Chuẩn bị về nhiều mặt:
а. Đảng đã đề ra và hoàn chỉnh chủ trương hướng chỉ đạo chiến lược cho cách mạng:
Sự chuyển hướng này thể hiện ở Hội nghị Trung ương Đảng lần thứ 6 (11/1939) và Hội nghị Trung ương lần thứ 8 (5/1941). Đặc biệt là Hội nghị Trung ương Đảng lần thứ 8 đã đánh dấu một bước tiến dài so với Nghị quyết Hội nghị Trung ương 6, có ý nghĩa chính trị đặc biệt, vì đã hoàn thành tư tưởng chỉ đạo chiến lược của Đảng. Nghị quyết 8 có ý nghĩa quyết định đối với sự thành công của Cách mạng tháng Tám.
b. Xúc tiến chuẩn bị mọi mặt, chờ đón thời cơ.
Cụ thể là:
- Chuẩn bị về chính trị:
+ Xây dựng và củng cố căn cứ địa cách mạng ở Việt Bắc, thành lập Uỷ ban liên tỉnh Cao - Bắc - Lạng để thống nhất hành động.
+ Thành lập các uỷ ban cứu quốc của Mặt trận Việt Minh nhằm xây dựng những cơ sở của Mặt trận Việt Minh trong quần chúng.
- Thành lập 19 ban thanh niên xung phong Nam tiến có nhiệm vụ tuyên truyền cổ động và hỗ trợ cho cuộc nổi dậy của quần chúng sau này.
- Chuẩn bị về quân sự:
- Xây dựng và phát triển hai tổ chức vũ trang chủ yếu là: Đội Cứu quốc quân và Đội Việt Nam tuyên truyền giải phóng quân.
- Tổ chức đánh địch, tuyên truyền vận động quần chúng và xây dựng lực lượng vũ trang cách mạng ở các địa phương.
- Chuẩn bị về văn hoá tư tưởng:
- Đảng xúc tiến thành lập Hội văn hoá cứu quốc Việt Nam và cho xuất bản Đề cương về văn hoá Việt Nam của đồng chí Trường Chinh nhằm mục đích giáo dục tầng lớp văn nghệ sĩ, đưa họ vào tham gia trong tổ chức cách mạng để những tác phẩm, sáng tác của họ phải có nhiệm vụ là phục vụ cho cách mạng.
- Bên cạnh đó. Đảng còn tập hợp một số trí thức và một số người thuộc tầng lớp trên chưa tham gia Mặt trận Việt Minh, thành lập Đảng Dân chủ Việt Nam (1944), tham gia trong ba tổ chức cách mạng do Đảng ta quản lý, đẩy mạnh công tác tuyên truyền chủ nghĩa Mác - Lênin, đường lối quan điểm cách mạng của Đảng, vận động giáo dục quần chúng theo cách mạng. Đảng đã thành lập một số tờ báo cách mạng như: Tin tức, Tiền Phong, Việt Nam độc lập, Giải phóng... Những việc làm trên đã giúp ta tạo ra tình thế và thời cơ cho cách mạng.
Ngày 9/3/1945 phát xít Nhật bất ngờ đảo chính lật đổ Pháp. Tình thế cách mạng đã xuất hiện. Đảng kịp thời ra chỉ thị “Nhật - Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta” (12/3/1945) và phát động phong trào kháng Nhật cứu nước trong cả nước.
+ Thành lập khu giải phóng Việt Bắc gồm 6 tỉnh là: Cao Bằng, Bắc Cạn, Lạng Sơn, Thái Nguyên, Hà Giang, Tuyên Quang (6/1945).
+ Tiến hành họp Hội nghị quân sự Bắc Kỳ (4/1945) để bàn việc thống nhất lệnh khởi nghĩa và thống nhất lực lượng vũ trang cách mạng với tên gọi là Việt Nam giải phóng quân do đồng chí Võ Nguyên Giáp chỉ huy.
Nhờ có hai lực lượng chính trị, vũ trang nên khi Nhật hàng ta mới chớp được thời cơ, tiến hành Tổng khởi nghĩa thắng lợi.
Phân tích thời cơ bùng nổ của Cách mang tháng Tám
Thời cơ là sự kết hợp một cách nhuần nhuyễn những điều kiện bên trong với điều kiện bên ngoài, trong đó điều kiện bên trong giữ vai trò quyết định.
Cách mạng tháng Tám năm 1945 ở nước ta nổ ra trong hoàn cảnh: Ngày 9/5/1945 phát xít Đức đầu hàng Liên Xô và quân đội Đồng minh. Chiến tranh ở châu Âu đã chấm dứt.
Trung thành với cam kết đã ký, ngày, 8/8/1945 Liên Xô chính thức tuyên chiến với Nhật và chỉ sau một tuần quân đội Liên Xô đã tiêu diệt trên một triệu quân tinh nhuệ của Nhật ở mật trận phía Đông. Cùng với Liên Xô, liên quân Anh - Mỹ cũng mở cuộc tấn công ồ ạt vào nước Nhật, đặc biệt để tranh công với Liên Xô, Mỹ đã ném hai quả bom nguyên tử xuống đất Nhật và làm cho Chính phủ Nhật gục hẳn.
Ngày 13/8/1945, Chính phủ Nhật tuyên bố đầu hàng Liên xô và quân đội Đồng minh không điều kiện.
Việc Nhật thua trận trên chiến trường thế giới đã làm cho bọn Nhật ở Đông Dương mất hết tinh thần, bọn tay sai của chúng hoang mang, lúng túng. Theo dõi và nắm được thời cơ này, Đảng liền triệu tập Hội nghị toàn quốc từ ngày 13 đến 15/8/1945. Hội nghị đã phân tích tình hình và nhận định rằng lúc này thời cơ đã đến. Đồng thời quyết định phát động toàn dân đứng lên tiến hành Tổng khỏi nghĩa. Những điều kiện khách quan và chủ quan ấy kết hợp một cách nhuần nhuyễn với nhau đã tạo ra thời cơ bùng nổ cho Cách mạng tháng Tám.