Câu 1. Bình giảng đoạn thơ sau đây của Tố Hữu trong bài Việt Bắc:
“Ta về, mình có nhớ ta
Ta về, ta nhớ những hoa cùng người.
Rừng xanh hoa chuối đỏ tươi
Đèo cao nắng ánh dao gài thắt lưng.
Ngày xuân mơ nở trắng rừng
Nhớ người đan nón chuốt từng sợi giang.
Ve kêu rừng phách đổ vàng
Nhớ cô em gái hái măng một mình,
Rừng thu trăng rọi hòa bình
Nhớ ai tiếng hát ân tình thủy chung”.
Câu 2
a) Phân tích vẻ đẹp lí tương của nhân vật Nguyệt trong truyện ngắn Mảnh trăng cuối rừng của Nguyền Minh Châu.
b) Hãy nhận xét về nghệ thuật miêu tả nhân vật Nguyệt trong tác phẩm trên.
HƯỚNG DẪN LÀM BÀI
Câu 1
1. Khái quát về xuất xứ, chủ đề, kết cấu của đoạn thơ:
Việt Bắc là một trong những bài thơ đặc sắc của Tố Hữu và của thơ ca thời kì kháng chiến chống thực dân Pháp. Thông qua cuộc đôi thoại tưởng tượng giữa người ra đi và người ở lại trong ngày vui chiến thắng, bài thơ đã thể hiện niềm nhớ thương tha thiết và tình cảm đằm thắm, sắt son của người dân Việt Bắc với cách mạng, với Đảng, với Bác Hồ ; đồng thời cùng thể hiện tình cảm của người cán bộ kháng chiến với thiên nhiên, núi rừng và con người Việt Bắc.
Đoạn thơ trích gồm 10 câu biểu hiện nỗi nhớ của người cán bộ kháng chiến đối với Việt Bắc lúc chia tay. Mở đầu là nỗi nhớ chung của bài thơ :
Ta về, mình có nhớ ta
Ta về, ta nhớ những hoa cùng người
Nhớ “hoa”, nhớ “người” thực ra chỉ là cách nói để diễn tả nỗi nhớ cảnh, nhổ người Việt bắc của người cán bộ sắp về xuôi. Với 8 câu thơ tiếp theo, nỗi nhớ của người cán bộ được thể hiện cụ thể, cảnh và người hòa quyện với nhau. Trong 4 cặp thơ lục bát, câu 6 dùng cho nhớ cảnh, câu 8 diễn tả nỗi nhớ con người. Cảnh và người trong mỗi cặp thơ lại có những đặc điểm và sắc thái riêng. Cứ thế đoạn thơ lại lần lượt gợi nhớ những vẻ đẹp nên thơ của Việt Bắc, gợi lên ở người đọc những rung động trước khung cảnh vừa hùng vĩ, vừa mênh mông.
2. Nhớ cảnh, nhớ người
Phong cảnh mà tác giả gợi tả ở đây là phong cảnh của núi rừng Việt Bắc với 4 mùa trong năm. Mỗi mùa có một vẻ đẹp riêng. Mùa đông với “hoa chuối đỏ tươi”, còn mùa xuân với hình ảnh “mơ nở trắng rừng”. Mùa hè với âm thanh “ve kêu rừng phách đổ vàng”. Mùa thu hấp dẫn gợi cảm với “rừng thu trăng rọi hòa bình”. Mùa nào của Việt Bắc cũng đẹp, cũng đáng yêu, mỗi mùa là một bức tranh.
Nhưng nổi bật hơn cả trong bức tranh hòa bình ấy là vẻ đẹp của con người Việt Bắc. Đó là những con người lao động cần cù, chất phác, giàu tình nghĩa. Con người và hoạt động của con người là một hộ phận không thể tách rời trong khung cảnh Việt Bắc. Dường như khó có thể hình dung “đèo cao nắng ánh” lại thiếu hình ảnh người lên núi, mùa xuân lại thiếu hình ảnh “người đan nón”, hè sang lại thiếu hình ảnh “cô em gái hái măng”. Thiên nhiên và con người hòa quyện, tô điểm cho nhau, và trong nỗi nhớ của con người ra đi, kỉ niệm về con người Việt Bắc là đậm đà nhất, sâu sắc nhất.
3. Nhận xét về nghệ thuật thơ lục bát
Đoạn thơ cũng thể hiện rõ phong cách thơ Tố Hữu : trữ tình sâu lắng, tha thiết ân tình và mang đậm tính dân tộc. Thể thơ lục bát quen thuộc được sử dụng rất thành công. Cách sử dụng đại từ xưng hô ta-mình vừa truyền thống lại vừa hiện đại (trước đây thường chỉ được sử dụng khi diễn tả tình yêu lứa đôi, nay được Tố Hữu dùng để chỉ người cán bộ ra đi và người dân Việt Bắc ở lại). Đặc biệt từ “nhớ” được lặp đi lặp lại nhiều lần, mỗi lần một sắc thái khác nhau và cấp độ tăng lên làm cụ thể hơn tấm lòng lưu luyến của tác giả với chiến khu, với cảnh và người Việt Bắc.
Có thể nói, đoạn thơ này là một trong những đoạn thơ hay nhất, xúc động nhất của Việt Bắc: nó giàu chất tạo hình, được cấu trúc hài hòa cân đối nằm trong tổng thể chung của bài thơ, lại vừa có tính độc lập tương đối.
4. Cả đoạn thơ là một bức tranh “tứ bình”
Tranh “tứ bình” là loại tranh đặc trưng của hội họa phương Đông. Trung Quốc, Việt Nam thì lấy đề tài là “tùng, cúc, trúc, mai” Triều Tiên thì “mai, lan, cúc, trúc”. Có khi tranh tứ bình là “ngư, tiều, canh, mục” hoặc “long, li, quy, phượng”, hoặc “xuân, hạ, thu, đông”. Trong thơ Thế Lữ trước 1940 (Nhớ rừng), chúng ta bắt gặp một bức tranh tứ bình với những đường nét tạo hình và những gam màu mạnh :
Nào đâu những đêm vàng bên bờ suối
Ta say mồi đứng uống ánh trăng tan ?
Đâu những ngày mưa chuyển bốn phương ngàn
Ta lặng ngắm giang san ta đổi mới?
Đâu những bình minh cây xanh nắng gội
Tiếng chim ca giấc ngủ ta tưng bừng ?
Đâu những chiều lênh láng máu sau rừng
Ta đợi chết mảnh mặt trời gay gắt...
Đoạn thơ của Tố Hữu là một bức tranh tứ bình vẽ cảnh bốn mùa xuân, hạ, thu, đông - một bức tranh đẹp, giàu chất tạo hình, cấu trúc cân đối, hài hòa, mở ra trước mắt người đọc những phong cảnh đa dạng về đường nét, màu sắc, ánh sáng, âm thanh, tất cả thấm đẫm trạng thái tình cảm nhớ thương, lưu luyến, thiết tha, tình nghĩa.
Câu 2. Học sinh tự giải