Câu 1. Bình giảng đoạn thơ sau trong bài thơ Tây Tiến của Quang Dũng :
“Dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳm
Heo hút cồn mây súng ngửi trời
Ngàn thước lên cao, ngàn thước xuống
Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi”
Câu 2. Phân tích hình tượng sông Đà trong tùy bút Người lái đò Sông Đà của Nguyễn Tuân, qua đó nêu lên những đặc sắc nghệ thuật của tác phẩm.
HƯỚNG DẪN LÀM BÀI
Câu 1. Các ý chính cần có:
1. Giới thiệu xuất xứ đoạn thơ:
Tây Tiến, là một trong những bài thơ tiêu biểu nhất của Quang Dũng và của thơ ca Việt Nam giai đoạn kháng chiến chống thực dân Pháp. Tây Tiến viết về những kỉ niệm củn một đoàn quân chiến đấu ở vùng biên giới Việt - Lào. Đây là một miền rừng núi hoang vu với nhiều đèo cao, vực sâu, thú dữ... Thiên nhiên khắc nghiệt, hiểm trở nhưng cũng rất hùng vĩ, nên thơ. Đoạn thơ trên nằm ở phần đầu bài thơ đã khắc họa rõ nét bức tranh thiên nhiên đặc sắc ấy.
2. Ba câu đầu tái hiện vẻ đẹp hùng vĩ, nên thơ của thiên nhiên miền tây Tổ quốc. Với bút pháp lãng mạn, Quang Dũng đã miêu tả rừng núi nơi biên cương với vẻ đẹp vừa hoành tráng, dữ dội, vừa huyền bí hoang sơ nhưng rất đỗi thân thương gắn bó với người lính. “Dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳm” - một câu thơ sử dụng nhiều thanh trắc gợi nên cảm giác quanh co, hiểm trở của thiên nhiên, đồng thời cũng thể hiện được nỗi vất vả, gian nan của người lính Tây Tiến. “Heo hút cồn mây súng ngửi trời” - câu thơ vừa mô tả được chiều cao của vách núi, vừa thể hiện được sự tinh nghịch, lạc quan của người chiến sĩ. Chính Hữu viết : “Đầu súng trăng treo”, còn Quang Dũng viết: “súng ngửi trời”. Đó là những câu thơ bắc được nhịp cầu phi lôgic giữa hai sự vật cách xa nhau trong không gian. Hình tượng của Chính Hữu lãng mạn thơ mộng, hình tượng của Quang Dũng nói được cái hóm hỉnh, tinh nghịch của những người lính trẻ dọc đường hành quân. “Ngàn thước lên cao ngàn thước xuống”, câu thơ như gấp khúc làm ta hình dung rất rõ cái chiều cao hun hút của dốc núi và chiểu sâu thăm thẳm của thung lũng.
3. Lúc leo lên dốc, núi đá như dựng đứng trước mặt, nhưng lúc thoải xuống, nhà thơ chiến sĩ mối phóng tầm mắt nhìn về phía xa và khám phá ra một cảnh đẹp :
Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi
Câu thơ mở ra một viễn cảnh lãng mạn : những ngôi nhà sàn Pha Luông hiện ra phía xa mờ mờ trong mưa. Câu thơ toàn thanh bằng như trải ra, chạy dài tít tắp về phía chân trời của tưởng tượng. Sau ba câu tả cái vất vả, hiểm nguy, câu thứ tư tạo nên một cảm giác thoải mái, bình yên giữa mênh mông núi rừng xa lạ, hoang vu.
Câu 2. Các ý chính cần có:
1. Người lái đò Sông Đà là một tùy bút đặc sắc của Nguyễn Tuân, in trong tập Sông Đà (1960). Trong tác phẩm này, Nguyễn Tuân không chỉ ca ngợi con người Tây Bắc mà còn thể hiện được vẻ đẹp độc đáo của sông Đà: vừa hung dữ, hiểm trở, lại vừa thơ mộng trữ tình.
Tính chất độc đáo của con sông Đà được Nguyễn Tuân thể hiện ở ngay câu thơ mở đầu tác phẩm : “Chúng thủy giai đông tẩu, Đà giang độc bắc lưu”, nghĩa là : mọi dòng sông đều chảy về hướng đông, duy có sông Đà chảy theo hướng bắc (thơ Nguyễn Quang Bích).
2. Tính chất hung dữ của con sông Đà
- ở phía thượng nguồn, con sông có nhiều ghềnh thác hiểm trở, nhiều hút nước, xoáy nước giữa lòng sông. Những tảng đá như tạo thành những trận đồ bát quái để thử thách những người lái đò xuôi ngược trên sông.
- Để làm rõ tính chất “hung bạo” của con sông Đà, Nguyễn Tuân đã miêu tả cuộc chiến đấu sinh tử giữa người lái đò với con sông Đà. Con sông lúc thì giống như một con ngựa bất kham, lúc thì lại như “một loài thủy quái khổng lồ” hung ác, nham hiểm. Con sông Đà càng hung dữ bao nhiêu thì chân dung của người lái đò lại càng cao đẹp và hùng vĩ bấy nhiêu.
3. Vẻ đẹp trữ tình, thơ mộng của con sông Đà
- Xuôi về phía hạ lưu, nước sông chảy hiền hòa tho mộng, Cảnh sắc hai bên bờ sông thật đẹp, thật gợi cảm: “bờ sông hoang dại như một bờ tiền sử. Bờ sông hồn nhiên như một nỗi niềm cổ tích thời xưa”.
- Vẻ đẹp trữ tình của con sông Đà đã được Nguyễn Tuân gợi lên qua những hình ảnh nên thơ ; “Cảnh ven sông ở đây lặng tờ. Hình như từ đời Lí đời Trần đời Lê, quãng sông này cũng lặng tờ đến thế mà thôi”. Thêm vào hình inh “một đàn hươu cúi đầu ngôn búp cỏ gianh đẫm sương đêm... Con hươu thơ ngộ ngẩng đầu nhung khỏi áng cỏ sương, chăm chăm nhìn tôi lừ lừ trôi trên một mũi đỏ”.
4. Những đặc sắc nghệ thuật của tác phẩm
- Nguyễn Tuân có một vốn tri thức phong phú, nhiều mặt: về lịch sử, địa lí, địa chất, hội họa, điện ảnh... Qua việc miêu tả con sông Đà, ông đã cung cấp cho người đọc những hiểu biết về những tên gọi khác nhau của con sông Đà qua từng thời kì lịch sử, về địa lí, địa chất của nó, v..v... đưa lại cho người đọc những trang viết hấp dẫn, lí thú.
- Nguyễn Tuân đã biết vận dụng mặt mạnh của nhiều ngành nghệ thuật khác để làm giàu có thêm cho thể tùy bút của mình. Chính khả năng tổng họp nhiều ngành nghệ thuật đã làm nên tính hiện đại của tùy bút Nguyễn Tuân. Miêu tả con sông Đà, có lúc ông giống như một nhà quay phim lão luyện, biết lùi lại để bao quát toàn cảnh sông Đà, có lúc lại quay cận cảnh để đặc tả một con thác hung dữ. Khi miêu tả cảnh sắc hai bên bờ sông và dòng nước sông Đà, Nguyễn Tuân lại sử dụng các gam màu như một họa sĩ tài hoa: nước sông Đà lúc thì có “màu xanh ngọc bích”, lúc lại “lừ lừ chín đỏ như da mặt người bầm đi vì rượu bữa”... Cách miêu tả con sông Đà từ phương diện văn hóa, mĩ thuật của Nguyễn Tuân đã tạo nên những trang viết tài hoa, độc đáo.
- Khi miêu tả con sông Đà, Nguyễn Tuân đã sử dụng vốn từ ngữ phong phú, đa dạng: miêu tả cuộc quyết đấu của người lái đò với con sông Đà, Nguyễn Tuân đã sử dụng nhiều từ ngữ của quân sự, võ thuật với một lối tạo câu văn ngắn ; khi miêu tả vẻ đẹp trữ tình của con sông Đà, câu văn của ông lại trải dài ra, mang đậm chất trầm tư, mơ mộng. Nguyền Tuân xứng đáng là “một người nghệ sĩ của ngôn từ”.