống cấp cao hơn không chí có các đặc điểm của tổ chức sống thấp mà còn có đặc tính nổi trội (mà cấp dưới không có).
c) Tổ chức sống cấp cao hơn phân bố trong phạm vi rộng lớn hơn
d) Cả a và b.
=> Đáp án: d.
Câu 7. Đặc điểm của thế giới sống?
a) Không ngừng trao đổi chất và năng lượng với môi trường.
b) Là hệ thống mở và có khả năng tự điều chỉnh.
c) Là hệ thống duy nhất trên hành tinh.
d) Cả a và b.
=> Đáp án: d.