Câu 1. Đọc kĩ bài thơ sau đây :
Chiều tối
(Mộ)
Chim mỏi về rừng tim chốn ngủ
Chòm mây trôi nhẹ giữa tầng không
Cô em xóm núi xay ngô tối,
Xay hết, lò than đã rực hồng.
(Nam Trân dịch ,Văn học 12, lập một, Nxb Giáo dục , 2000)
Anh (chị) hãy :
a) Cho biết bài thơ trên trích trong tập thơ nào ? Của ai ? Hoàn cảnh sáng tác của tập thơ ấy có gì đặc biệt ?
b) Phân tích giá trị của bài thơ.
Câu 2. Trong truyện ngắn Chí Phèo của nhà văn Nam Cao, hình ảnh cái lò gạch cũ ở phần mở đầu được tái hiện ở phần kết thúc của tác phẩm. Theo anh (chị), hình ảnh đó có ý nghĩa gì ?
HƯỚNG DẪN LÀM BÀI
Câu 1. Thí sinh cần phân tích các ý sau :
1. Nêu hoàn cảnh sáng tác tập “Nhật kí trong tù” của Hồ Chí Minh
- Hoàn cảnh sáng tác cụ thể của bài Chiều tối : chuyển lao.
- Thể thơ : thất ngôn tứ tuyệt.
2. Bức tranh thiên nhiên
- Hai câu thơ đầu đã tái hiện không gian và thời gian của buổi chiều tối nơi xóm núi, cảnh thiên nhiên được thể hiện chấm phá mang đậm nét Đường thi vài hình ảnh cánh chim và chòm mây. Cũng sử dụng hình ảnh cánh chim vả chòm mây, nhưng cách thể hiện của Hồ Chí Minh rất mới mẻ. Cánh chim trong trạng thái mệt mỏi, bay mải miết tới chốn nghỉ nơi núi rừng, còn chòm mây lẻ loi và lặng lẽ, lững lờ trôi giữa không gian rộng lớn của trời chiều (thí sinh cần so sánh với hình ảnh cánh chim, chòm mây trong thơ ca cùng thời và trước đó).
- Ở bức tranh trên, nhà thơ không trực tiếp nói về thời gian nhưng thời gian vẫn hiện lên qua cảnh vật. Đây là cách cảm nhận thời gian mang tính truyền thống đã từng in đậm qua nhiều bài thơ. Chim bay về tổ có ý nghĩa báo hiệu thời gian của buổi chiểu tối. Hai câu thơ tả cảnh mà mở ra cả một tâm trạng. Bầu tròi có chim, có mây nhưng chòm mây lẻ loi (cô vân), cánh chim mệt mỏi (quyện điểu) và trong cảnh ngộ chia lìa. Cánh chim bay về rừng, chòm mây ở lại giữa tầng không, còn nhà thơ cũng mệt lê bước chân trên đường chuyển lao không biết bao giờ mói được nghĩ chân. Mặt khác, hình ảnh cánh chim chiều và chòm mây lẻ loi ẩn chứa khát vọng tự do và nỗi buồn của Hồ Chí Minh trong hoàn cảnh đó.
3. Bức tranh đời sống
- Hai câu thơ còn lại thể hiện một cách chân thật, sinh động bức tranh đòi sống nơi xóm núi và qua đó, giúp người đọc cảm nhận được sự vận động của thời gian. Hình ảnh “cô em xóm núi” đang “xay ngô tối” là hình ảnh trung tâm, là linh hồn của bức tranh chiểu tối nơi xóm núi. “Cô em xóm núi” đang lao động bên lò than đã rực hồng gợi cho người đọc cảm nhận sức sống mãnh liệt và ấm áp được tỏa ra từ ý thơ. Chất hội họa của bài thơ cũng được toát lên từ đó. Đấy là bức tranh có cảnh vật, có con người, có màu tôi, màu sáng... Mạch cảm xúc vận động từ buồn sang vui. Nhà thơ đã vượt lên hoàn cảnh gian truân, khổ ải để cảm thông với đời sống của người lao động. Điều đó biểu hiện sinh động cho tấm lòng “nâng niu tất cả, chỉ quên mình” (Tố Hữu),
- Từ bức tranh đời sống, người đọc cảm nhận được sự vận động của thời gian từ chiều đến tối, từ ngày sang đêm. Thời gian không chỉ trôi dần theo cánh chim, chòm mây mà còn trôi dần theo vòng xoay của cối xay ngô đến khi cối dừng lại (... ma bao túc, Bao túc ma hoàn) thì trời đã tối. Trong nguyên tác, nhà thơ không dùng chữ “tối” (như đã thêm vào bản dịch) nhưng ngươi ta vẫn nhận ra trời tối qua ánh lửa rực hồng của lò than (lô dĩ hồng). Từ “hồng” góp phần thể hiện một tâm hồn luôn hướng về cuộc sông và trái tim mẫn cảm của một nghệ sĩ tài hoa. Hình tượng thơ vận động theo xu thế phát triển, khỏe khoắn, bất ngờ, đồng thòi làm nổi bật lên cái nhìn lạc quan và lòng yêu thương con người của tác giả Hồ Chí Minh. Chữ “hồng” trong nghệ thuật thơ Đường người ta gọi là “thi nhãn” (con mắt thơ) hoặc là “nhãn tự” (chữ mắt), nó sáng bừng lên, nó cân lại, chỉ cần một chữ thôi, với 27 chữ khác dẫu nặng đến mấy đi chăng nữa. Với chữ “hồng” đó, có ai còn cảm giác nặng nề, mệt mỏi, nhọc nhằn nữa đâu, mà chỉ thấy màu đỏ đã nhuộm lên cả bóng đêm, cả thân hình, cả lao động của cô gái yêu kia. Đó là màu đỏ của tình cảm Bác” (Hoàng Trung Thông, Bác Hồ làm thơ và thơ của Bác 1976).
4. Kết bài
- Bài thơ đã đem đến cho người đọc vẻ đẹp gợi cảm của bức tranh chiều tối nơi xóm núi. Nổi bật trong bài thơ là hình tượng nhân vật trữ tình có tấm lòng yêu thương rộng lớn, luôn luôn nâng niu, trần trọng mọi sự sống trên đời, có tâm hồn lạc quan luôn hướng về tương lai.
- Bài thơ có sự kết hợp hài hoà của vẻ đẹp cổ điển truyền thống với tinh thần hiện đại, hoà quyện giữa thép và tình.
Câu 2
1. Trước Cách mạng tháng Tám, Nam Cao viết về hai đề tài: nông dân và tiểu tư sản trí thức, về nông dân có những tác phẩm nổi tiếng : Chí Phèo, Lão Hạc, Một đám cưới, Một bữa no,...
Chí Phèo viết về một bộ phận nông dân bị bần cùng hoá rồi bị lưu manh hoá trong những năm Đại chiến thế giới lần thứ hai. Hiện tượng nông dân bị xã hội thực dân phong kiến đẩy vào con đương lưu manh hoá đã diễn ra như một quy luật (Năm Thọ, Binh Chức, Chí Phèo, Trương Rự, Trạch Văn Đoành,...).
2. Mở đầu truyện ngắn Chí Phèo là hình ảnh Chí Phèo được bọc trong một cái tã rách, nằm một mình trong cái lò gạch cũ bỏ không. Chí Phèo được người ta đem về nuôi, lớn lên làm canh điền cho nhà Lí Kiến. Vì ghen tuông, Lí Kiến đẩy Chí Phèo vào tù 5 năm trong nhà tù thực dân và 3 năm bụi đời đã hoàn thành quá trình lưu manh hóa Chí Phèo. Ra tù, Chí Phèo trở thành “con quỷ dữ” của làng Vũ Đại. Kết thúc tác phẩm, Chí Phèo giết Bá Kiến rồi tự sát.
3. Sau khi Chí Phèo chết, thị Nở nhìn nhanh xuống bụng và nghĩ đến một cái lò gạch cũ ở chôn không người lại qua. Mô típ cái lò gạch cũ xuất hiện ở đầu và cuối tác phẩm phản ánh cái kết cấu vòng tròn của truyện ngắn, cái vòng luẩn quẩn không lối thoát. Bá Kiến và Chí Phèo chết không có nghĩa là mâu thuẫn giũa nông dân và địa chủ cường hào ở nông thôn đã được giải quyết. Sự kiện đó chỉ chứng minh là mâu thuẫn đã căng thẳng đến tột độ, một mất một còn. Bá Kiến chết thì vẫn còn Lí Cường, Chí Phèo chết thì một Chí Phèo con sẽ xuất hiện. Mâu thuẫn giữa nông dân và địa chủ phong kiến chỉ có thể được giải quyết sau Cách mạng tháng Tám.