Lớp 8 - Trang 40

Hai hình ảnh khác nhau của ông đồ gắn liền với sự chuyển đổi thời gian nhưng không phải là thời gian của đất trời (vì năm nào mà chả có Tết đến xuân về) mà là thời gian của con người, thời gian của lòng người, gắn với sự đối thay của cuộc sống đang ngày càng Âu hóa.

Ông đồ của Vũ Đình Liên là một bài thơ hay, man mác âm điệu dân ca. Bài thơ gồm 5 khổ. Hai khổ thơ đầu cho thấy thời kì hưng thịnh, của ông đồ (được nhiều người ngưỡng mộ). Hai khổ thơ tiếp theo thể hiện hình ảnh ông đồ thời kì Nho học suy tàn (sự ngưỡng mộ không còn).

Cảm thương bức chân dung tiều tụy của một thời tàn - ông đồ, của lớp thanh niên Tây học Âu hóa ở Việt Nam những năm 30, thế kỉ XX. Thương người và tiếc nuối, hoài cổ kết hợp làm nên bài thơ giản dị mà chứa chan xúc động - một trong những bài thơ hay nhất của Vũ Đình Liên, và của phong trào Thơ mới - giai đoạn đầu.

- Thể thơ ngũ ngôn (năm chữ): đây là thể thơ linh hoạt có khả năng biểu hiện phong phú, rất thích hợp với việc thể hiện tâm trạng và diễn tả những tâm tình cảm xúc sâu lắng. Trong bài thơ, thể thơ này được sử dụng và khai thác đạt hiệu quả nghệ thuật: bài thơ ngũ ngôn bình dị, cô đọng mà đầy gợi cảm. Toàn bài thơ có giọng điệu chủ âm là trầm lắng, ngậm ngùi. Giọng thơ này rất phù hợp trong việc thể hiện tâm tư, cảm xúc, tình cảm, suy nghĩ của con người đặc biệt là trước tình cảnh đáng thương của những lớp đang tàn lụi như ông đồ.

Nhưng mỗi năm mỗi vắng
Người thuê viết nay đâu?
Giấy đỏ buồn không thắm;
Mực đọng trong nghiên sầu...

Ồng đồ vẫn ngồi đấy,
Qua đường không ai hay,
Lá vàng rơi trên giấy;
Ngoài giời mưa bụi bay.

Bức tranh thứ hai (III, IV, V): màu đỏ phai mờ, mực đọng như giọt lệ, thay vào giấy đỏ là lá vàng rơi; và như sương mờ bao phủ, bâng khuâng và mờ mịt, là câu thơ Ngoài giời mưa bụi bay, và một câu hỏi xót thương thấm vào không gian vô cùng và thời gian vô tận, đến nay (và chắc là mãi mãi) còn vang dội trong lòng người. Nhịp thơ ba đoạn cuối này là nhịp ngập ngừng, tái tê. Luôn luôn nó dừng lại, luôn luôn nó điệp trùng, day dứt, những câu thơ như quẩn quanh, ngơ ngẩn.

Bức tranh thứ nhất (I và II): giấy đỏ, mực tàu (đen), nét bút thảo nhanh, tiếng người khen ngợi và “bao nhiêu người thuê viết”, như những tiếng reo vui.

“Tức nước” thì tất yếu dẫn đến “vỡ bờ”, đó là quy luật, cũng giống như việc “con giun xéo lắm cũng quằn”. Tiêu đề của đoạn trích cho thấy một sự thật rõ ràng: ở đâu có áp bức ở đó có đấu tranh và sức mạnh vùng lên quật khởi tiềm ẩn trong mỗi con người lao động.

Đoạn văn chị Dậu đánh nhau với cai lệ tiêu biểu cho ngòi bút và phong cách của Ngô Tất Tố.

Tình thế của chị Dậu khi cai lệ cùng đám tay sai nhà lí trưởng xông đến là một tình thế cực kì nan giải. Vụ thuế đang ở thời điểm gay gắt nhất (quan phủ sắp về làng để đốc thuế) và cũng là thời điểm mà bọn tay sai bộc lộ rõ nét nhất sự hung bạo của chúng đế tấn công và để tỏ rõ sự tận tụy, trung thành của chúng. Nhưng đó cũng là thời điểm mà anh Dậu vừa tỉnh lại sau thời gian bị đánh, bị trói mà chỉ cần một lần trói, lần đánh nừa thôi thi anh có thể mất mạng.

- Tức nước vỡ bờ theo nghĩa đen chỉ một hiện tượng tự nhiên khi nước quá nhiều sẽ làm cho bờ ngăn nước bị vỡ. Theo nghĩa bóng, nó chỉ một hành động phản kháng của con người do đã quá sức chịu đựng thông thường.

Đoạn trích Tức nước vỡ bờ phơi bày bộ mặt tàn ác, bất nhân của chê độ thực dân phong kiến, đồng thời thể hiện sự sâu sắc nỗi thống khổ cũng như sức mạnh phản kháng tiềm tàng cua người nông dân. Có đủ các hạng người được khắc họa sinh động trong bức tranh thu nhỏ của nông thôn Việt Nam trước Cách mạng ấy. Giữa cái đám sâu bọ hại dân lúc nhúc ở cái làng quê u ám đang rên xiết trong vụ thuế kinh tởm thấy sáng lên một chị Dậu đám đang, chịu thương chịu khó hết mực vì chồng vì con, một chị Dậu lam lũ, nhẫn nhục nhưng cũng đầy sức mạnh phản kháng, quyết không dê đói khổ làm hoen ố phẩm hạnh. Hình tượng nhân vật này được xem là điển hình cho người phụ nữ nông dân bây giờ.

Đảm đang, tháo vát, chung thủy, giàu lòng hi sinh, đó là những đặc điểm có tính chất truyền thống của người phụ nữ Việt Nam trước đây. Cái mới của chị Dậu là sức chiến đấu mạnh khỏe, lạc quan và tinh thần phản kháng gan dạ trước kẻ thù.

Trong đoạn trích, Ngô Tất Tố luôn miêu tả chị Dậu trong quan hệ với anh Dậu. Cách miêu tả này có hai ý nghĩa:

Vượt lên hẳn những nhân vật nông dân trong văn học đương thời, chị Dậu không chỉ là một nạn nhân đáng thương mà còn là một tâm hồn đầy ánh sáng được Ngô Tất Tố miêu tả với nhiều đức tính, nhiều phẩm chất tinh thần cao đẹp.

- Khi miêu tả cai lệ, tác giả tập trung miêu tả các chi tiết: thét, quát, chạy sầm sập, bịch vào ngực chị Dậu, tát,... Đây đều là những chi tiết miêu tả sự vũ phu, thô bạo đến tàn nhẫn.

Ngô Tất Tố đã rất có dụng ý khi lựa chọn thời điểm để cai lệ và người nhà lí trưởng xuất hiện. Lúc này, anh Dậu vừa mới tỉnh dậy. Suốt từ sáng hôm trước, khi bị trói ở sân đình, đến tận lúc này anh chỉ “nhịn suông”. Tác giả đã tô đậm sự yếu ớt của nhân vật qua nhiều điểm nhìn khác nhau.

1. Đoạn trích Tức nước vỡ bờ nằm trong chương XVIII của tiểu thuyết Tắt đèn (gồm 26 chương). Ở phần trước là một loạt những biến cố: anh Dậu bị bắt trói ở sân đình vì thiếu tiền SƯU - chị Dậu phải chạy vạy bán con, bán chó - anh Dậu bị ngất, bị khiêng trả về nhà rũ rượi như một xác chết. Sau đoạn trích này, chị Dậu sẽ bị bắt giải huyện, khởi đầu cho những biến cố mới. Đoạn trích là gạch nối giữa hai chuỗi sự kiện này.

HS có thể dựa trên những gợi ý sau:
- Nhận định trên nêu lên phong cách nổi bật của văn xuôi Nguyên Hồng.

Giới thiệu hoàn cảnh của bé Hồng: cha mất sớm vì nghiện ngập, mẹ vì cùng túng phải tha hương cầu thực, chú bé ở lại một mình bên cạnh những người thân cay nghiệt.

Bên cạnh nhân vật người mẹ mang nhiều nét đẹp, nhân vật chú bé Hồng hiện lên với biết bao suy nghĩ và cảm xúc, cũng thật là đẹp, đáng chia sẻ, đáng trân trọng.

Trái ngược với hình ảnh nhân vật bà cô là hình ảnh người mẹ (cũng là một phụ nữ) và nhân vật “tôi”, bé Hồng, một thiếu nhi. Cả hai đều rất đáng thông cảm và mến thương.

Qua cuộc đối thoại giữa hai cô cháu ở phần thứ nhất của thân bài, nhân vật bà cô hiện lên là một người phụ nữ mang tâm địa độc ác.

1. Văn bản Trong lòng mẹ trích từ Những ngày thơ ấu — tập hồi kí viết về tuổi thơ cay đắng của Nguyên Hồng. Từ cảnh ngộ và tâm sự của chú bé Hồng - nhân vật chính — tác giả còn cho thấy bộ mặt lạnh lùng của một xã hội chỉ trọng đồng tiền, đầy những thành kiến cổ hủ, tình máu mủ ruột thịt cững thành khô héo bởi thói nhỏ nhen, độc ác.

Tình yêu thương mãnh liệt của bé Hồng đối với người mẹ bất hạnh của mình được thể hiện từ hai góc độ.

Hồi kí là một thể loại văn học tái hiện câu chuyện mà bản thân người viết đã trải qua hoặc là chứng nhân trực tiếp của những sự việc đó. Trong câu chuyện đó, những sự việc để lại ấn tượng sâu đậm nhất được kể lại. Hồi kí của các nhà văn thường gắn với cuộc đời, với tiểu sử của nhà văn. Đoạn trích Trong lòng mẹ rất giàu chất trữ tình và chất trữ tình này được bộc lộ, trước hết, qua tình huống và nội dung câu chuyện được kể.

Câu nói của ông giáo thể hiện sự thức tỉnh lớn về cuộc đời: cuộc đời buồn về miếng cơm manh áo, nhưng cuộc đời vẫn còn tốt đẹp bởi vẫn còn những con người dám chết để giữ lòng tự trọng.

Cuộc sống của lão Hạc:
+ Tình cảnh đáng thương: nhà nghèo, vợ chết, chi còn đứa con trai vì không có tiền cưới vợ đã bỏ đi làm phu điền cao su biền biệt. Lão Hạc nuôi con chó để làm bạn. Sự túng quẫn khiến lão phải lựa chọn bán cậu Vàng. (HS chú ý phân tích sự giằng xé trong tư tưởng lão Hạc khi bán con chó, sự đau đớn xót xa, ân hận của lão).

Văn học hiện thực phê phán là dòng văn học với những cảnh đời trớ trêu, cay đắng, bất hạnh. Văn học về những con người bị áo cơm ghì sát đất, phải sống tha hóa, sống kiếp sống mòn, của những cảnh đời bị đẩy vào bước tường cùng không lối thoát,...

Câu chuyện được kể bằng ngôi thứ nhất qua nhân vật “tôi”. Trước hết, nhân vật “tôi” trong con mắt lão Hạc là một người có nhân cách đáng trọng, “nhiều chữ nghĩa, nhiều lí luận, người ta kiêng nể”, là người xứng đáng để lão chọn mặt gửi vàng. Nhân vật “tôi” trở thành chỗ dựa, chỗ trao gửi tâm sự cùa lão Hạc. Nhân vật “tôi” cũng luôn có thái độ tôn trọng, tìm mọi cách động viên lão, châp nhận những yêu cầu của lão.