I. Kiến thức cơ bản
1. Tình hình kinh tế
* Đối với nông nghiệp:
- Nhà Nguyễn hết sức coi trọng vấn đề ruộng đất và sản xuất nông nghiệp.
+ Năm 1803, ngay khi mới lên ngôi. Gia Long đã ra lệnh đo đạc lại toàn bộ ruộng đất, lập địa bạ cho từng làng ở Bắc Hà.
+ Đến năm 1839 dưới thời Minh Mạng, việc lập địa bạ các làng xã trên phạm vi toàn quốc đã được hoàn thành.
+ Năm 1804, Gia Long ban hành chính sách quân điền.
- Trong các biện pháp trọng nông, chính sách khai hoang dưới hình thức doanh điền là có hiệu quả hơn cả. Những người lưu tán và không có ruộng đất cày cấy được tập hợp lại dưới sự chỉ đạo của một quan chức nhà nước, được nhà nước cấp vốn ban đầu để tiến hành khai hoang lập làng trên những vùng đất mới bồi lấp ở ven biển. Tuy số ruộng đất khai khẩn thêm là khá lớn, nhưng vẫn không thể bù đắp được số ruộng đất để hoang hoá. Chính sách doanh diên, khai hoang của nhà Nguyễn không thể giải quyết được những mâu thuẫn đang đặt ra cho nông nghiệp Việt Nam.
* Đối với sản xuất thủ công nghiệp:
- Cùng với sự phát triển của các nghề thủ công truyền thống trong dân gian, nhà Nguyễn có khuynh hướng tăng cường xây dựng các quan xưởng, chủ yếu tập trung ở Huế. Trong chính quyền, hình thành những cơ quan chúc năng chuyên trách về từng loại sản phẩm. Quản lí chung các ngành, nghề thủ công của nhà nước là ti Vũ khố chế tạo, gồm 57 cục trông coi từng ngành cụ thể như đúc đồng, làm đồ trang sức, làm gạch ngói, khắc in.
- Một trong những hoạt động kinh tế có ý nghĩa quan trọng trong giai đoạn này là khai khoáng. Phần lớn số mỏ được giao cho các thương nhân (chủ yếu là Hoa kiều), các tù trưởng miền núi lĩnh trưng, hằng năm nộp thuế cho nhà nước. Đối với một số mỏ quan trọng, nhà Nguyễn tổ chức trực tiếp khai thác. Tuy nhiên các mỏ do nhà nước khai thác thường kém hiệu quả và chỉ hoạt động được trong một thời gian ngắn rồi lại giao cho tư nhân lĩnh trưng.
* Thương nghiệp:
Sang thế kỉ XIX, thương nghiệp có chiều hướng suy thoái. Nhà Nguyễn thi hành chính sách thuế khoá phức tạp và chế độ kiểm soát ngặt nghèo đối vói các hoạt động buôn bán. Về ngoại thương, nhà Nguyễn thi hành chính sách độc quyền và hết sức dè dặt với các tàu buôn phương Tây. Thương nhân ngoại quốc đến buôn bán ở nước ta giai đoạn này chủ yếu là người Hoa, Xiêm, Mã Lai.
2. Tình hình xã hội
Trong bối cảnh nền kinh tế bế tắc, đời sống nhân dân khốn cùng, nhà Nguyễn chẳng những đã bất lực không cải thiện được tình hình mà trái lại, bộ máy chính quyền ngày càng quan liêu, tha hoá. Mâu thuẫn xã hội ngày càng gay gắt, đã làm bùng lên làn sóng đấu tranh quyết liệt của các tầng lớp xã hội ở khắp mọi miền đất nước chống lại chế độ thống trị của nhà Nguyễn.
Chỉ tính riêng trong nửa đầu thế kỉ XIX, đã có gần 400 cuộc khởi nghĩa, trong đó, riêng thời Minh Mạng có 250 cuộc. Mặc dù các cuộc khởi nghĩa cuối cùng đều bị đàn áp nhưng đã làm rệu rã nền thống trị của nhà Nguyễn. Xã hội Việt Nam dưới thời Nguyễn ngày càng trở nên rối ren và phức tạp.
II. CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM
Câu 1: Vào nửa đầu thế kỉ XIX, nhà Nguyễn ra sức phục hồi nền kinh tế trên nguyên tắc nào?
A. Coi trọng việc phát triển công nghiệp.
B. Coi trọng việc phát triền thù công và thương nghiệp.
C. Coi trọng quan hệ buôn bán với nước ngoài.
D. Coi trọng ruộng đất và sản xuất nông nghiệp.
Đáp án: D
Câu 2: Khi mới lên ngôi, ai là người đã ra lệnh đo đạc lại toàn hộ ruộng đất, lập địa bạ cho từng làng ở Bắc Hà?
A. Gia Long.
B. Minh Mạng;
C. Thiệu Trị.
D. Tự Đức.
Đáp án: A
Câu 3: Đời vua nào của triều Nguyễn, việc lập địa bạ các làng xã trên phạm vi toàn quốc đã được hoàn thành ?
A. Gia Long
B. Minh Mạng.
C. Thiệu Trị.
D. Tự Đức.
Đáp án: B
Câu 4: Về thực chất, chính sách quân điền của nhà Nguyễn nhằm cấp ruộng đất cho các giai cấp, tầng lớp nào trong xã hội?
A. Nông dân và nô tì
B. Quan lại và binh lính.
C. Địa chủ và nông dân.
D. Quan lại và nhà chùa.
Đáp án: B
Câu 5: Trong các biện pháp trọng nông, chính sách nào có hiệu của hơn cả?
A. Chính sách quân điền
B. Chính sách đo đạc lại ruộng đất
C. Chính sách lộc điền.
D. Chính sách khai hoang dưới hình thức doanh điền.
Đáp án: D
Câu 6: Một trong những hoạt động kinh tế có ý nghĩa quan trọng trong thời kì nhà Nguyễn là gì?
A. Khai hoang.
B. Khai khoáng.
C. Phát triển nghề thủ công.
D. Lập doanh điền.
Đáp án: B
Câu 7: Đến thế kỉ nào thương nghiệp dưới thời nhà Nguyễn có chiều hướng suy thoái?
A. Thế kỉ XVIII;
B. Thế kỉ XIX;
C. Thế kỉ XX;
D. Thế kỉ XVII – XVIII.
Đáp án: B
Câu 8: Thương nhân ngoại quốc đến buôn bán ở nước ta giai đoạn này chủ yếu là những ai?
A Người Hoa, Xiêm, Cao Miên;
B. Người Hoa, Xiêm, Lào
C. Người Hoa, Xiêm, Mã Lai.
D. Người Hoa, Mã Lai.
Đáp án: C
Câu 9: Dưới thời nhà Nguyễn, trong nửa đầu thế kỉ XIX đã có bao nhiêu cuộc khởi nghĩa chống lại triều đình ?
A. 250 cuộc khởi nghĩa;
B. 400 cuộc khởi nghĩa;
C. 500 cuộc khởi nghĩa.
D. 300 cuộc khởi nghĩa.
Đáp án: B
Câu 10: Từ năm 1821, nổ ra cuộc khởi nghĩa nào ở hạ lưu châu thổ sông Hồng?
A. Phan Bá Vành.
B. Lê Duy Lương.
C. Lê Văn Khôi..
D. Cao Bá Quát.
Đáp án: A
Câu 11: Khởi nghĩa của Nông Văn Vân nổ ra ở đâu ?
A. Tuyên Quang, Hà Giang;
B. Tuyên Quang, Cao Bằng;
C. Cao Bằng, Lạng Sơn;
D. Thái Nguyên, Tuyên Quang.
Đáp án: B
Câu 12: Trong các cuộc khởi nghĩa tiêu biểu, cuộc khởi nghĩa nào kéo dài lâu nhất?
A. Khởi nghĩa của Phan Bá Vánh;
B. Khởi nghĩa của Lê Văn Khôi.
C. Khởi nghĩa của Lê Duy Lương;
D. Khởi nghĩa của Cao Bá Quát.
Đáp án: C